Een lolita in Harajuku
De Angelic Pretty winkel in Tokio

Lolita (Japans: ロリータファッション, rorīta fasshon) is een modesubcultuur uit Japan, die voornamelijk beïnvloed is door victoriaanse kinderkleding en kledij uit de rococo-periode.[1][2][3][4][5][6][7] Lolita kenmerkt zich verder door de esthetiek van schattigheid.[8] De kledingstijl kan ingedeeld worden in drie substijlen: gothic, classic en sweet.[3][9][10][11][12] Daarnaast bestaan er nog talloze andere substijlen zoals Sailor, Pirate, Country, Hime (princess), Ero, Guro, Oriental, Punk, Shiro (wit), Kuro (zwart) en Steampunk Lolita.[13][14] Deze mode heeft zich ontwikkeld tot een veelgevolgde subcultuur in Japan en de rest van de wereld[15][16][17][18][19] en kan in de jaren 90 en de jaren 2000 in populariteit zijn afgenomen toen de mode in de jaren 2010 populairder werd.[20][21][22]

Kenmerken

Het typerende element van de lolitamode is het volume van de rok. Dit wordt bereikt door het dragen van een petticoat of hoepelrok.[23][24][25] De rok kan klokvormig zijn of de vorm van een A hebben.[25] De onderdelen van de lolitamode bestaan voornamelijk uit een bloes (lange of korte mouwen) met een rok of een jurk, welke meestal tot aan de knieën komen. Lolita's dragen vaak modepruiken in combinatie met een hoofdaccessoire zoals een haarstrik of een bonnet (vergelijkbaar met een luifelhoed). Ook dragen lolita's soms als (extra) ondergoed onder hun petticoat nog een lange victoriaanse onderbroek (bloomer). Verder dragen ze kniekousen, enkelsokjes of panty's en schoenen met een hoge hak/plateauzool of lage schoenen met een strik. Andere typische lolita kledingstukken die worden gebruikt in Lolita zijn jumperskirt (JSK) en one-piece (OP).[26]

Lolita Stijlen

Volgens Livejournal Lolita Community (2007)

Een indeling gemaakt door de Lolita Livejournal internet community, een synthese gebaseerd op modetijdsdriften zoals onder andere Kera (2004), Gothic & Lolita Bible, FRUiTS, Alice Doll en eigen ervaring.[27]

Volgens Kathryn A. Hardy Bernal (2011)

Een andere, kleinere indeling is gegeven door Kathryn A. Hardy Bernal.[28]

Volgens T. Younker (2011)

Een andere aanvulling is te vinden bij T. Younker.[29]

Volgens Y. Kawamura (2012)

Hieronder staat een lijst volgens de indeling (taxonomie) van Y. Kawamura.[15]

Volgens A. Haijima (2013)

Een andere geleerde A. Haijima geeft het volgende commentaar voor de stijlnormen: "De regels van lolitamode bestaan niet, maar er bestaan wel kwalificaties die bepalen wat ervoor zorgt dat iets een Lolita outfit is."[16]

Een typische Lolita-outfit bestaat uit de volgende basiselementen: hoofddeksels, klokvormige rok, bloeiers, blouse, sokken (over de knie), schoenen (Mary Jane-type).

Ze geeft aan dat de volgende variaties aan Lolita-stijlen veel voorkomen:

De meest voorkomende stijlen in Letland zijn: Gothic Lolita, Zwart en Wit Lolita, Sweet Lolita en Punk Lolita.[30]

Volgens K. Robinson (2014)

Een andere aanvulling die aangeeft welke stijlen voorkomen in de Verenigde Staten wordt gegeven door K. Robinsion.[31]

Volgens A. Peirson-Smith (2015)

Een andere aanvulling die aangeeft welke stijlen voorkomen in Hong Kong wordt gegeven door A. Peirson-Smith.[32]

Volgens Z. Young Kang en T. Diane Cassidy (2015)

De classificatie volgens Z. Young Kang en T. Diane Cassidy is als volgt (een synthese van de indeling volgens Winge, Monden, Kawamura en eigen bronnen).[33]

Gerangschikt op gender expressie:

Gerangschikt op overheersende kleur:

Gerangschikt op oorsprong: hiermee wordt bedoeld dat er gecategoriseerd wordt op oudere culturen die de huidige cultuur heeft beïnvloed.

