Hornbostel-Sachs (ou Sachs-Hornbostel) é un sistema de clasificación de instrumentos musicais creado por Erich Moritz von Hornbostel e Curt Sachs, e publicado por primeira vez no Zeitschrift für Musik en 1914. En 1961 publicouse unha tradución ao inglés no Galpin Society Journal. Constitúe o sistema de clasificación máis amplamente usado polos etnomusicólogos e organólogos.

Baséase nun sistema desenvolvido a finais do século XIX por Victor Mahillon, restaurador da colección do Conservatorio de Bruxelas. O sistema Mahillon foi dos primeiros en clasificar de acordo co material ou parte do instrumento que producía o son, pero estaba limitado na súa maior parte aos instrumentos occidentais usados na música clásica. O sistema Hornbostel-Sachs é unha expansión daquel, no que é posible clasificar calquera instrumento musical de calquera cultura.

Formalmente, a clasificación de Hornbostel-Sachs baséase na clasificación decimal de Dewey. Ten catro niveis superiores de clasificación, con varios niveis debaixo destes, agregando máis de 300 categorías en total. Os niveis superiores do esquema, coa súa explicación, son os que se detallan:

• 1. Idiófonos - O son é orixinado no mesmo corpo do instrumento vibrante, en lugar dunha corda, membrana ou columna de aire. En esencia, este tipo inclúe gran parte dos instrumentos de percusión (excepto os tambores, que son membranófonos) como os címbalos ou xilófonos.
  • 11. Idiófonos percutidos - idiófonos postos en vibración por un golpe ou batida, como un címbalo ou un agogô.
  • 12. Idiófonos punteados ou beliscados - idiófonos postos en vibración ao ser punteados, beliscados, por exemplo, a arpa xudía, a mbira ou o kisanji.
  • 13. Idiófonos por fricción - idiófonos que son raspados, como por exemplo un serrón cando é tocado por un arco.
  • 14. Idiófonos soprados - postos en vibración polo movemento do aire, por exemplo o clave aéreo, un instrumento consistente en varias pezas de madeira que vibran cando o aire e enviado dentro delas.

• 2. Membranófonos - o son é orixinado por unha membrana estendida e tensionada. Este grupo inclúe os tambores e kazoos.
  • 21. Tambores golpeados - instrumentos que teñen unha membrana que se golpea, incluíndo a maioría de tipos de tambores, como o timbal e o tom-tom.
  • 22. Tambores punteados - tambores cunha corda sobre a membrana. Cando a corda é pulsada, esta pasa a vibración á membrana, que vibra para dar o son. Algúns tipos de tambores usados na India teñen este sistema. Algúns cren que os instrumentos desta clase deberían incluírse nos cordófonos.
  • 23. Tambores de fricción - tambores que son raspados, xa sexa coa man ou cun pau, en lugar de bater sobre eles, tal como a cuíca.
  • 24. Membranas resoantes - este grupo inclúe o kazoo ou mirlitón, que non produce son por si mesmo, senón que modifica outros por medio da resonancia dunha membrana vibrante.

• 3. Cordófonos - nos que o son e producido pola vibración dunha ou máis cordas. Este grupo inclúe todos os instrumentos xeralmente chamados instrumentos de corda ou cordas en Occidente, así como algúns instrumentos de teclado (pero non todos) como o piano e o clave.
  • 31. Cordófonos simples - instrumentos que son en esencia cordas sobre un soporte tensor. Estes instrumentos poden ter unha caixa de resonancia, pero sen ela, o instrumento igualmente pode tocar, aínda que o son resultante sexa diferente. Inclúese aquí o piano, (pianoforte), así como a cítara, o arco musical, a lira e varios tipos de arpa non occidentais.
  • 32. Cordófonos compostos - instrumentos acústicos ou electroacústicos nos que a caixa de resonancia é unha parte integral e inseparable, e cordófonos de corpo sólido. Isto inclúe a maioría dos instrumentos de corda occidentais, como o violín, a guitarra e a arpa orquestral.

