This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: "Munster Irish" – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2023) (Learn how and when to remove this message)
Munster Irish
Munster Gaelic
Gaelainn na Mumhan
Pronunciation[ˈɡeːlˠən̠ʲ n̪ˠə ˈmˠuːnˠ]
EthnicityIrish
Native speakers
10,000[citation needed] (2012)
Early forms
Dialects
Latin (Irish alphabet)
Irish Braille
Language codes
ISO 639-3
Glottologmuns1250
The three dialects of Irish, with Munster in the south.
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA.

Munster Irish (endonym: Gaelainn na Mumhan, Standard Irish: Gaeilge na Mumhan) is the dialect of the Irish language spoken in the province of Munster. Gaeltacht regions in Munster are found in the Gaeltachtaí of the Dingle Peninsula in west County Kerry, in the Iveragh Peninsula in south Kerry, in Cape Clear Island off the coast of west County Cork, in Muskerry West; Cúil Aodha, Ballingeary, Ballyvourney, Kilnamartyra, and Renaree of central County Cork; and in an Rinn and an Sean Phobal in Gaeltacht na nDéise in west County Waterford.

History

The north and west of Dingle Peninsula (Irish: Corca Dhuibhne) are today the only place in Munster where Irish has survived as the daily spoken language of most of the community although the language is spoken on a daily basis by a minority in other official Gaeltachtaí in Munster.

Historically, the Irish language was spoken throughout Munster and Munster Irish had some influence on those parts of Connacht and Leinster bordering it such as Kilkenny, Wexford and south Galway and the Aran Islands.

Munster Irish played an important role in the Gaelic revival of the early 20th century. The noted author Peadar Ua Laoghaire wrote in Munster dialect and stated that he wrote his novel Séadna to show younger people what he viewed as good Irish:

Ag machtnamh dom air sin do thuigeas am' aigne ná raibh aon rud i n-aon chor againn, i bhfuirm leabhair, le cur i láimh aon leinbh chun na Gaeluinne do mhúineadh dhó. As mo mhachtnamh do shocaruigheas ar leabhar fé leith do sgrí' d'ár n-aos óg, leabhar go mbéadh caint ann a bhéadh glan ós na lochtaibh a bhí i bhformhór cainte na bhfilí; leabhar go mbéadh an chaint ann oireamhnach do'n aos óg, leabhar go mbéadh caint ann a thaithnfadh leis an aos óg. Siné an machtnamh a chuir fhéachaint orm "Séadna" do sgrí'. Do thaithn an leabhar le gach aoinne, óg agus aosta. Do léigheadh é dos na seandaoine agus do thaithn sé leó. D'airigheadar, rud nár airigheadar riamh go dtí san, a gcaint féin ag teacht amach a' leabhar chúcha. Do thaithn sé leis na daoinibh óga mar bhí cosmhalacht mhór idir Ghaeluinn an leabhair sin agus an Béarla a bhí 'n-a mbéalaibh féin.[1]

Peig Sayers was illiterate, but her autobiography, Peig, is also in Munster dialect and rapidly became a key text. Other influential Munster works are the autobiographies Fiche Blian ag Fás by Muiris Ó Súilleabháin and An tOileánach by Tomás Ó Criomhthain.

Lexicon

Munster Irish differs from Ulster and Connacht Irish in a number of respects. Some words and phrases used in Munster Irish are not used in the other varieties, such as:

Phonology

The phonemic inventory of Munster Irish (based on the accent of West Muskerry in western Cork) is as shown in the following chart (based on Ó Cuív 1944; see International Phonetic Alphabet for an explanation of the symbols). Symbols appearing in the upper half of each row are velarized (traditionally called "broad" consonants) while those in the bottom half are palatalized ("slender"). The consonant /h/ is neither broad or slender.

