Aquileia (distaget [akwiˈlɛːja] en italianeg ; Olea e friouleg gwechall, Aquilee e friouleg a vremañ) zo ur gêr gozh eus hanternoz Italia, en arvor Mor Adria, e proviñs Friuli-Venezia Giulia, en aber ar stêr Natisone. Hiziv n'eo ket gwall vras (war-dro 3 500 a annezidi), met en Henamzer e oa ur gêr a bouez ha brudet-tre da vare ar Romaned.

Douaroniezh

Emañ un 10 km bennak diouzh loc'hoù Marano ha Grado e goueled Mor Adria.

Istor

• Kêr-benn ar pobl anvet Carni eoa da gentañ.
• Un drevadenn roman e oa staliet er bloaz -181.
• E fin ar bloaz 166 pe deroù 167, en em stalias Marcus Aurelius ha Lucius Verus en Aquileia a-raok mont da vrezeliñ ouz al Lombarded hag o devoa treuzet an Danav.
• Sezizet gant Alarig Iañ d'an 18 a viz Du 401 ː Et intravit Alaricus in Italiam ad XIV Kel. dec.^[1]
• E 452 e voe distrujet Aquileia gant Attila ^[2]

Monumantoù

• Basilica / Iliz veur

Tud brudet

• Rufinus (enebour St Yerom)
• Miz Eost 388 : goude bezhañ kollet ar brezel a-enep Theodosius Iñ er Balkanoù, Maximus (Magnus Clemens Maximus Augustus / Maxen Wledig) e glask repu drek mogerioù Aquileia. Kelc'hiet gant arme Theodosius, Maximus a bleg, an 28 Eost 388, hag a c'houll true digant Theodosius. Hemañ, ober diouzh c'hoantoù e ofiserien, a lak Maximus da vezhañ dibennet,^[3] ha gantañ, d'e heul, e soudarded Maored^[4].
• Miz Mae 425 ː goude bezhañ bet tapet e Ravenna gant arme Theodosius II, Johannes a zo kaset da Aquileia. Galla Placidia a ra troc'han e zorn dezhoù dezhan, baleañ war gein un azen er kelc'henn (sirk), ha lazhañ^[5].

Daveoù

g • ka • ke Friuli-Venezia Giulia • Kumunioù Proviñs Udine Aiello del Friuli • Amaro • Ampezzo • Aquileia • Arta Terme • Artegna • Attimis • Bagnaria Arsa • Basiliano • Bertiolo • Bicinicco • Bordano • Buja •Buttrio • Camino al Tagliamento • Campoformido • Campolongo Tapogliano • Carlino • Cassacco • Castions di Strada • Cavazzo Carnico • Cercivento • Cervignano del Friuli •Chiopris-Viscone • Chiusaforte • Cividale del Friuli • Codroipo • Colloredo di Monte Albano • Comeglians • Corno di Rosazzo • Coseano • Dignano • Dogna • Drenchia • Enemonzo • Faedis • Fagagna • Fiumicello Villa Vicentina • Flaibano • Forgaria nel Friuli • Forni Avoltri • Forni di Sopra • Forni di Sotto • Gemona del Friuli • Gonars • Grimacco • Latisana • Lauco • Lestizza • Lignano Sabbiadoro • Lusevera • Magnano in Riviera • Majano • Malborghetto Valbruna • Manzano • Marano Lagunare • Martignacco • Mereto di Tomba •Moggio Udinese • Moimacco • Montenars • Mortegliano • Moruzzo • Muzzana del Turgnano • Nimis • Osoppo • Ovaro • Pagnacco • Palazzolo dello Stella • Palmanova • Paluzza •Pasian di Prato • Paularo • Pavia di Udine • Pocenia • Pontebba • Porpetto • Povoletto • Pozzuolo del Friuli • Pradamano • Prato Carnico • Precenicco • Premariacco • Preone •Prepotto • Pulfero • Ragogna • Ravascletto • Raveo • Reana del Rojale • Remanzacco • Resia • Resiutta • Rigolato • Rive d'Arcano • Rivignano Teor • Ronchis •Ruda • San Daniele del Friuli • San Giorgio di Nogaro • San Giovanni al Natisone • San Leonardo • San Pietro al Natisone • San Vito al Torre • San Vito di Fagagna • Santa Maria la Longa • Sauris •Savogna di Cividale • Sedegliano • Socchieve • Stregna • Sutrio • Taipana • Talmassons • Tarcento • Tarvisio • Tavagnacco • Terzo d'Aquileia • Tolmezzo • Torreano •Torviscosa • Trasaghis • Treppo Grande • Treppo Ligosullo • Tricesimo • Trivignano Udinese • Udine • Varmo • Venzone • Verzegnis • Villa Santina • Visco • Zuglio