Yidir | |
---|---|
Tameddurt | |
Isem-is ummid | El Hamid Cheriet d Ḥamid Ceryat |
Talalit | Larebɛa Nat Yiraten, 25 Tuber 1945 |
Taɣlent |
Lezzayer Fransa |
Tagrawn n uzdar | Leqbayel |
Lmut | 18e arrondissement de Paris (fr) , 2 Mayyu 2020 |
Ideg n uẓekka |
cimetière du Père-Lachaise (fr) Grave of Idir (en) |
Tamentilt n tmekkest | isragen igamanen (pneumopathie (fr) ) |
Tiɣri | |
Tutlayin |
Taqbaylit Tafransist |
Amahil | |
Amahil | auteur-compositeur-interprète (fr) |
Artistic movement |
musique berbère (fr) folk (fr) musique du monde (fr) |
Dduzan n lmusiqa |
snitra flûte (fr) taderbukt |
Record label | Wrasse Records (fr) |
IMDb | nm1216765 |
idir-officiel.fr |
Yidir (25 tuber 1949 - 2 mayyu 2020), (isem-is n tidet: Ḥamid Ceryat) d acennay Aqbayli ilulen deg useggas n 1949 deg taddart n At Laḥsen (tama n At Yenni) di tmurt n Yiqbayliyen, Yeɣra taɣul n tesnakalt acku iɣil ad yexdem deg n usufeɣ d tmguri n upitrul maca yufa-d iman-is deg wannar n ccna. Deg useggas n 1973 yebda aberid-is s ugacur imi yella d imeddzi n yiwet n tnaẓurt n ccna deg umaṭaf n Teqbaylit. Icna-d imiren tizlit-is yettwasen deg umadal A Baba-inub.
Kra iseggasen seld 1973, isufeɣ-d angul-is (CD) amenzu, anda llant tuɣac izuznen mannect n tsuta: A baba-Inu ba, Isefra, Ssendu, Azger, Muqleɣ, Zwitt rwitt, Cfiɣ, Azwaw, Tagrawla, Ers-d a yiṭes, Tiḍri n wegdud akw d Tamacahutt n tsekkurt. Deg useggas n 1979, isufeɣ-d aḍebsi-ines wis sin : A yarrac Nneɣ. Yeqqim azal n mraw kuz (14) iseggasen d amek i d-yerna aḍebsi wis krad, azwel-is : Inegmar neɣ Iṣeggaḍen n Tafat (Les Chasseurs de lumière) deg 1993. Maca deg 1986, yexdem yiwen n leqdic igerzen, imi isnejmaɛ-d kra n warrac imecṭaḥ di Franṣa, yessufɣ-d yid-sen yiwen uḍebsi i yeqqimen deg umezruy n ccna aqbayli , am uḍebsi n baba-inu ba. Aḍebsi isemma-yas: Taɣribt-iw akw d tarbaɛt n warrac Tiddukla.
Deg 1999, Yidir isekles aḍebsi-ines wis kuz, iwumi isemma: Timugat (Identités), anda i ittekka ucennay Aqbayli Brahim Izri d unazur afranṣiw 'Maxime Le Forestier' d wiyaḍ am 'Manu Chao', 'Dan Ar Braz', Gnawa, d Zebda.
Deg useggas n 2002, isufɣ-d yiwen uḍebsi : sin igwemaḍ, yiwet n targit (Deux rives un rêve), ma di 2005, isufɣ-d aḍebsi: ger tazeqqa d wakal (Entre scène et Terre). Deg uneggaru agi iḥka-d yakw s tugniwin amecwar-is n ccna, di yal tazeqqa anda yecna, di kra n tmura.. yernad g asegwass n 2007 aḍebsi Fransa n tirmiwin (la France des couleurs)
Deg uzawan n Yidir, aṭas n wallalen i iseqdac , ɣas ulamma Tajewwaqt tesɛa azal meqqren i izaden af wiyaḍ (imi Yidir yettureba-d ar yiqbayliyen). Mi yella mecṭuh, ula d netta yekkat-itt akken iwata, yuɣ lḥal d tinna i d allal amenzu s wiyes i yebda yetturar aẓawan. Aẓawan i yeggar Yidir a naf deg-s imesla n ugambar (tagiṭart), tajewaqt d dderbuka. Imesla n tuɣac-is s teqbaylit, maca inumak-nsent d ameɣradan (n ddunit akk).
Isental n tuɣac n Yidir mgaraden, icennu af yinig -lɣerba- (ad d-nuɣal, wi' bɣyn, aɣrib), tameɣra (zwitt rwitt, azwaw, aya lxir inu, yelha wurar), cfata, aktay (cfiɣ, at zik, tagrawala), timucuha (baba-inu iba, tamacahutt n tsekkurt)... atg.
Tawila n uzawan n Yidir d icewwiqen i d-yesmektayen akal n lejdud, i-ɣ-d-iḥekkun af umezruy n yiqbayliyen akk d Tamazɣa s umata. Tuɣac n yidir ttakken-t sseglilizent ṣsura n win/tin i sent-isellen; senkarent-d tamdanit (tujjma)deg wulawen. Ddeqs n tezlatin n Yidir iwumi ɛawden inaẓuren, mačči kan icennayen n Tmazɣa maca ula d iwerdanen. Ladɣa taɣuct-nni « Baba-inu ba» ɛawden-as ugar n 17 icennayen seg yal tama deg umaḍal.
De uḍebsi-ya n DVD, att-afem tudert d umecwar n Yidir di ccna, llant deg-s tugniwin d isura n tmeɣriwin, di yal tizeɣwiwin(tizeɣwa) anda i yecna, di yal tmura.
Deg wass n 2 mayyu 2020 ɣef 21:30 deg usganfu n Bichat-Claude-Bernard i d-yezgan di Paris yemmut Yidir deg waddar (leɛmeṛ) n 70 n iseggasen