Consonant
phonemes
Bilabial Coronal Dorsal Glottal
Dental Alveolar Palatoalveolar Palatal Velar
Stops

t̪ˠ
 
d̪ˠ
 
 
 
     
c
 
ɟ
k
 
ɡ
 
   
Fricative/
Approximant
ɸˠ
ɸʲ
βˠ
βʲ
   
 
   
ʃ
   
ç
 
j
x
 
ɣ
 
h  
Nasal  
  n̪ˠ
 
   
       
ɲ
  ŋ
 
   
Tap           ɾˠ
ɾʲ
               
Lateral
approximant
      l̪ˠ
 
   
               

The vowels of Munster Irish are as shown on the following chart. These positions are only approximate, as vowels are strongly influenced by the palatalization and velarization of surrounding consonants.

In addition, Munster has the diphthongs /iə, ia, uə, əi, ai, au, ou/.

Some characteristics of Munster that distinguish it from the other dialects are:

Morphology

Irish verbs are characterized by having a mixture of analytic forms (where information about person is provided by a pronoun) and synthetic forms (where information about number is provided in an ending on the verb) in their conjugation. Munster Irish has preserved nearly all of the synthetic forms, except for the second-person plural forms in the present and future:

Munster Standard Gloss
Present
molaim molaim "I (sg.) praise"
molair molann tú "you (sg.) praise"
molann sé molann sé "he praises"
molaimíd, molam molaimid "we praise"
molann sibh (archaic: moltaoi) molann sibh "you (pl.) praise"
molaid (siad) molann siad "they praise"
Past
mholas mhol mé "I praised"
mholais mhol tú "you (sg.) praised"
mhol sé mhol sé "he praised"
mholamair mholamar "we praised"
mholabhair mhol sibh "you (pl.) praised"
mholadar mhol siad "they praised"
Future
molfad molfaidh mé "I will praise"
molfair molfaidh tú "you (sg.) will praise"
molfaidh sé molfaidh sé "he will praise"
molfaimíd molfaimid "we will praise"
molfaidh sibh molfaidh sibh "you (pl.) will praise"
molfaid (siad) molfaidh siad "they will praise"

Some irregular verbs have different forms in Munster than in the standard (see Dependent and independent verb forms for the independent/dependent distinction):

Munster independent Munster dependent Standard independent Standard dependent Gloss
chím ní fheicim feicim ní fheicim "I see, I do not see"
(do) chonac ní fheaca chonaic mé ní fhaca mé "I saw, I did not see"
deinim ní dheinim déanaim ní dhéanaim "I do, I do not"
(do) dheineas níor dheineas rinne mé ní dhearna mé "I did, I did not"
(do) chuas ní dheaghas/níor chuas chuaigh mé ní dheachaigh mé "I went, I did not go"
gheibhim ní bhfaighim faighim ní bhfaighim "I get, I do not get"

Past tense verbs can take the particle do in Munster Irish, even when they begin with consonants. In the standard language, the particle is used only before vowels. For example, Munster do bhris sé or bhris sé "he broke" (standard only bhris sé).

The initial mutations of Munster Irish are generally the same as in the standard language and the other dialects. Some Munster speakers, however, use /ɾʲ/ as the lenition equivalent of /ɾˠ/ in at least some cases, as in a rí ɾʲiː/ "O king!" (Sjoestedt 1931:46), do rug /d̪ˠə ɾʲʊɡ/ "gave birth" (Ó Cuív 1944:122), ní raghaid /nʲiː ɾʲəidʲ/ "they will not go" (Breatnach 1947:143).

Syntax

One significant syntactic difference between Munster and other dialects is that in Munster (excepting Gaeltacht na nDéise), go ("that") is used instead of a as the indirect relative particle:

Another difference is seen in the copula. Fear is ea mé is used in addition to Is fear mé.

Notable speakers

This section needs expansion. You can help by adding to it. (June 2022)

Some notable Irish singers who sing songs in the Munster Irish dialect include Nioclás Tóibín, Elizabeth Cronin, Labhrás Ó Cadhla, Muireann Nic Amhlaoibh, Seán de hÓra, Diarmuid Ó Súilleabháin, Seosaimhín Ní Bheaglaoich and Máire Ní Chéilleachair.

