E hüfigi natürlichi Erschiinigsform vo de Silikate: Fäldspat
Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)
  1. In der Chemi isch ä Silikat ä Verbindig vu Silicium un Sürstoff (SixOy), ainem oder mehrere Metalle un eventuell au Hydroxid-Ione. Mit Silikat bezaichnet mer au d'Salze vum Silicium un vu de Chiselsüri, lueg au Quarz.
  2. In de Mineralogi bilde d' Silikate oder Silikatminerale ä großi Mineralgruppe.

D'Erdchruste bestot zue yber 90 Prozent, de Erdmantel fast vollständig us Silikate. Die hüfigste Silikate in de Erdchruste sin mit 50-60 Volumenprozent d'Feldspäte. Anderi wichtigi gstaibildendi Minerale sin Glimmer, Tonminerale, Amphibole, Pyroxene, Granat un Olivin. S'hüfig Mineral Quarz (SiO2) wird in dytschsprochiger Literatur zue de Oxide zellt, im anglo-amerikanische Schrifttum zue de Silikate grechnet.

Struktur

Tetraedischs Silicatanion
Kondensierte Doppeltetraeder

Alle Silikatminerale isch ä gmainsams Bauprinzip aige, deshalb len si sich relativ aifach in ä systematischi Ornig bringe. D'Grundbaustai vu alle Silikate sin SiO4-Tetraeder. Ä Siliciumatom isch debi vu viir Sürstoffatome umgä. D'Sürstoffatome berüehre sich wäge ihrer Größi, in de Mitti blibt Platz fer s'relativ chlai Siliciumatom (de fri Ruum haißt Tetraederlucke).

Ä witteri Aigeschaft vu de Silikate bestot in de Fähigkait vu de Sürstoffatome gliichzittig an verschidene SiO4-Komplexe dailzha. Dorus ergäbe sich näbe isoleerte SiO4-Tetraeder witteri, zämmegsetzte Bauelemente:

Aluminium verhalded sich chemisch ähnlich und cha des Silicium ersetze (substitueere), Silikate, wo säll in dene passeert, nennt mer Alumosilikate. Bi Ibau vu Aluminium (Al3+ statt Si4+) in s'Mineralgitter muess e Ladigsusgliich dur Ibau vu wittere positiv gladene Ione (Katione) erfolge. S'Al:Si-Verhältnis cha de Wert 1 nit yberschritte, raini Aluminate chumme in de Natur nit vor.

Systematik vu de Silikatminerale

D'Silikate bilde, wie beraits erwähnt, ä usserst usdähnti Mineralfamilie. Es trätte großi Underschid hisichtlich vu de chemische Zämmesetzig, Kristallsymmetri, Bindigsarte un Struktur vu de Grundbaustai uf. Es besteen dorum verschidini Klassifikationsschemata fer Silikatminerale. D Systematik, wo in Dytschland yblich isch, dailt d'Silikate nooch em Grad vu de Polymerisation vu de SiO4-Tetraeder i.

Bemerkige zu de Schribwiis vu de chemische Summeformle

Ä veraifachti schematischi Formle vu Silikate isch:

.

An d'Stelle vu de Sürstoff-Siliciumkomplexe chänne Hydroxid- oder Fluoridione trätte. D'Position vu "M" wird vu ainem oder mehrere Metallione bis zum Ladigsusgliich besetzt. In s'Gitter vu bsunders wittmaschige Silikate cha au Wasser iglageret werre. Wenn ime bestimmte Mineral datsächlich ainigi vu de SixOy-Komplexe dur Ione wie Fluorid (F-) oder Hydroxid (OH-) ersetzt werre, so dütet mer des dur senkrechti Trennstrich im letzte Term vu de Formle a, zum Bispil

, Kaolinit.

Iglagerts Wasser wird folgendermaße noteert:

, Analcim.

Klassifikation nooch em Polymerisationsgrad vu de SiO4-Tetraeder

Inselsilikate (Nesosilikate)

Bi de Inselsilikate lige isoleerti SiO4-Tetraeder vor. Verträtter:

Gruppesilikate (Sorosilikate)

Je zwai SiO4-Komplexe sin yber ä Sürstoffatom zue Doppeltetraeder verbunde, wobi säller so gnennt Bruckesürstoff jedem SiO4-Tetraeder zue de Hälfti aghört. S'Si:O Verhältnis in Gruppesilikate isch dodemit 2:7. Sälli Struktur chummt wäniger hüfig vor, ä Bispil isch s'Mineral Gehlenit (Ca2Al[(Si,Al)2O7]).

Ringsilikate (Cyclosilikate)

In Ringsilikate sin d'SiO4-Tetraeder zu isoleerte Driier-, Viirer- un Sechserringe gruppiert. Jedes Siliciumion dailt sich je zwai Süerstoffione mit zwai benoochbarte Tetraeder. Dorus ergäbe sich die folgende Formle fer d'Ringstrukture:

Beryll (Al2Be3[Si6O18]) un Turmaline ghöre zue de Ringsilikate.

Ainfach- un Doppelkettesilikate (Inosilikate)

Zue de Chettesilikate ghöre zwai wichtigi Gruppe vu gstainsbildende Minerale: Pyroxene un Amphibole. D'Pyroxene bilde aidimensionali Aifachchette, debi ghöre je zwai vu de Sürstoffione gliichzittig zwai Tetraederkomplexe a, worus sich ä Si:O-Verhältnis vu 1:3 ergit (z. B. Diopsid (CaMg[Si2O6]).

