Pospolicenie nazw marketingowych – proces stopniowego przekształcania się nazw własnych produktu lub firmy w pospolite, używane jako synonimy nazw całej grupy produktów danego typu, np. rowery, adidasy, czy pampersy^[1]; szczególny przypadek apelatywizacji^[2]. Zjawisko to zachodzi przeważnie w odniesieniu do marek, które mają dominującą pozycję na rynku lub są prekursorami jakichś produktów^[3]. Konsekwencją może być jednak utrata rynkowej tożsamości przez taką markę i degeneracja znaku towarowego^[4].

Przykłady w języku polskim

adidasy – buty sportowe, od niemieckiej firmy Adidas^[5]
akwalung – aparat tlenowy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo U.S. Divers^[6]
aspiryna – lek przeciwbólowy, od leku Aspirin przedsiębiorstwa Bayer AG^[3]
bedeker – przewodnik turystyczny, od niemieckiego wydawnictwa Baedeker^[7]
boszka – szlifierka kątowa, od niemieckiej firmy Bosch^[4], także fleksa od firmy Flex^[8] oraz diaks od zniekształconej nazwy Biax^[9]
cannon – w zależności od branży nazwa różnych typów złącz elektrycznych (przede wszystkim XLR, D-Sub), od nazwy producenta ITT Cannon^[10]
cepeen – stacja benzynowa, od skrótu nieistniejącej obecnie Centrali Produktów Naftowych^[11] (p. również kiosk ruchu)
cola – rodzaj słodkiego napoju gazowanego, od nazwy Coca-Cola^[12]
depakina – kwas walproinowy i walproinian sodu, od nazwy leku przeciwpadaczkowego Depakine Chrono przedsiębiorstw Inpharm i Sanofi-Aventis,
dyktafon – urządzenie do nagrywania dźwięku, od amerykańskiego przedsiębiorstwa Dictaphone^[13]
dżip – samochód terenowy, od amerykańskiej firmy Jeep^[5]
elektroluks – regionalne potoczne określenie odkurzacza, od szwedzkiej firmy Electrolux^[12]
eros – przestarzale prezerwatywa, od nazwy prezerwatyw dostępnych w PRL
eternit – azbestowo-cementowy materiał budowlany, od produktów austriackiego przedsiębiorstwa Eternit-Werke^[14]
excalibur – limuzyna ślubna w stylu neoklasycznym, od amerykańskiej firmy Excalibur Automobile^[15]
farelka – termowentylator, od firmy polskiego przedsiębiorstwa Farel^[16]
flamaster – gruby pisak, zniekształcona nazwa amerykańskich produktów Flo-Master^[17]
freon – grupa związków chemicznych dawniej wykorzystywanych jako czynnik chłodniczy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont^[18]
frisbee – latający dysk, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Wham-O^[19]
frużelina – owoce w żelu, od zastrzeżonej nazwy produktów polskiego przedsiębiorstwa Prospona^[20]
geberit – spłuczka podtynkowa, od nazwy szwajcarskiego koncernu Geberit^[21]
googlować – wyszukiwać w Internecie, od wyszukiwarki Google^[22]
heroina – była firmowa nazwa produktu Bayer AG^[23]
hula-hoop – koło do zabawy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Wham-O^[19]
igelit – miękki polichlorek winylu, od nazwy produktu niemieckiego przedsiębiorstwa IG Farben^[24]
imbus – klucz o przekroju sześciokąta, od nazwy Innensechskantschraube Bauer und Schaurte, w skrócie INBUS, później przekształcone w imbus^[25]
jacuzzi – wanna z hydromasażem, od produktów firmy Jacuzzi^[26]
junkers – dawne określenie piecyka gazowego, od firmy niemieckiego przedsiębiorstwa Junkers^[12]
kärcher – potocznie myjka ciśnieniowa, od nazwy niemieckiego przedsiębiorstwa Kärcher^[27]^[5]
karimata – piankowa mata, od nazwy produktu Karrimat brytyjskiego przedsiębiorstwa Karrimor^[28]
klakson – sygnał dźwiękowy w pojazdach, od nazwy Klaxon zastrzeżonej przez amerykańskie przedsiębiorstwo General Motors^[29]
ksero – urządzenie do kopiowania dokumentów, od nazwy amerykańskiego przedsiębiorstwa Xerox^[12]
landrynka – twardy cukierek, od rosyjskiej fabryki cukierków Fiodora Łandrina^[30]
linoleum – wykładzina podłogowa, pierwotnie zastrzeżony znak towarowy Linoleum Manufacturing Company^[31]
loupedeck – konsola do profesjonalnej edycji zdjęć (od nazwy firmowej),
lycra – elastyczne włókno syntetyczne, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont^[32]
maggi – rodzaj przyprawy w płynie, od firmy szwajcarskiego przedsiębiorstwa Maggi^[5]
meleks – wózek elektryczny, od firmy polskiego przedsiębiorstwa Melex^[5]^[33]
neska – kawa rozpuszczalna, od kawy Nescafé przedsiębiorstwa Nestlé^[34]
orlen – stacja benzynowa (od nazwy polskiego przedsiębiorstwa PKN Orlen),
nida – płyta gipsowo-kartonowa, od nazwy jednego z producentów, Dolina Nidy