Aanvullend commentaar van M. Monden (2008)

Een aanvullend commentaar voor Gothic Lolita is te vinden bij M. Monden.[34]

Aanvullend commentaar van L. Atkinson (2015)

Een andere aanvulling voor de stijlen is te vinden bij L. Atkinson.[35]

Geschiedenis

Hoewel de oorsprong van lolita onduidelijk is ontstond aan het einde van de jaren zeventig een nieuwe beweging genaamd Otome-kei, die de Lolitamode een beetje heeft beïnvloed, want Otome betekent maiden en maiden stijl dat lijkt op de minder uitgebreide Lolita stijl.[23] Voordat Otome-kei ontstond, was er al een opkomst van de schattigheid cultuur in de eerdere jaren zeventig, tijdens deze jaren werd er nadruk gelegd op een schattig en kinderlijk handschrift op Japanse scholen.[36][37][38] Als een gevolg daarvan werd er in 1971 in het bedrijf Sanrio geëxperimenteerd met schattige designs.[39] De schattigheid stijl, dat ook wel kawaii stijl genoemd wordt, werd dan ook populair in de jaren tachtig.[40][41] Na Otome-kei werd het Doe-het-zelf' gedrag populair, hierdoor ontstond er een stijl genaamd doll-kei de voorloper van de Lolita stijl.[42]

Tijdens deze jaren 77-98 was een groot deel van de Harajuku winkelstraat gesloten voor autoverkeer op zondagen, dit zou er tot hebben geleid dat veel voetgangers elkaar konden ontmoeten in Harajuku.[43] toen merken zoals Pink House (1973),[44][45] Milk (1970)[15] en Angelic Pretty (1979)[46] schattige kleding begonnen te verkopen mondde dit uiteindelijk uit tot een stijl die later bekend zou worden als lolita.[47][48] De term lolita verscheen dan ook het eerst in het modetijdschrift Ryukou Tsushin in het nummer van september 1987.[15] Kort daarna kwamen Baby, The Stars Shine Bright (1988),[49] Metamorphose temps de fille (1993)[50] en andere merken.[15] In de jaren negentig werd lolita meer geaccepteerd, met bands als Malice Mizer en andere visualkeibands, die in populariteit stegen. De bandleden droegen ingewikkelde kostuums, die fans begonnen over te nemen in hun eigen kledingstijl.[51] Tijdens deze jaren belandde Japan in een economische recessie,[52] waardoor er meer alternatieve mode culturen en jeugdculturen ontstonden zoals gyaru, otaku, visual-kei en Lolita,[53] maar ook visual kei achtige kleding en andere jeugdculturen zoals Mori, Fairy Kei, Decora, en Cult Party Kei.[54] De Lolita stijl verspreidde zich snel vanuit de regio Kansai en uiteindelijk bereikte hij Tokio.[bron?] Mede door de economische moeilijkheden was er een grote groei in de schattigheid cultuur en jeugdculturen, die oorspronkelijk in de jaren zeventig waren ontstaan.[55] In de late jaren negentig werd de Jingubrug -ook wel de Harajukubrug genoemd- bekend als verzamelplek voor jongeren die lolita dragen of andere alternatieve mode.[15][56][57][58] Lolita werd populair, waardoor er warenhuizen kwamen die ook Lolita verkochten.[59] Een belangrijk tijdschrift dat bijdroeg aan de verspreiding van deze modestijl is de Gothic & Lolita Bible (2001), een spin-off van het populaire Japanse modetijdschrift Kera (1998), ook het modetijdschrift FRUiTS (1997) droeg bij aan de verspreiding van de lolitamode.[60][61] Het tijdschrift Gothic&Lolita Bible werd ook een tijd vertaald naar het Engels en buiten Japan verspreid door uitgeverij Tokyopop,[62][63] daarnaast verscheen er door FRUiTS in 2001 een Engels fotoboek van de Japanse straatmode. Nadat de mode zich nog verder verspreidde via het internet zijn er in het buitenland winkels geopend, zoals Baby, The Stars Shine Bright in Parijs (2007)[19] en in New York (2014).[64]

