![]() | ||||
---|---|---|---|---|
![]() ![]() | ||||
Cineál | litir oghaim ![]() | |||
Ball de | ogham ![]() | |||
|
Is í an séú litir den aibítir oghaim an tUath[1] (Sean-Ghaeilge Úath[2]). Is í an chéad litir, agus dá bharr an ainmlitir, den Aicme Uatha, sraith chúig litir atá de réir tréithe scríoba suas nó faoi chlé na stoclíne. Trascríobhtar é mar ʜ sna lámhscríbhinní, ach ní fhaightear fianaise di sna hinscríbhinní atá ar marthain. Tugtar mar chiall idir (f)uath agus sceach gheal. Moltar inniu [j] di mar luach foghraíochta.
De bharr easpa fianaise agus gur cailleadh an túschonsan, is doiléir é sanasaíocht na litreach, agus mar sin fosta a luach foghraíochta.[3] Athchruthaíodh an focal sa Ghaeilge Chianach mar *osato-.
Mhol McManus (1986) an luach /y/ (.i. an leathghuta [j]).[4] Mhol Peter Schrijver, dá mb'fhíor gur gaol le pavere na Laidine ab ea úath "eagla", go bhféadfadh gur caomhnaíodh rian de PIE-*p sa Ghaeilge Chianach, ach arís, tá easpa fianaise ann.[5]
Is iad a leanas na nathanna meafaracha (kennings) d'ainm na litreach sa Bhriatharogham:[6]
Cé go molann na nathanna úd uafás mar chiall don litir, san Auraicept na n-Éces faightear an ghluais 'sceach gheal':