References

  1. ^ Ua Laoghaire 1915, p. 215.

Bibliography

  • Breatnach, Risteard B. (1947). The Irish of Ring, Co. Waterford. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies. ISBN 0-901282-50-2.
  • De Bhial, Tomás (1984). An Cabhsa (in Irish). Baile Átha Cliath: An Gúm.
  • Dillon, Myles; Ó Cróinín, Donnacha (1961). Teach Yourself Irish. London: English Universities Press.
  • Mac Clúin, Seóirse (1922). Réilthíní Óir (in Irish). Vol. 1. Comhlucht Oideachais na h-Éirean.
  • —— (1922). Réilthíní Óir (in Irish). Vol. 2. Comhlucht Oideachais na h-Éirean.
  • Nic Phaidin, Caoilfhionn (1987). de Bhaldraithe, Tomás (ed.). Cnuasach Focal Ó Uíbh Ráthach. Deascán Foclóireachta (in Irish). Vol. 6. Dublin: Royal Irish Academy. ISBN 978-0-90-171457-2.
  • Nikolaev, Dmitry; Kukhto, Anton (September 2016). An update on the phonology of Gaeilge Chorca Dhuibhne. Celtic Linguistics Conference. Cardiff University. doi:10.13140/RG.2.2.11371.34088.
  • Ó Buachalla, Breandán (2003). An Teanga Bheo: Gaeilge Chléire. Dublin: Institiúid Teangeolaíochta Éireann. ISBN 0-946452-98-9.
  • —— (2017). Cnuasach Chléire. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies. ISBN 978-1-85-500234-0.
  • Ó Cuív, Brian (1944). The Irish of West Muskerry, Co. Cork. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies. ISBN 0-901282-52-9.
  • Ó hAirt, Diarmaid (1988). de Bhaldraithe, Tomás (ed.). Díolaim Dhéiseach. Deascán Foclóireachta (in Irish). Vol. 7. Dublin: Royal Irish Academy. ISBN 978-0-90-171476-3.
  • Ó hÓgáin, Éamonn (1984). Díolaim Focal (A) ó Chorca Dhuibhne. Deascán Foclóireachta. Vol. 3. Dublin: Royal Irish Academy. ISBN 978-0-90-171430-5.
  • Ó Sé, Diarmuid (1995). An Teanga Bheo: Corca Dhuibhne. Institúid Teangeolaíochta Éireann. ISBN 0-946452-82-2.
  • Ó Sé, Diarmuid (2000). Gaeilge Chorca Dhuibhne. Tuarascáil Taighde (in Irish). Vol. 26. Dublin: Institiúid Teangeolaíochta Éireann. ISBN 0-946452-97-0.
  • Sjoestedt, Marie-Louise (1931). Phonétique d'un parler irlandais de Kerry (in French). Paris: Librairie Ernest Leroux.