• 4. Aerófonos - o son é producido pola vibración do aire. Os instrumentos en si non vibran, e non hai cordas ou membranas que o fagan.
  • 41. Aerófonos libres - onde o aire non está encerrado polo instrumento mesmo, por exemplo unha bucina de automóbil, unha sirena rotativa, algúns tipos de chifres, os rombos ou unha vara axitada no ar.
  • 42. Instrumentos de vento - onde o aire se encontra dentro do instrumento. Este grupo inclúe a maioría dos instrumentos chamados "de vento" en Occidente, como a frauta traveseira, a frauta doce, a trompa ou o clarinete, ou a quena ou siku ou o shakuchachi, a gaita... Nótese que a especificación da forma como o son é producido (arestas, palletas simples ou duplas), ben como a existencia de chaves, válvulas e outros dispositivos aparece en niveis máis baixos do sistema.

Posteriormente agregouse un quinto grupo de primeiro nivel, os electrófonos, que producen son mediante osciladores electrónicos, como os sintetizadores e o theremin.

Aínda que non existan no sistema Hornbostel-Sachs, algúns instrumentos poden posuír outras fontes xeradoras de son, como a auga. Algúns organoloxistas consideran a inclusión da categoría hidrófonos para acomodar estes instrumentos.

Máis alá destes grupos principais, existen moitos niveis de clasificación. Así por exemplo o xilófono, está na clasificación numerado como 111.212 (agréganse puntos cada tres díxitos para facilitar a lectura).

Un número de clasificación grande non indica necesariamente que o instrumento sexa complicado. O bugle (ou clarín) por exemplo ten o número 423.121.22, e consiste simplemente nun tubo de forma similar a unha trompeta, pero sen chaves nin buratos para os dedos. Os números na clasificación indican o seguinte:

• 4 - un aerófono
• 42 - o aire vibrante está DENTRO do instrumento
• 423 - os labios do intérprete causan que o aire vibre directamente (distinto de instrumentos cunha lingüeta, como o clarinete, o cun burato de soprado, como a frauta traveseira)
• 423.1 - os labios do intérprete son o único medio de cambiar a nota do instrumento (ou sexa, non hai chaves como nunha trompeta)
• 423.12 - o instrumento é tubular en lugar de ter forma de caracola
• 423.121 - o intérprete sopra no extremo do tubo, non no costado (como na frauta traveseira)
• 423.121.2 - o tubo está curvado ou pregado, en lugar de ser recto
• 423.121.22 - o instrumento ten unha boquilla

423.121.22 non identifica univocamente o clarín, senón que identifica este instrumento como pertencente a un tipo que ten moito en común con outros da súa mesma clase. Outro instrumento clasificado como 423.121.22 e o lur de bronce, un instrumento que data da Idade de Bronce.

Logo dos números arriba descritos, poden ser agregados sufixos. Un 8 indica que o instrumento ten un teclado agregado, mentres que un 9 indica que o instrumento se manexa mecanicamente.

Ademais existen sufixos únicos para cada tipo de grupo de primeiro nivel, indicando detalles considerados non cruciais na natureza básica dos instrumentos. Na clase membranófonos, por exemplo, os sufixos poden indicar como está fixada a pel dun tambor. Nos cordófonos, os sufixos poden indicar se as cordas son pulsadas cos dedos ou cun plectro etc. Hai formas de clasificar instrumentos con este sistema aínda se estes teñen elementos de máis dun grupo. Así algúns instrumentos poden ter unha longa clasificación con dous puntos ou guións usados xunto cos números. Hornbostel e Sachs citan por exemplo o caso dunha colección de gaitas onde algúns dos seus tubos son de lingüeta simple (como un clarinete) e outros de dobre lingüeta (como o óboe). Existen varios instrumentos compostos como estes; outro exemplo moi coñecido e a pandeireta, que e un instrumento mixto, idiófono e membranófono.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Hornbostel-Sachs

• Virtual Instrument Museum (en inglés)