Het lijkt erop dat de jongeren die zich vroeger verzamelden in Harajuku of op de Harajukubrug zijn verdwenen. Er worden daarvoor een paar verklaringen gegeven. Een van de verklaringen is het ontstaan van snelle mode (goedkope mode) in Japan, ervoor heeft gezorgd dat de consumptie van straatmode afneemt, zoals het verschijnen van winkelketens van H&M en Forever21.[65][66]

Zusterstijlen

Na het jaar 2000 werden andere stijlen internationaal bekender zoals Mori Girl Style.[67] Nadat de Mori-subcultuur een paar jaar bestond, werd ook de stijl die de lolitamode en morimode met elkaar combineerde, genaamd doll-kei (2007) populairder.[67] Dan in 2010 werd er een andere stijl populairder genaamd Cult-Party kei (2010).[67]

Spoon, een modetijdschrift, beschrijft de Moristijl als volgt:[67]

Een Morimeisje beschreef de stijl als volgt: “Het is moeilijk om lolitastijlen goed te doen, en meestal wordt het bij een merk gekocht, maar Morimeisjestijl is goedkoper, want zolang je het hoofdkenmerkt hebt, kan je gemakkelijk een Morimeisjestijl maken.”.[67]

Inspiratiebronnen

De Westerse cultuur heeft de lolitamode beïnvloed, het boek Alice in Wonderland (1865),[68][69] geschreven door Lewis Caroll, is daarvan een voorbeeld.[70][71] Alice in Wonderland heeft dan ook verschillende merken en top modetijdschriften geïnspireerd.[72] Alice Deco is bijvoorbeeld een magazine dat naar haar genoemd is.[70] De reden dat de personage Alice een inspiratiebron was voor lolita komt mede doordat zij een ideaal icoon is voor het Shōjo (shoujo)-beeld.,[72][73] hiermee wordt bedoeld een beeld van eeuwige onschuld en schoonheid.[74] De eerste complete vertaling van het boek was gepubliceerd door Maruyama Eikon in 1910 vertaalt als Ai-chan No Yume Monogatari (Fantastische verhalen van Ai).[75] Een andere figuur dat als inspiratiebron diende was Marie Antoinette die in de Rocco periode leefde,[76] van haar is zelfs een manga gemaakt genaamd The Rose of Versailles (1979), ook bekend als Lady Oscar in Europa.

Popularisering

Mensen die de lolitamode populairder hebben gemaakt zijn Mana en Novala Takemoto. Novala is een schrijver die de roman Kamikaze Girls (2002) heeft geschreven,[16][77] een boek dat gaat over de relatie tussen Momoko, een Lolitameisje en Ichigo een yanki. De roman is bewerkt tot een film (2004)[16][78][79][80][81] en een manga (2004). Zelf beweert Novala dan ook dat "er geen leiders zijn binnen de Lolitawereld".[82] Mana is een gitarist en hij is bekend geworden voor het populariseren van de Gothic lolitamode.[6] Hij speelde in de band Malice Mizer (1992-2001) en richtte een eigen band Moi Dix Mois (2002) op. Deze bands vallen onder de Visual Kei genre, dat bekend staat om zijn excentrieke uitstraling en uitgebreide kostuums. Verder richtte hij in 1999 een eigen modelabel op, Moi-même-Moitié, dat zich specialiseert in Gothic Lolita.[82][83][84][85] De overeenkomst tussen beide personen is dan ook dat zij beide erg geïnteresseerd zijn in de Rocco periode.[82]

Japan zelf heeft ook geprobeerd om de lolitamode te populariseren. De minister van buitenlandse zaken van Japan, heeft dan ook in februari 2009,[86] modellen aangesteld om de Japanse popcultuur te verspreiden.[87][88][89][37] De aangestelde personen krijgen de titel Kawaii Taishi (ambassadeurs van schattigheid).[88][90] De eerste drie ambassadeurs van schattigheid zijn als volgt het beroemde model Miskai Aoki, die de Lolita stijl van franjes en kantjes representeert, Yu Kimura die de Harajuku stijl representeert en Shizuka Fujioka, die de school uniform gestijlde kleding representeert.[88][91] Een andere manier dat Japan probeert om Japanse straatmode en Lolita populair te maken is door de internationale Harajuku loop te organiseren in Japan, dit zou ervoor moeten zorgen dat het buitenland een soortgelijke loop zou gaan organiseren.[92]

