![]() Anish Kapoor w Deutsche Guggenheim | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Zawód, zajęcie |
rzeźbiarz, twórca instalacji |
Anish Kapoor (ur. 12 marca 1954 w Bombaju) – brytyjski rzeźbiarz pochodzenia hinduskiego znany z wielkoformatowych realizacji często prezentowanych w przestrzeni publicznej.
Ojciec Kapoora był Hindusem urodzonym w Pendżabie, a matka Żydówką pochodzącą z Iraku. Rodzice chcieli, by ich dzieci poznały świat i uczyły się w różnych rejonach świata. Dlatego po ukończeniu The Doon School w Dehradun 16-letni Anish wraz z bratem wysłany został do Izraela, by studiować tam elektrotechnikę. Słabe wyniki przekonały go, by zostać artystą. W 1973 przeprowadził się do Londynu i rozpoczął studia najpierw na Hornsey College of Art, a potem Chelsea School of Art and Design. Naukę ukończył w 1977 i początkowo pracował przy produkcji mebli w studio architektury Nicky Haslama[1]. W 1979 wykładał na Wolverhampton Polytechnic, a w 1982 wziął udział w rezydencji artystycznej w Walker Art Gallery w Liverpoolu[2]. W 1982 rozpoczął współpracę z londyńską Lisson Gallery, skupiającą się na promocji młodej brytyjskiej rzeźby[3]. W latach 80. jego nowe skierowane na akt tworzenia prace stały się wystarczająco popularne, by mógł utrzymywać się wyłącznie ze swojej sztuki. Niecałą dekadę później wygrał dwie prestiżowe nagrody: Biennale w Wenecji w 1990 oraz Nagrodę Turnera w 1991, które to wydarzenia nadały mu międzynarodowy rozgłos. Status ten ugruntowała jego rekordowa pod względem frekwencji (280 tys. widzów) retrospektywna wystawa w 2009 w Royal Academy of Arts. Była to pierwsza w historii Akademii indywidualna retrospektywna wystawa[4]. W 1995 Kapoor ożenił się z niemiecką historyk Susanne Spicale. W 2013 został uhonorowany brytyjską Odznaką Rycerza Kawalera, otrzymując tym samym dożywotni tytuł szlachecki[5].
Już na bardzo wczesnym etapie twórczości Kapoor stwierdził, że w sztuce najbardziej interesuje go sam proces powstawania dzieła – performatywny charakter aktu kreacji. Głównymi składowymi jego artystycznych wypowiedzi są: skala, złudzenie optyczne oraz kolor (charakterystyczny czerwony pigment). Ponadto w wielu pracach buduje napięcie wynikające z braku dostępu widza do niektórych tajemnic. Osiąga to poprzez niedostępne tunele, zakrycie obiektów pigmentem, blokowanie dróg czy absolutne wyciemnienie i tym samym zakrycie kształtu jego rzeźb[6]. Mimo że skupia się głównie na zagadnieniach formy i abstrakcji[1], jego prace nierzadko zahaczają o tematykę religijną czy kwestie płci oraz seksualności[7]. Źródłem tych drugich jest okres studiów w Londynie, kiedy to szczególnie interesowały go teorie Sigmunda Freuda[5]. Pierwsze realizacje z okresu studiów były głównie rekwizytami wymagającymi interakcji[1]. Od roku 1979 rozpoczął pracę z najbardziej ikonicznym dla jego twórczości elementem – czerwonym pigmentem. Instalacje o performatywnym charakterze tworzył bez przerwy przez kolejne trzy lata. Motyw masy o różnych konsystencjach z charakterystycznego czerwonego pigmentu pozostał najbardziej rozpoznawalnym w jego sztuce[1]. Poza realizacjami czysto galeryjnymi czy muzealnymi angażuje się w przedsięwzięcia z innych dziedzin sztuki. W swoim studio, w którym zatrudnia ponad 30 osób, projektował m.in. scenografie dla sztuk teatralnych czy opery[1].
W 2016 Kapoor wykupił i zastrzegł sobie wyłączne prawa do wynalezionego 2 lata wcześniej koloru „Vantablack”. Pigment ten, uznawany za najbardziej czarny kolor na świecie (pochłania 99,96% padającego nań światła), stosowany był m.in. w przemyśle wojskowym, ale i w sztuce. Akt Kapoora spowodował duże oburzenie w środowisku artystycznym. Wielu znanych twórców wyraziło sprzeciw wobec precedensowego zawłaszczenia przez jednego artystę dotychczas dostępnego materiału[13]. W geście protestu brytyjski artysta Stuart Semple, który wyprodukował linię kolorów (pigmentów), w tym tzw. najróżowszy różowy, wprowadził oficjalny zakaz udostępniania jego kolorów Kapoorowi oraz zakaz ich używania przez tego artystę[14]. W 2019 na MIT uzyskano jeszcze czarniejszy materiał, pochłaniający 99,995% światła[15].