S Montreux Jazz Festival isch e Musikfeschtiwäl, wu all Johr im Juli z Montreux am Gämfersee in dr Schwyz stattfindet. S Feschtiwäl isch anne 1967 vum Claude Nobs grindet wore un isch bal ufgmacht wore fir anderi Musikstil un isch zue aim vu dr renommierteschte in dr Wält wore.[1] 2013 isch dr Nooloss zum Montreux Jazz Festival in s Wältrdokumäntenerb-Regischter vu dr Unesco ufgnuu wore.[2]
S Feschtiwäl isch vum Kulturmanager Claude Nobs, em Schurnalischt un Saxofonischt René Langel (1924–2021) un em Pianischt Géo Voumard grindet wore.[3][4][5] S isch s erscht Jazzfeschtiwäl in dr franzesischsprochige Schwyz gsii, in andere Länder het s scho sonigi gee.[6] Zue dr erschte Uusgab het dr Nobs gly namhafti Chinschtler*ne chenne gwinne, wu bi dr Blattefirma Atlantic Records unter Verdrag gstande sin: dr Saxofonischt Charles Lloyd un sy Band, wu dr Keith Jarrett mitgspiilt het, e Pianischt, wu dodmol no niemes gchännt het.[7] 1967 hän 14 Jazzorcheschter gspiilt, zwelf dervu sin du nazionale Radioaastalte uusgläse wore.[8] Dank dr Mediepartnerschafte sin d Kunzärt vu Aafang aa ufzaichnet wore un s het e braiti Berichterstattig bis in d USA gee.[9] Die Ufnahme het mer derno au zum Dail uf Dondreger vereffetligt.[10] Au vu Aafang aa het s e Ramebrogramm gee mit Jamsessions, e Fotouusstellig, e Blattebörse oder Filmvorfierige. Un sin au verschideni Bryys vergee wore, wu vu dr Stadt Montreux, dr Radioaastalte un Musikkritiker*ne vu dr Fachpräss gstiftet wore sin.[11]
Unter dr Laitig vum Claude Nobs, wu dodmol Stellverdrätter vum Diräkter vum Turismusverain vu Montreux gsii isch, isch s Montreux Jazz Festival bal e Musikfeschtiwäl wore , wu mer in ganz Europa gchännt het.[12] 1973 isch dr Claude Nobs Diräkter vu dr WEA Records wore, wu d Label Warner, Elektra un Atlantic zämegfasst gsii sin.[13] Dr Nobs het di strategisch Laitig vum Feschtiwäl bhalte bis zue sym Dod 2013. Derno het dr Mathieu Jaton d Laitig ibernuu.[14]
Jazzmusiker*ne wie Les McCann, Ella Fitzgerald, Aretha Franklin, Nina Simone, Count Basie, Charles Lloyd (wu syno zwoot Karriere im Quartett mit em Michel Petrucciani uf em 16. Feschtiwält vu Montreux 1982 aagfange het), Art Blakey, Dexter Gordon, Oscar Peterson, Monty Alexander, Herbie Hancock, Lionel Hampton, Lester Bowie, Wynton Marsalis, Randy Brecker, Carmen McRae, Pat Metheny, Pasadena Roof Orchestra, Gil Evans (1974), Keith Jarrett, Sade Adu u. a. sin vyl Summer uf Montreux pilgere, dailwys zu eire ainzige Ufdritt z Europa.
Uf aire Syte dytet dr Name dr brogrammatisch Schwärpunkt Jazz aa, aber au Musiker*ne us dr Rock- un Popmusik sin ufdrätte, wie zem Byschel Andy Summers, Albert King, Audioslave, Carlos Santana, Deep Purple, Etta James, Frank Zappa, George Benson, Herbert Grönemeyer, James Brown, Jethro Tull, Joe Cocker, John Lee Hooker, Johnny Cash, Keziah Jones, Led Zeppelin, Leonard Cohen, Marianne Faithfull, Marvin Gaye, Mike Oldfield, Miss Kittin, Motörhead, Muse, Nina Corti, Ofra Haza, Paolo Conte, Peter Tosh, Phil Collins, Prince, Queens of the Stone Age, Radiohead, Ray Charles, Roberta Flack, Rory Gallagher, Simon & Garfunkel, Simply Red, Sonic Youth, Stevie Ray Vaughan, Talk Talk, The Busters, The Hacker, The Moody Blues, The New Power Generation, Toto un Van Morrison. Fir e baar Johr in dr 1970er het s Feschtwiäl uf s Wort «Jazz» verzichtet un isch unter em Name «Montreux International Festival» duregfiert wore.[15]
Mittlerwyli sin internazionali Jazz-, Rock- un Popgreße un au regionali un lokali Musiker*ne zum offiziälle Feschtiwälbrogramm chuu, syt 1988 im Auditorium Stravinski un in dr Miles Davis Hall, aber au zum umfangryche Off-Feschtiwäl uf insgsamt 17 Bihnene,[16] darunter zeitweise auch zwei Dampfer.[15] S Feschtiwäl fuzmache fir Rock un Pop, isch dodmol umstritte gsii.[17]
S erscht Feschtiwäl isch nume drei Däg gange. Mit dr Johr isch s all greßer wore, bis es 1977 uf e Rekordlengi vu 23 Däg chuu isch. In dr Zwischezyt het mer s Brogramm, wu all Johr iber 200’000 Bsuecher*ne uf Montreux lockt, bi rund 16 Däg etabliert. S Feschtiwälk het stark profitiert vum Sponsoring vu dr Blattefirme, fir die isch s e wichtigi Quälle fir Live-Ufnahme gsii un si hän in speziälle Kunzärt d Chinschtler*ne vu iorem Label chenne vorstelle. Zem Byschple het dr Norman Granz in dr 1970er-Johr an syni frieje Erfolg mit dr Raie Jazz at the Philharmonic chenen aaschließe mit dr Organisazion vu Jazz-at-Montreux-Kunzärt im Jamsession-Stil,[15] wu au uf Don- un Bilddreger vermärtet wore sin, unter anderem mit Count Basie, Ella Fitzgerald, Oscar Peterson, Milt Jackson, Roy Eldridge, Benny Carter, Mary Lou Williams, Ray Bryant un Ray Brown.
