Itrium
Itrium.
Clàr pillteach H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Buadhan
Samhla	Y
Àireamh	39
Buidheann	3, Scandium
Ùine	5
Bloca	d
Seòrsa	Meatailt trastach
Buadhan stuthach
Dath	Airgead-liath
Teothachd leaghaidh	1799 K ​(1526 °C, ​2779 °F)
Teothachd goilidh	3203 K ​(2730 °C, ​5306 °F)
Buadhan atamach
Tomad atamach/Da	88.90584(2)[1]
Comh-dhealbhadh atamach	[Kr] 4d1 5s2
Cor ogsaideachaidh	+1, +2, +3
1mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	600
2mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	1180
3mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	1980
v t e

'S e eileamaid cheimigeach a tha ann an itrium le samhla Y agus àireamh atamach 39. 'S e meatailt trastach a tha ann agus tha e glè choltach ri na lantanaich. Lorgar e daonnan ann an clachan còmhla ri na lantanaich. Tha a fheartan nas coltaiche ri lantanaich na scandium.

Chan eil ach aon iosatòp, ⁸⁹Y, ann an itrium nàdarra.

Eachdraidh

Ann an 1787 lorg Carl Axel Arrhenius clach dubh ann an cuaraidh faisg air Ytterby anns an t-Suain. Chuir e samplaichean do iomadh ceimigear. Ann an 1790 dhearbhaich Johan Gadolin gun robh ogsaid ùr anns an t-sampla. Dh'ainmich Anders Gustav Ekeberg an ogsaid seo yttria air Ytterby. Nuair a dhearbhaicheadh nach robh yttria itrium ogsaid fìor-ghlan agus gun robh meatailtean eile innte, dh'ainmich Martin Heinrich Klaproth e gadolinit air Gadolin.

Ann an 1828 theasaich Friedrich Wöhler itrium clòraid cuide ri potasium agus rinn e itrium fìor-ghlan.^[2]

Cleachdadh

Cleachdar fosfaran itrium ann an tiùbaichean gath cathod agus gàirneid itrium-aluiminium (YAG) ann an leusairean fo-dhearg.^[2]

Iomraidhean

Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo:

Itrium

1. ↑ http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm
2. ↑ ^{2.0 2.1} Dinér, Peter (2016): “Yttrium from Ytterby,” ann an: Nature Chemistry, leabhar 8, td. 192. doi:10.1038/nchem.2442.