Bellinzona (lombardisch Belinzòna, vylmol au aifach Bórgh [bork] ‘Stadt’;[2][3] dytsch nimmen eso bekannt Bellenz, schwyzerdytsch Belänz (Uri, aber au im Milidär un sunscht no do un dert), Bälez, Bällez (Uri, Schwyz, Bünderland), Bälänz (
[ˈbalˑants](info) (z Gurin),[4] rätoromanisch Blizunaⓘ/?) isch e politeschi Gmaind im Kanton Tessin und Hauptstadt vu däm Schwyzer Kanton. Si ghert zum Chrais (circolo) Bellinzona im Bezirk Bellinzona. Mit über 42'000 Yywohner (April 2017) isch si no Lugano di zwootgreescht Stadt im Kanton.
Geografii
Bellinzona lyt in dr Daalebeni am Fluss Tessin ganz im Süüde vum Gotthardmassiv und in dr Nechi vu dr Gränze vum Sopraceneri (em nerdlige Tessin) un em Sottoceneri (em Sidtessin). Zue dr Gmai ghere au no d Fraktione Artore, Carasso, Daro un Ravecchia, d Derfer Camorino, Claro, Giubiasco, Gnosca, Gorduno, Gudo, Moleno, Monte Carasso, Pianezzo, Preonzo, Sant’Antonio, Sementina und natürlich au d Stadt Bellinzona sälber. S Gmaigebiet goot im Oschte bis uf e Bärg Motto d’Arbino und im Weschte ännet em Tessinfluss im Gordunodaal uf d Alp Albagno under der Cima d’Erbea. Wäg dr Fusion mit zwölf umligende Gmaine afangs April 2017 isch d Flechi vur Gmaind Bellinzona vu guet 19 uf iber 165 km² gstige.
Gschicht
Bellinzona isch zum erschte Mol gnännt wore anne 590 as Belitio oder Belintiona, derno as Berinzona, Beliciona, Birrinzona un 1168 Birizona, 1218 as Bilizone. Dr Ort isch strategisch wichtig gsii vor de Bäss St. Gotthard, Lukmanier un San Bernardino. D Stadt Como het Bellinzona anne 1242 an Mailand verchauft. No verschidene Bsitzwächsel isch s schließli im Johr 1503 vum franzesische Chenig Ludwig XII. im Verdrag vu Arona an Uri, Schwyz un Unterwalde chuu.
Anne 1907 sin di bishärige Gmaine Carasso, Daro un Ravecchia zue Bellinzona yygmaindet wore.
Uf e 2. April 2017 hän sich dryzeh ehmoligi Gmaine zur neie Gmai Bellinzona zämegschlosse.[5] Us em Chrais Giubiasco sin Camorino, Giubiasco, Pianezzo un Sant’Antonio chuu, vum Chrais Ticino grad alli Gmaine – des sin Gnosca, Gorduno, Gudo, Moleno, Monte Carasso, Preonzo un Sementina – und us em Bezirk Riviera un sym glyychnamige Chrais Riviera d Gmain Claro. Zum uf dryzeh chuu, muess mer d Stadt Bellinzona au mitzelle, wu di ainzig Gmai us em Chrais Bellinzona gsii isch, wu bi däre Fusion mitgmacht het, di andere boode hän dr Chrais Arbedo-Castione grindet.
Verwaltig
Dr Burgermaischter (Sindaco) vu Bellinzona isch dr Mario Branda (Stand April 2017).
Bevelkerigsentwicklig
Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[6]
Am 31. Dezember 2015 hät Bellinzona 18 308 Yywohner gha. Dur d Fusion mit zwölf umligende Gmaine uf dr 2. April 2017 isch d Bevelkerig uf circa 42'500 aagstige.
| Johr |
1850 |
1860 |
1870 |
1880 |
1888 |
1900 |
1910 |
1920
|
| Yywohner |
3209 |
3462 |
3950 |
4038 |
5553 |
8255 |
10406 |
10232
|
| Johr |
1930 |
1941 |
1950 |
1960 |
1970 |
1980 |
1990 |
2000
|
| Yywohner |
10706 |
10948 |
12060 |
13435 |
16979 |
16743 |
16849 |
16463
|
Dialekt
Dr lombardisch Dialäkt vu Bellinzona ghert zum Ticinese.
.jpg)
