Shamkir ozarbayjoncha: Şəmkir | |
---|---|
Shahar | |
![]() | |
40°49′47″N 46°01′08″E / 40.82972°N 46.01889°E G OKoordinatalari: 40°49′47″N 46°01′08″E / 40.82972°N 46.01889°E G O | |
Mamlakat | Ozarbayjon |
Tuman | Shamkir |
Hukumat | |
Asos solingan | 1944 |
Markazi balandligi | 450 m |
Rasmiy til(lar)i | ozarbayjon tili |
Aholisi (2010) |
67,200[1] |
Vaqt mintaqasi | UTC+4:00 |
Telefon kodi | +994 241 |
|
Shamkir (ozarbayjoncha: Şəmkir), tarixan Annenfeld nomi bilan mashhur, Ozarbayjonning gʻarbidagi shahar va Shamkir tumanining maʼmuriy markazi. Kichik Kavkazning shimoliy etaklarida, Tbilisi-Yevlax shossesi boʻyida Chagirchoy sohilida, Dallar temir yoʻl stansiyasidan taxminan 4 kilometer (2.5 mi) masofada joylashgan. Bu Ozarbayjondagi aholi soni boʻyicha sakkizinchi yirik shahardir.
Bir nazariyaga koʻra, bu nom ozarbayjoncha sham soʻzidan olingan boʻlib, yashil bilan qoplangan joy maʼnosini bildiradi[2][3].
2021-yil 1-oktyabr holatiga koʻra, hudud aholisi 221 372 kishini tashkil qiladi[4].
Antik davrda hozirgi Shamkir hududi milodiy 387-yilgacha Armaniston qirolligi tarkibidagi Utik viloyatiga kirgan. Miloddan avvalgi 2-asrdan milodiy 4-asrgacha boʻlgan yunon-rim tarixchilari Utik Armanistonning viloyati boʻlib, Armaniston va Kavkaz Albaniyasini Koʻra daryosi ajratib turadi, deb hisoblagan[5][6][7].
Tarixiy Shamkur (Shamxor va Shamkir nomlari bilan ham tanilgan[2]) 5-asrdan beri Forsning savdogar va hunarmandchilik markazi sifatida tanilgan[3]. 652-yilda shaharni arablar bosib olgan[8]. 737-yilda arab qoʻmondoni Marvonning Volga boʻyiga yurishidan soʻng xazarlar Shamkirga joylashdilar[8]. 752-yilda shahar yaqin atrofda yashab, arablarga qarshi isyon koʻtargan savirlar tomonidan vayron qilingan[8]. 854-yilda musulmon xazarlar Shamkirga panoh topdilar[8]. Keyinchalik shahar kurdlar sulolasidan boʻlgan shaddodiylar sulolasidan boʻlgan Ganja amirlari hukmronligida boʻlgan[8]. 12-asr va 13-asr boshlarida Shamkir gruzinlar hukmronligi ostida edi[8]. 1195-yilda Gruziya qirolichasi Tamaraning qoʻmondonlari saljuqiylarning eldegiziylar sulolasidan boʻlgan Ozarbayjon Otabegi Abu Bakr qoʻshinlarini yoʻq qildi[8]. 1235-yilda Shamkir moʻgʻullar tomonidan vayron qilingan[8]. 16-asrning birinchi choragidan 19-asr boshlarigacha Shamkirda Shamsaddinli-Zulgadar degan turkiy qabila hukmdorlari hukmronlik qilgan[8]. 1803-yilda Qojar Eronining Ganja xonligiga qarshi harbiy harakatlar paytida Shamkir rus qoʻshinlari tomonidan bosib olinib, Rossiyaga qoʻshib olindi[8].
1817-1818-yillarda Shamkir oʻrnida Annenfeld nomi bilan Vyurtembergdan koʻchirilgan nemislar koloniyasi tashkil etilgan[2]. Ozarbayjonda mustamlaka bilan aloqadorlardan tashqari boshqa nemislar ham bor edi. 1826-yil 3-sentyabrda rus-fors urushi chogʻida Annenfeld yaqinida shohning 10000 askardan iborat gvardiyasi yoʻq qilindi[8]. 1915-yilda bu yerga Turkiya va Erondan ossuriylar koʻchirildi va 1930-yillarda ham shu yerda yashab kelayotgan edi[9].
Birinchi jahon urushidan keyin Annenfeldga ruscha Annino (ruscha: Аннино) nomi berildi[2]. 1938-yilda unga shahar tipidagi aholi punkti maqomi berildi va yaqin atrofdagi temir yoʻl vokzali va tarixiy Shamkir nomi bilan Shamxor (Шамхор) deb qayta nomlandi[2][3]. 1944-yilda nemis aholisi Sovet Ittifoqida aholini koʻchirish doirasida deportatsiya qilinganidan ikki yil oʻtgach, unga shahar maqomi berildi[3]. 1991-yilda bu nom Shamkir deb oʻzgartirildi[2].
Shaharda konyak va vino zavodlari, shuningdek, mahalliy sanoat zavodi ishlab turibdi.
Shamkir yirik jamoat transport tizimiga ega, asosan Transport vazirligi tomonidan boshqariladi.
Shaharda bitta professional futbol jamoasi, „Shamkir“, bor. U hozirda Ozarbayjon futbolining ikkinchi toifasi, Ozarbayjon Birinchi divizionida qatnashmoqda. Klub ikki karra Ozarbayjon ligasi chempioni.
2014-yil holatiga koʻra, Shamkirda 22-toifadagi musobaqa va barcha davrlarning eng yuqori reytingli turnirlaridan biri oʻtkaziladi[10].
Shaharning nufuzli aholisi orasida shoirlar Mulla Vali Vidodiy va Ahmad Javod, futbolchi Jovid Imomverdiyev va kamonchi Zinyat Valiyeva bor.