Mogelijke verklaringen die worden gegeven dat de Lolitasubcultuur buiten Japan te vinden zijn als volgt: Een toename in interesse in de Japanse cultuur, het internet als plek om informatie te delen,[56][89][93][94][95] wereldwijd online kunnen shoppen, kansen en enthousiaste buitenlandse lolita's die zich bezig houden met de lolitamode.[33] De oorsprong van de Japanse invloeden is te vinden in de late jaren negentig, waarin culturele goederen zoals Hello Kitty, Pokémon (1999)[96] en vertaalde manga's in het westen verschenen.[97] Een andere bron geeft aan dat de anime al in de vroege jaren negentig al naar het westen geïmporteerd is.[98] Daarnaast geven geleerden ook aan dat, anime, manga ervoor hebben gezorgd dat Japanse cultuur populair werd in het buitenland.[54][99] Dit wordt ondersteund met het idee dat de culturele stroming van Japan naar het westen gegaan is, en van het westen naar Japan.[100]

Motieven

Lolita wordt gezien als reactie op de verstikkende Japanse maatschappij, waarin jongeren onder druk staan om zich strikt te houden aan de genderrollen en de verwachtingen en verantwoordelijkheden die zich voordoen bij de deze rollen.[101][102][103] Het dragen van kledij die geïnspireerd is op kinderkleding vormt hierop een tegenreactie.[104][105][106][107] Deze tegenreactie is uit te leggen vanuit twee perspectieven. Het eerste perspectief is dat het een reactie is om te ontsnappen aan de volwassenheid[23][82][108][109][110][111] en terug te gaan naar de eeuwige schoonheid van het kindzijn.[112][113] Het tweede perspectief is een vlucht naar de fantasiewereld, waarbij een ideale identiteit gecreëerd wordt die niet acceptabel is in het dagelijks leven.[6][32][114]

Toch zijn er ook lolita's die zeggen dat de subcultuur puur een stijl is voor plezier en het niet doen om te protesteren tegen de traditionele en formele manieren van de maatschappij.[15] Andere motieven voor lolita's kunnen zijn dat ze het dragen omdat het een gevoel van vertrouwen geeft[30][115][116] of ervoor zorgt dat zij hun eigen (alternatieve) identiteit kunnen uiten.[15][33][46][114][117][118]

Sociaal-economische dimensie

Vroeger toen old-school lolita populair was in de jaren negentig, was het Doe-het-zelf-gedrag populair, dat terug te leiden naar de Dolly Kei-stroming die in de jaren tachtig ontstond.[45] Door de verspreiding van de modetijdschriften konden mensen Lolitapatronen gebruiken om hun eigen kleding te maken.[bron?] Een andere manier om aan Lolita te komen was om het tweedehands te kopen van iemand anders.[119] Het doe-het-zelfgedrag is vaker terug te vinden bij mensen die niet de duurdere merken konden kopen.[120]

Doordat er meerdere winkelketens lolitamode ging verkopen werd het doe-het-zelfgedrag minder belangrijk.[bron?] Mede door de opkomst van de e-commerce en de globalisering was het mogelijk om via het internet lolitakleding te kopen. Er zijn twee typenn kopers, de ene koopt van Japanse of Chinese internetmarktplaats, de andere maakt gebruik van een winkeldienst om Japanse merken te kopen.[33] Het kopen van goederen wordt dan ook soms binnen Lolitacommunies in groepen gedaan.[121] Niet elke onlinewinkel levert kwaliteitsproducten, een bekend voorbeeld is de webwinkel Milano (2014).[122] Ook zijn er webwinkels die kopieën verkopen van merken, maar binnen de Lolitacommunity waarderen sommige lolita's dit niet.[123] Een Chinese replicafabrikant is Oo Jia.[123]