Literature

  • Breatnach, Nioclás (1998). Ar Bóthar Dom. Rinn Ó gCuanach: Coláiste na Rinne. [folklore, Ring]
  • de Mórdha, Mícheál, ed. (1998). Bláithín = Flower. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 1. Dingle: An Sagart. [Kerry]
  • de Róiste, Proinsias (2001). Ó hÓgáin, Dáithí (ed.). Binsín Luachra: gearrscéalta agus seanchas. Dublin: An Clóchomhar. [short stories, folklore, Limerick]
  • Gunn, Marion, ed. (1990). Céad Fáilte go Cléire. Dublin: An Clóchomhar. [folklore, Cape Clear Island]
  • Mac an tSíthigh, Domhnall (2000). An Baile i bhFad Siar. Dublin: Coiscéim. [Dingle Peninsula]
  • Mac Síthigh, Domhnall (2004). Fan inti. Dublin: Coiscéim. [Dingle Peninsula]
  • Ní Chéileachair, Síle; Ó Céileachair, Donncha (1955). Bullaí Mhártain. Dublin: Sáirséal agus Dill. [Coolea]
  • Ní Chéilleachair, Máire, ed. (1998). Tomás Ó Criomhthain, 1855-1937. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 2. Dingle: An Sagart. [Kerry]
  • ——, ed. (1999). Peig Sayers, scéalaí, 1873-1958. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 3. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • ——, ed. (2000). Seoirse Mac Tomáis : 1903-1987. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 4. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • ——, ed. (2000). Muiris Ó Súilleabháin 1904-1950. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 5. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • ——, ed. (2001). Oideachas agus Oiliúint ar an mBlascaod Mór. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 6. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • ——, ed. (2004). Fómhar na Mara. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 7. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • ——, ed. (2005). Tréigean an Oileáin. Ceiliúradh an Bhlascaoid. Vol. 8. Dublin: Coiscéim. [Kerry]
  • Ní Fhaoláin, Áine Máire, ed. (1995). Scéalta agus Seanchas Phádraig Uí Ghrífín. Dán agus Tallann. Vol. 4. Dingle: An Sagart. [Kerry]
  • Ní Ghuithín, Máire (1986). Bean an Oileáin. Dublin: Coiscéim. [Kerry/Blasket Islands]
  • Ní Mhioncháin, Máiréad (1999). Verling, Máirtín (ed.). Béarrach Mná ag Caint. collected by Tadhg Ó Murchú. Inverin: Cló Iar-Chonnachta. ISBN 1-902420 05-5.
  • Ní Shúilleabháin, Eibhlín (2000). Ní Longsigh, Máiréad (ed.). Cín Lae Eibhlín Ní Shúilleabháin. illustrated by Tomáisín Ó Cíobháin. Dublin: Coiscéim. [Kerry/Blasket Islands]
  • Ó Caoimh, Séamas (1989). Ó Connchúir, Éamon (ed.). An Sléibhteánach. edited for print by Pádraig Ó Fiannachta. Maynooth: An Sagart. [Tipperary]
  • Ó Cearnaigh, Seán Sheáin (1974). An tOileán a Tréigeadh. Dublin: Sáirséal agus Dill. [Kerry/Blasket Islands]
  • Ó Cinnéide, Tomás (1996). Ar Seachrán. Maynooth: An Sagart.
  • Ó Cíobháin, Ger (1992). Ó Dúshláine, Tadhg (ed.). An Giorria san Aer. Maynooth: An Sagart.
  • Ó Cíobháin, Pádraig (1991). Le Gealaigh. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1992). An Gealas i Lár na Léithe. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1992). An Grá faoi Cheilt. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1995). Desiderius a Dó. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1998). Ar Gach Maoilinn Tá Síocháin. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1999). Tá Solas ná hÉagann Choíche. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Criomhthain, Seán (1991). Lá Dár Saol. Dublin: An Gúm.
  • ——; Ó Criomhthain, Tomás (1997). Ó Fiannachta, Pádraig (ed.). Cleití Gé ón mBlascaod Mór. Dingle: An Sagart.