Amphibole bilde aidimensionali Doppelchette. Debi sin zwai Aifachchette sitlich yber Bruckesürstoff verbunde. Gegenyber de Aifachchette het zuesätzlich jeder zwait Tetraeder jedere Aifachchette mit sinem jewilige Noochber ä Sürstoffion gmainsam. S'Si:O-Verhältnis bi Doppelchettesilikate betrait 4:11. In sonige silikatische Doppelchette sin Hohlrüüm vorhande, in die (OH)-- un F--Ionen iträtte chänne. In de chemische Summeformle wird s'dur ä vertikale Strich zum Usdruck brocht. Ä Mineral us de Gruppe vu de Amphibole isch Aktinolith (Ca2(Mg,Fe)5[(OH)2|Si8O22]).

Schichtsilikate (Phyllosilikate)

Dur wittergoendi Polymerisation bilde sich us Chettestrukture zwaidimensionali Schichtstrukture vu SiO4-Tetraeder. Innerhalb vu ere Schicht dailt sich debi jedes Siliciumion dri vu sine Sürstoffione mit sine Noochbere. S'Si:O-Verhältnis vu de Schichtsilikate betrait 2:5. Zwische de SiO4-Schichte befinde sich Hohlrüüm die mit (OH)-- un F--Ione besetzt werre chönne.

D'Schichtsilikate besitze ä wittergoendi Systematik un werre underdailt in Zwai- un Drischichtsilikate, ä witteri Underdailig berucksichtigt d'Strukture un Ione, wo sich zwische zwai Tetraederschichte befinde.

Zue de Schichtsilikate ghöre Mineralgruppe wie Glimmer, Talk, Serpentin un Tonminerale wie Vermiculit, Bispile sin Muskovit (ä Drischichtsilikat) (KAl2[(OH)2|AlSi3O10]) un Kaolinit (ä Zwaischichtsilikat) (Al4[(OH)8|Si4O10].

Grüstsilikate (Tectosilikate)

Bi Grüstsilikate ghört jedes Sürstoffion glichzittig zwai benoochberte Tetraeder a. Dodur entsten dridimensionali Netzstrukture. Es ergit sich die chemisch Summeformle SiO2; des isch Quarz. Fer witteri Grüstsilikate muess Silicium dur Aluminium ersetzt werre. De Ladigsusgliich erfolgt dur Ilagerig vu Katione. Zue de Grüstsilikate ghöre d'Feldspäte un Feldspatverträtter, ä wäge ihrer Hüfigkait usserordentlich wichtigi Gruppe vu Minerale. Bispile sin Minerale us de Mischraihe vu de Plagioklase (Albit - Anorthit): (NaAlSi3O8 - CaAl2Si2O8).

In s'wittmaschig Gitternetz vu ainige Feldspatverträtter chänne sogar großi Moleküle wie H2O igbaut werre. Bi hocher Temperatur entwiicht s'Wasser, wird aber bi nidriger Temperatur in mit Wasserdampf gsättigter Umgäbig wiider ins Kristallgitter ibaut. Sälli wasserhaltige Minerale ghöre zue de Gruppe vu de Zeolithe (z. B. Natrolith (Na2[Al2Si3O10]*nH2O).

Amorphi Silikate

Opal isch amorphs Siliciumdioxid mit iglagertem Wasser (SiO2 * nH2O). Er wird wie Quarz vu ainige Autore zue de Oxidminerale gstellt. Die hochstrukturirte Schale vu Chiselalge (Diatomee) un vu Strahledeerli (Radiolaria) sin us amorphem Siliciumdioxid (SiO2) ufbaut.

Klassifikation nooch Kostov

Sälli Idailig berueht hauptsächlich uf de chemische Zämmesetzig vum Silikat un siner Kristallmorphologi, lueg witter unde de Punkt "Witteri Literatur".

Technischi Silikate

Vili Silikate werre industriell gfertigt. Do sin an prominentister Stell d' Gläser z'nenne. Sälli werre in de Regel us Quarzsand (SiO2) un Metalloxide ime Glasschmelzofe hergstellt (z. B. Fa. Schott / Mainz [1]).

In Wasser löslichi Gläser, sognennti Wassergläser, werre ebeso us Quarzsand (SiO2) un Metalloxide (do: Na2O - z. B. als Soda Na2CO3 oder K2O) ime Glasschmelzofe hergstellt (z. B. Fa. Cognis / Düsseldorf [2]).

Us Wasserglas werre großtechnisch dur Reaktion mit Süre u. a. Gele, Chiselsüri, Silikate un Zeolithe hergstellt.

Gele (Silicagel) erhaldet mer dur Reaktion vu Wasserglas mit Schwäfelüri under süre Reaktionsbedingige (z. B. Fa. Grace / Worms [3]).

Wird d'Reaktion under basische Bedingige durgfüehrt erhaldet mer sognennti "gfällti" Chiselsüre (z. B. Fa. Degussa / Wesseling [4]).

Silikate erhaldet mer dur Reaktion vu Wasserglas mit süre Metallsalze (z. B. Aluminiumsulfat).

Vorchumme


Verwendig

Als Schmuck- un Edelstai

Industriell

Witteri Literatur


Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Silikat“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.