paczkomat – automatyczna skrytka pocztowa, zastrzeżony znak towarowy polskiego przedsiębiorstwa InPost^[35]
pampers – pieluszka jednorazowa, od firmy amerykańskiego przedsiębiorstwa Pampers^[5]
patefon – urządzenie do mechanicznego odtwarzania dźwięku, od urządzenia Pathéphone francuskiej firmy Pathé Frères^[36]
pendrive – pamięć USB, w Polsce nazwany od produktów tajwańskiego przedsiębiorstwa Add On Technology^[37]
pepegi – popularna dawniej nazwa tenisówek, od skróconej nazwy Polskiego Przemysłu Gumowego^[38]
pleksiglas (lub pleksi) – szkło akrylowe, nazwa zastrzeżona przez niemieckie przedsiębiorstwo Evonik Röhm GmbH^[39]
polar – syntetyczna dzianina, od materiału Polartec produkowanego przez amerykańskie przedsiębiorstwo Malden Mills^[40]
polar – marka pulsometrów, która w pewnym okresie utożsamiana była z wszystkimi urządzeniami tego typu. Obecnie przy pojawieniu się silnej konkurencji (Garmin) marka ta uwolniła się od zjawiska pospolicenia.
polaroid – aparat do błyskawicznego wywoływania zdjęć, od produktów amerykańskiego przedsiębiorstwa Polaroid Corporation^[5]
polbruk (lub pozbruk) – betonowa kostka brukowa, od nazw popularnych krajowych producentów Polbruk i Poz Bruk
prompter – wyświetlacz tekstu, od nazwy amerykańskiego przedsiębiorstwa TelePrompTer^[41]
prysznic – od nazwiska Vincenza Prißnitza, popularyzatora hydroterapii^[42]
ptasie mleczko – pianki w czekoladowej polewie, od produktów firmy E. Wedel^[5]
ratrak – pojazd do przygotowywania tras narciarskich, od nazwy nieistniejącego już szwajcarskiego przedsiębiorstwa Ratrac^[43]^[44]
rolba – maszyna do odświeżania lodu, od nazwy dawniej aktywnego w branży, szwajcarskiego importera – Rolba AG^[45]
rower – jednoślad napędzany siłą mięśni, od brytyjskiej firmy Rover Company^[5]
ruch, również kiosk ruchu – kiosk, ostatnio częściej miniaturowy sklepik, zajmujący się sprzedażą gazet, papierosów, biletów i innych drobnych przedmiotów, od nazwy państwowego przedsiębiorstwa „Prasa-Książka-Ruch”, mającego monopol na prowadzenie takich kiosków w czasach komunizmu (p. również cepeen)
skocz – taśma klejąca, od marki Scotch amerykańskiego przedsiębiorstwa 3M^[46]
taser – paralizator elektryczny, od produktów przedsiębiorstwa Taser International^[47]
teflon – nieprzywierający materiał, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont^[48]
telegazeta – tekst odbierany za pomocą telewizora, od handlowej nazwy teletekstu TVP^[49]
termos – pojemnik utrzymujący temperaturę, od niemieckiej firmy Thermos GmbH^[50]
toi toi – przenośna ubikacja, od niemieckiego przedsiębiorstwa Toi Toi, obecnie należącego do grupy ADCO^[51]
trampolina – przyrząd gimnastyczny, pierwotnie nazwa handlowa przedsiębiorstwa Griswold-Nissen Trampoline & Tumbling Company^[52]
vegeta – mieszanka przypraw i warzyw, od produktów chorwackiego przedsiębiorstwa Podravka^[5]^[53]
walkman – przenośny odtwarzacz kaset, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Sony^[5]
wazelina – mazista substancja użytkowa, od firmy przedsiębiorstwa Vaseline^[54]
webasto – system ogrzewania postojowego w pojeździe, od niemieckiej firmy Webasto, również błędnie dewasto^[55]
wek, wekować – słoik ze szklanym wieczkiem, również konserwować żywność z użyciem takiego słoja (niekiedy słoja dowolnego typu z hermetycznym zamknięciem), od J. Wecka
wenflon – elastyczna kaniula dożylna, od Venflon – zastrzeżonej nazwy wyrobu firmy Becton Dickinson^[56]
wibram – gumowa, żłobkowana podeszwa buta, od włoskiej firmy Vibram^[57]
żyletka – ostrze do golenia, od spolszczonej nazwy firmy Gillette^[1]

Skutki

Pospolicenie jest reklamą dla marki, ale niesie też za sobą wiele negatywnych skutków. Taka marka może utracić swoją unikatową tożsamość i zastrzeżony znak towarowy^[1]. Dlatego wiele przedsiębiorstw stara się przeciwdziałać zjawisku wchodzenia ich znaków towarowych do języka potocznego. Przykładowo przedsiębiorstwo Google zniechęca do używania słowa googlować jako synonimu wyszukiwania w Internecie^[58]. Niektóre przedsiębiorstwa starają się uświadomić klientów poprzez reklamy, jak na przykład Bayer AG, która w swoich kampaniach przekonywała, że prawdziwa aspiryna to tylko ta ich produkcji^[3]. Natomiast nazwa termos upowszechniła się do tego stopnia, że przedsiębiorstwu Thermos GmbH nie udało się ochronić znaku towarowego^[59].

Zobacz też

Przypisy

Kategorie