Manne (standardditsch Mannheim, kurpfälzisch Mannem oder Monnem) isch e Stadt im badische Deil vo Bade-Württeberg. S isch mit 310 000 Ywohner nooch Stuegard die zweitgröschti Stadt vo Bade-Württeberg.
Zämme mit Ludwigshafe uf dr andere Rhysite bildet Manne e Doppelstadt mit iber ere halbe Million Ywohner im Kern un 1,3 Millione Ywohner as Agglomeration. Manne isch s Zentrum vu dr Metropolregion Rhy-Neckar mit guet 2 Millione Ywohner. D Agglomeration Manne isch dr sibtgröscht ditsch Balligsrüm.
Geografy
Lag
Manne isch im üsserste Nordweste vom Bundesland Bade-Württeberg. S ligt am Dreiländereck Bade-Württeberg-Rhyland-Pfalz-Hesse. Ufgrund vu synere Lag in dr Oberrhiebeni un im induschtrielle Kernrüm vu Europa, dr sognennte Blaue Banane, isch Manne e wichtige Verchehrsknotepunkt.
Stadtglyderig
Manne wird in sibzä Stadtbezirk glydert. Vo denne ghöre di folgende sechs Bezirk zu de "innere" Stadtbezirk:
Innestadt/Jungbusch
Lindehof
Neckarstadt-Ost/Wohlgelege
Neckarstadt-West
Neuostem/Neuhermse
Schwetzingerstadt/Oschtstadt
Ölf witeri definiert mer als „üsseri“ Stadtbezirk:
Feudenem
Fridrichsfeld
Käfertal
Neckarau
Rhynau (hochdytsch:Rheinau)
Sandhofe
Seckenem
Schönau
Vogelstang
Waldhof
Wallstadt
Gschicht
Manne isch Industriestadt.
Manne isch 766 zum erschte Mol urkundlig erwähnt worre. D Festig Manne hät de Friedrich IV. im Johr 1606 baut. E Johr druff hät mer d Stadträcht verlihe. Im 18. Johrhundert isch Manne durch de Sitz vom Kurfürscht zun re wichtige Stadt worre. Wo de Kurfürscht uff Münche gange isch, hät sälli Zit e End gha. Uff sälli „Erschti Goldeni Ära“ isch im 19. Johrhundert die „Zweiti Goldeni Ära“ gfolgt, wo d Stadt e Hafe und e Bahnhof kriegt hät. Im Zweite Wältkrieg hät s schweri Luftagriff ge.[2]
Stroß: D Agglomeration Manne/Ludwigshafe isch vo insgsamt siebe Autobahne umge. Dodezüe ghöre z. B. d A6 (Saarbrucke-Nürnberg), d A67 wo uff Frankfurt am Main und Darmstadt führt, d A656 uff Heidelberg und d A659 uff Wyheim.
Ysebahn: Manne isch de zweitgröscht Hafe vo Südwestdütschland. S git ICE-Verbindige uff Stuegard und anderi, insgsamt 185 Züg pro Dag. Au de Gieterbahnhof isch mit 440 Züg däglich eine vo de gröschte vo Dütschland. Au Nochverkehr isch vorhande; s hät e Stroßebahn und vyli Buslinie.
De Hafe isch eine vo de gröschte Binnehäfe vo ganz Europa. 2005 sin 8,1 Tonne Gieter umgschla worre.
Luftverchehr git s relativ wenig, s hät zwar e Militär- und Zivilflughafe, wo Verbindige uff Berlin, Hamburg und Saarbrucke zur Verfiegig stellt. Für d Mannemer günstiger isch aber de Flughafe vo Frankfurt, wo 40 Kilometer eweg und mit em ICE z erreiche isch.
Dialäkt
Für Främdi isch de Mannemer Dialäkt zum Deil schwer z verstoh. Er underscheidet sich dütlig vo de andere Fränkische Dialäkt und wird numme im Stadtgebiet eso gschwätzt. Charakteristischi Wörter sin állaa (= alsdann, au los!), usserdem heer am Afang und gell am Änd vo me Satz. Mer merkt dytlig de Yfluss vom Französische, Jiddische und Rotwelsch (ener Gheimsproch vu de Bettler und Vagante).
