Nafar erromantzea | |
---|---|
Romance navarro | |
Datu orokorrak | |
Lurralde eremua | ![]() |
Ofizialtasuna | ![]() |
Eskualdea | Nafarroako hego eta ekialdea. |
Araugilea | Arautu gabea |
Hizkuntza sailkapena | |
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak italo-mendebaldeko hizkuntzak mendebaldeko hizkuntza erromantzeak hizkuntza galo-iberiarrak hizkuntza ibero-erromantzeak nafar-aragoiera | |
Hizkuntza kodeak |
Nafar erromantzea Nafarroa Garaiko hego eta ekialdean mintzatzen zen nafar-aragoieraren aldaera edo dialektoa izan zen.[1] Izatez, ez zen muga argirik nafar, errioxar eta aragoiar erromantzeen artean. Hala ere, bakoitzak bere historia linguistiko bereizia du, eskualde bakoitzak bere historia politiko bereizia duelako. Idazteko era ezberdinak ere bazituzten.
Erakusle maskulino singularra esti edo aquesti da, errioxera edo aragoierazko est(e) edo aquest(e) ordez. Honek XV. mendeko Teruelgo foruan ere ikus daiteke, bestetik logikoa nafarrek Teruel birpopulatu zutela jakitean. Iratxeko monasterioaren agirietan esti aurkitu daiteke, baina ez aquesti.
Aita Moreten esanetan, nafar erromantzean idatzitako agiririk zaharrena 1171an Antso Jakintsuak Zangozako biztanleei Jakako forua ematearena da. Honela dio:
« | esta población fago á pró, é á salvamiento de mio regno, en el Puyo de Castillón sobre Sangüesa, é del Puyo é de los otros logares que lis ei dado por términos. E dó, á mios pobladores de Castillon, franqueza que qoal se quisiere mercadería, trayan en todo mi regno, non den peage ni en tierra ni en mar. E dolis franqueza que lures ganados pascan é vayan por todo mi regno, foras en los vedados de los caballos | » |
Laster hasi zen literatura: 1186an Coronicas navarras izeneko urtekariak idatzi zuten, non Nafarroako Foru Orokorraren lehendabiziko edizioa agertuko den. 1194 eta 1209 artean Liber regum historia liburua idatzi zuten[3].
1416. urteko dokumentu berezi batek, Matxin Zalbaren gutun elebidunak, euskaraz eta nafar erromantzez idatziak, erakusten du 15. mendean bi hizkuntzak ezagunak eta erabiliak zirela Erresumako goi-funtzionari eta eliteen artean.
Nafarroako konkistaren ondorioz pixkanaka pixkanaka galdu zen eta egun apenas ez da arrastorik geratzen.