Zwische 1980 bis 1991 het s en Uusdusch mit em Detroit International Jazz Festival gee, sällemol Montreux Detroit Jazz Festival gnännt; dert sin d Gwinner*ne vum domolige Bandwettbewärb vum Feschtiwäl vu Montreux un au Musiker*ne us dr Schwyz ufdrätte.[15]
Mit em erschte Kunzärt vum Jazzfeschtiwäl am 30. Juni 2006 sin dr türkisch Jazzproduzänt Nesuhi Ertegün un sy Brueder Ahmet Ertegün, dr Grinder vu Atlantic Records, gehrt wore. Dr Nesuhi Ertegün isch fir dr Claude Nobs en wichtige Ferderer gsii, wun em Dire ufgmacht het.[18][19]
Syter anne 1967 het mer d Gstaltig vun eme offiziälle Poschter an internazionali Chinsctler*ne gee, wu doderfir ne Carte blanche iberchuu hän, des haißt sin chenne si gstalte, wie si wän. D Plakat sin fascht in jedem Johr wider ganz anderscht un dodermit Zyge fir wisualli Trend vu ire Zyt. Au mit däm Wärbemittel laischtet s Feschtiwäl all Johr e Bydrag zue dr Chunschtgschicht.[20][21]
Syt aafangs 1980er Johr luegt dr Pierre Keller, dr ehmolig Diräkter vu dr kantonale Chunschtschuel z Lausannne no dr Plakat. Ire Verchauf drait zue dr Yynahme vu dr Veraastaltig by.[22]
S Logo vum Feschtiwäl isch e Elemänt vum Plakat vu anne 1982 vum Jean Tinguely.[20]
Unter dr Chinschtler*ne, wu d Plakat gstaltet hän, sin dr Keith Haring 1983 ellai un 1986 zäme mit em Andy Warhol, d Niki de Saint Phalle (1984), dr Shigeo Fukuda (1985), dr Nicola De Maria (1988), dr Max Bill (1990), dr Tomi Ungerer (1993, 2009), dr Ted Scapa (2003), dr Burton Morris (2004), dr Julian Opie (2006), dr Yoann Lemoine alias Woodkid (2014), d Malika Favre (2017) un d Camille Walala (2022). Au Schwyzer Chinschtler*ne hän als d Plakat chenne gstalte, wie dr Bernhard Luginbühl (1990), dr Rolf Knie (1996), dr Zep (2005), dr John M. Armleder (2008) oder d Sylvie Fleury (2015). Sälte het s Foto uf dr Plakat wie uf sällem vu 2012 vum Greg Gorman oder uf em erschte Plakat vum Giuseppe Pino (1967).[23][24]
In dr 1990er Johr het dr Claude Nobs zwai Mol Musiker s Plakat gstalte loo: David Bowie 1995 un Phil Collins 1998.[22]
Wu 2020 s Feschtiwäl wäg dr Coronyvirsu-Pandemy abgsaitr woren isch, hän d ORganisatore in däm Johr un im Johre druf e Poschter-Wettbewärb gmacht.[25]
S Feschtiwäl het aafangs im Casino vu Montreux stattgfunde, wu im Dezämber 1971 bi me Ufdritt vum Frank Zappa abbrännt isch – wie im Lied Smoke on the Water vu Deep Purple bschribe. S Feschtiwäl isch derno in andere Sääl z Montreux abghalte wore, bis es 1975 in s wider ufböue nei Casino het chenne retuurchuu.
S Feschtiwäl isch als wyter gwagse, un 1993 isch s in s greßer Montreux Music & Convention Centre umzoge. Vu 1995 bis 2008 het mer s Kungrässzäntrum un au s Casino brucht. Syter 2007 sin d Ufdritt vu dr Hauptdarsteller*ne am Obe wider in dr Hauptsach im Montreux Musique & Convention Centre. Im Casino het s no ab un zue ainzelni Show.
Syter 2007 het s Kungrässzäntrum zwoo Hauptbihnene, s Auditorium Stravinski mit ere Kapazitet vu 3.500 Blätz un d Miles Davis Hall mit ere Kapazitet vu 1.800 Blätz. Derzue brucht mer no s chlainer Montreux Jazz Café un verschidenu chlaineri Open-Air-Bihnene rund um s Zäntrum.
Vu Aafang aa sin vyl Kunzär vum Montreux Jazz Festival in voller Lengi ufzaichnet wore. Dodrus isch e Ton- un Filmarchiv entstande, wu Ufnahme vu iber 4000 Band umfasst, wu in dr letschte 40 Johr z Montreux ufdrätte sin. Die Sammlig vum Feschtiwäl isch 2013 in s Wältdokumäntenerb vu dr Unesco ufgnuu wore.[26] Unter dr vereffetligte Ufnahme sin:
Commons: Montreux Jazz Festival – Sammlig vo Multimediadateie