Gottfried Wilhelm Leibniz (* 1. Juli 1646 in Leipzig; † 14. November 1716 in Hannober) weer en düütschen Mann vun de Wetenschoppen, en Philosoph, Mathematiker, Diplomat, Physiker, Historiker, Politiker, Bibliothekar un Dokter vun dat weltliche Recht un dat Karkenrecht. He warrt as de universale Geist vun siene Tied ankeken un weer een vun de bedüdensten Philosophen, as dat 17. Johrhunnert to Enne güng un dat 18. anfüng. In't 18. Johrhunnert warrt he faken Freeherr nömmt, man dat he würklich in'n Adel böört wurrn is, dor gifft dat bither to keen Oorkunnen över. He weer en Vertreder vun den Ratschonalismus in dat Tiedöller vun de fröhe Upklärung. Mehr oder minner to de sülvige Tied, as Isaac Newton, man unafhängig vun em, hett he en Twieg vun de Mathematik entwickelt, de unner den Naam Calculus (Differentschal- un Integralreken) bekannt is. Wen vun düsse beiden de eerste weer mit düssen wichtigen Bidrag to de Mathematik, hett to en groten Striet twuschen jem föhrt.
Leibniz warrt ankeken as en Optimisten, vunwegen dat he dor övertüügt vun weer, dat düt Weltall, wo wi in leven doot, „dat beste vun all Welten, de mööglich weern“, is. Siene Philosophie is nich schier ratschonalistisch. Up de ene Kant hett se ehre Wuddeln deep in de Scholastik, up de annere Kant is se wiet vörut un nümmt latere Entwicklungen vörweg in so verscheden Gemarken, as Logik, Biologie, Bargbo, Geologie, Wohrschienlichkeitslehre, Linguistik un Informatik. Man ok över Politik, Recht, Ethik, Theologie, Historie un Philologie hett he schreven. Siene Bidrääg sünd verstreiht över allerhand Publikatschonen, Manuskripten, de nich rutbröcht wurrn sünd, un sünnerlich in teindusenden vun Breven. Bit up den hüdigen Dag, bi 300 Johre na sien Dood, gifft dat noch keen vullstännige Utgave vun siene Schriften.
Leibniz siene Öllern hefft al fröh den Jung sien Vermaak an Fragen vun de Philosophie un vun dat Recht upweckt. Sünnerlich sien Vadder steek dorachter. Dat weer Friedrich Leibniz, en Juristen un Perfesser för Moralphilosophie (Ethik), de ut Altenburg stammen dö. Siene Mudder weer de Dochter vun en Rechtswetenschoppler. In de grote Bökeree vun sien Vadder hett de junge Leibniz mit acht Johren sik sülms de latiensche un de Greeksche Sprake bipuhlt. As he twolf Johr oold weer, hett he bi dat Nadenken över Fragen vun de Logik de Anfäng vun en Tekenspraak vun de Mathematik tostanne bröcht.
1661 hett he sik an de Universität Leipzig inschrieven laten un hett up Philosoph studeert bi den Theologen Johann Adam Schertzer un bi den Theoritiker vun de Philosophie, Jakob Thomasius. 1663 wessel he na de Universität vun Jena un woll sik dor, unner dat Leit vun den Mathematiker, Physiker un Astronomen Erhard Weigel mit Pythagoras befaten. Mit 20 Johren woll he sien Dokter vun de Rechten maken, man de Leipziger Universität meen, he weer dor noch to jung för. Leibniz güng denn na Nürnbarg an de Universität Altdorf un woll dor promoveern. För en wisse Tied stünn he in Tosamenhang mit ene geheeme Sellschop dor, de sik mit Alchemie befaten dö. Man dat hett nich lange duert un he hett sik över de ehre Experimenten lustig maakt. Dorna hett he bit 1672 in'n Deenst stahn bi de Arzbischop vun Mainz, Johann Philipp von Schönborn. 1672 reis Leibniz as Diplomaten na Paris. Dor hett he den „Sünnenkönig“ Ludwig XIV. sien Plaan wiest, wo he Ägypten mit erovern konn in ene Aart vun Krüüztog. Mit düssen Plaan woll he den franzööschen König aflenken vun sien Ansinnen, siene Nabers in Europa an to griepen. De König woll mit düssen Plaan avers nix to kriegen hebben, man mehr as hunnert Johre later hett Napoleon em utföhrt in siene Expeditschoon na Ägypten. 1672/73 hett Leibniz siene Rekenmaschien för de veer Aarden vun de Grundreken fardig stellt un is denn ok Liddmaat wurrn vun de „Royal Society“ in London. 1676 is he Hoffraat un Bibliothekar vun den Hoff in Hannober wurrn un is hentrocken na dat Huus, wat hüdigendags Leibnizhuus heten deit. 1691 is he ok noch Bibliothekar wurrn in de Hartog-August-Bökeree in Wulfenbüddel. Vun 1685 af an reis Leibniz up Updrag vun de Welfen dör Europa un möök sik dor an, ene Geschicht vun dat Huus vun de Welfen to schrieven. In düssen Tosamenhang keem he 1688 na Wien un kreeg dor ene Audienz bi Kaiser Leopold I.. Leibniz hett den Kaiser allerhand Plaans vördragen, as en Reform vun de Münten un Plaans för Geld-, Hannels- un Manufaktursaken, ok to'n Upbo vun en Archiv vun dat Riek un för de Finanzeern vun de Kriegen gegen dat Osmaansche Riek. Man de Kaiser hett em bloß fründlich tolustert.
1700 is na en Tied vun Verhanneln mit den brannenborgschen Kurförsten Frerich III., wat later de König Frerich I. wurrn is, de Preußisch Akademie vun de Wetenschoppen grünnt wurrn. Vörbiller geev dat al in England un in Frankriek. Leibniz is düsse Akademie ehren eersten Präsidenten wurrn. He wull dor noch mehr vun maken un verhannel 1704 in Dresden över en Akademie vun Sassen. Gottfried Wilhelm Leibniz is 1707 vun den Kaiser Karl VI. adelt wurrn. He is dor Freeherr bi wurrn. Man kort för sien Dood full he in Ungnade[1]. Sien ganz Leven lang reis he dör Europa hendör un harr jummers to doon mit annere Wetenschopslüde. 1716 weer Leibniz up Kur in Bad Pyrmont. An'n 14. November vun düt Johr is he storven. He weer 70 Johre oold un weer ganz alleen, bloß sien Sekretär is mitween bi sien Gräffnis[1]. Begraven liggt he bi de Hoff- un Stadtkarken St. Johannis in Hannober.
Gottfried Wilhelm Leibniz. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.