Sociaal-culturele dimensie

Veel lolita's vinden dat het niet respectvol is om zomaar gefotografeerd te worden zonder toestemming, dit wordt als onbeleefd ervaren,[124][125][126] ook gelden er verschillende regels per lolitagemeenschap, soms zit er wel overlap in.[127] Veel ontmoetingen worden gedaan in publieke plekken zoals parken, restaurant of cafés, winkelcentrums, publieke evenementen of festivallen.[128] Ook worden de bijeenkomsten weleens thuis gedaan, waarbij de bijeenkomst eigen regels heeft, bijvoorbeeld dat iedereen een eigen gebakje meeneemt.[129] Lolita's bijeenkomsten zijn dan ook het sociale aspect van Lolita, waarbij het mogelijk is om in contact te komen met andere lolita's.[bron?] Vroeger werd Livejournal gebruikt als communicatie middel, maar nu zijn vele lolita gemeenschappen overgestapt naar Facebook.[130]

Terminologie

Lolitamode ontstond pas na de publicatie van de roman Lolita (1955) van Vladimir Nabokov,[33][131] waarvan de eerste vertaling in het Japans verscheen in 1959.[74] De roman gaat over een man van middelbare leeftijd, Humbert Humbert, die een twaalfjarig meisje met de bijnaam Lolita groomt en misbruikt.[132][133][134] Omdat het boek zich richtte op het controversiële onderwerp van pedofilie, ontwikkelde Lolita al snel een negatieve connotatie, verwijzend naar een meisje dat op zeer jonge leeftijd ongepast werd geseksualiseerd[135] en geassocieerd met een onaanvaardbare seksuele obsessie.[136] In Japan bouwde het discours rond de roman echter voort op de geromantiseerde meisjescultuur (shōjo bunka) van het land, en in plaats daarvan werd het een positief synoniem voor het "lieve en schattige" pubermeisje, zonder een perverse of seksuele connotatie.[137]

De seksualisatie van het woord is toe te schrijven aan een aantal invloeden zoals de film Lolita uit 1962, die geseksualiseerd is en niet de desinteresse naar voren bracht die Lolita had in seksualiteit,[138][139] andere films zoals Lolita (2000), The Amy Fisher Story (1993) die de seksuele associatie versterken,[140] de Lolita Nylon advertentie (1964)[141] en andere media die Lolita gebruiken in seksuele contexten.[142] Een andere factor is dat het dragen van schattige kleding door een volwassene in het westen wordt beschouwd als kinderlijk, waardoor men lolita eerder koppelt aan pedofiele fantasieën dan aan mode. Japan daarentegen, accepteert meer dat schattigheid onderdeel is van de mode.[142]

Eerder is er geschreven over het Lolita in seksuele context, maar dat wordt het Lolitacomplex genoemd, ook bekend als Lolicon.[143][144] Deze term werd voor het eerst gebruikt door Russel Trainer in zijn roman The Lolita Complex (1966)[145] Deze term werd dan ook populair binnen de otaku-cultuur.[7] De term verwijst dan ook naar pedofiele lusten.[7] Deze uiting van het Lolita Complex is dan ook terug te vinden in de jaren negentig waarin schooluniformen het centrale object werden van lust.[146] Jonge meisjes werden dan ook seksueel getint afgebeeld in manga.[146]

Binnen de Japanse cultuur verwijst de naam dan ook eerder naar de schattigheid en elegantie dan naar seksuele aantrekkelijkheid.[147][148][149] Velen lolita's in Japan zijn dan ook niet op de hoogte dat lolita wordt geassocieerd met Nabokov's book en zij vinden het dan ook een walgelijke relatie als zij daar achter komen.[150]

Een andere verwarring die vaak bestaat is tussen de lolitamodestijl en cosplay. Hoewel beide uit Japan zijn overgewaaid, zijn het twee zeer verschillende zaken die afzonderlijk van elkaar moeten worden gezien,[151] daar de ene een modestijl is en de andere een rollenspel waarbij met kleding en accessoires een personage wordt uitgebeeld. Dit sluit uiteraard niet uit dat er enige overlap kan bestaan tussen leden van beide groepen.[152] Dit is bijvoorbeeld te zien bij animeconventies zoals de conventie in Götenborg, waarbij cosplay en Japanse mode gemixt wordt.[153] Voor sommige lolita's is het dan ook een belediging als mensen hun outfit als kostuum bestempelen.[15][154]

Fotogalerij

Externe links

Interviews

Zie de categorie Lolita fashion van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Categorieën