  • Ó Criomhthain, Tomás (1997). Allagar na hInise. Dublin: An Gúm.
  • —— (1980). Ua Maoileoin, Pádraig (ed.). An tOileánach. Dublin: Helicon Teoranta/An Comhlacht Oideachais.
  • —— (1997). Bloghanna ón mBlascaod. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Cróinín, Seán (1985). Ó Cróinín, Donncha (ed.). Seanachas ó Chairbre 1. Scríbhinní Béaloidis. Vol. 13. University College Dublin: Comhairle Bhéaloideas Éireann. ISBN 978-0-90-112090-8.
  • Ó hEoghusa, Tomás (2001). Solas san Fhuinneog. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Laoghaire, Peadar. Eisirt. Dublin: Brún agus Ó Nualláin Teoranta.
  • ——. An Cleasaí. Dublin: Longmans, Brún agus Ó Nualláin Teoranta.
  • —— (1999). Mo Scéal Féin. Dublin: Cló Thalbóid.
  • ——. Mac Mathúna, Liam (ed.). Séadna. foreword by Brian Ó Cuív. Dublin: Carbad.
  • Ó Murchú, Pádraig (1996). Verling, Máirtín (ed.). Gort Broc: Scéalta agus Seanchas ó Bhéarra. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Sé, Maidhc Dainín (2017) [1987]. A Thig Ná Tit orm. Dublin: C.J. Fallon. ISBN 978-0-71-441212-2.
  • —— (1988). Corcán na dTrí gCos. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1993). Dochtúir na bPiast. Dublin: Coiscéim.
  • —— (2001). Lilí Frainc. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1998). Madraí na nOcht gCos. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1999). Mair, a Chapaill. Dublin: Coiscéim.
  • —— (2003). Mura mBuafam - Suathfam. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1990). Tae le Tae. Dublin: Coiscéim.
  • —— (2005). Idir dhá lios agus Nuadha. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Síocháin, Conchúr (1977). Seanchas Chléire. collected by Ciarán Ó Síocháin and Mícheál Ó Síocháin. Dublin: Oifig an tSoláthair.
  • Ó Siochfhradha, Pádraig (1913). Cath Fionntrágha (in Irish). Baile Átha Cliath: Connradh na Gaedhilge.
  • —— (1926). Seanfhocail na Muimhneach. Corcaigh: Cló-chualacht Seandúna.
  • Ó Súilleabháin, Muiris (1998). Fiche Bliain ag Fás. Dingle: An Sagart.
  • —— (2000). Uí Aimhirgín, Nuala (ed.). Ó Oileán go Cuilleán. Dublin: Coiscéim.
  • Ó Súilleabháin, Páid (1995). Ag Coimeád na Síochána. Dublin: Coiscéim.
  • Sayers, Peig (1992). Machnamh Seanmhná. Dublin: An Gúm.
  • —— (1936). Peig.
  • Tyers, Pádraig (1982). Leoithne Aniar. Baile an Fhirtéaraigh: Cló Dhuibhne.
  • —— (1992). Malairt Beatha. Dunquin: Inné Teoranta.
  • —— (2000). An tAthair Tadhg. Dingle: An Sagart.
  • —— (1999). Abair Leat Joe Daly. Dingle: An Sagart.
  • —— (2003). Sliabh gCua m'Óige. Dingle: An Sagart.
  • Ua Ciarmhaic, Mícheál (1996). Iníon Keevack. Dublin: An Gúm.
  • —— (1989). Ríocht na dTonn. Dublin: Coiscéim.
  • —— (2000). Guth ón Sceilg. Dublin: Coiscéim.
  • —— (1986). An Gabhar sa Teampall. Dublin: Coiscéim.
  • Ua Laoghaire, Peadar (1915). Mo Sgéal Féin.
  • Ua Maoileoin, Pádraig (1978). Ár Leithéidí Arís : Cnuasach de Shaothar Ilchineálach. Dublin: Clódhanna Teoranta.
  • —— (1968). Bríde Bhán. Dublin: Sairséal agus Dill.
  • —— (1969). De Réir Uimhreacha. Dublin: Muintir an Dúna.
  • —— (1960). Na hAird ó Thuaidh. Dublin: Sáirséal agus Dill.
  • —— (1983). Ó Thuaidh!. Dublin: Sáirséal Ó Marcaigh.
  • —— (2001). An Stát versus Dugdale. Dublin: Coiscéim.
  • Uí Fhoghlú, Áine (2019). Scéalta agus Seanchas: Potatoes, Children and Seaweed. Foilseacháin Scoil Scairte. ISBN 9781916178809.
  • Verling, Máirtín, ed. (2007). Leabhar Mhaidhc Dháith : Scéalta agus Seanchas ón Rinn. Dingle: An Sagart. Gaeltacht na nDéise, Co. Waterford]