Chacos[1] o scaccos (del provencial: escacs, per le latino vulgar: scācchi, ex le persa: šah, le rege)[2] es un joco de strategia de tabula multo vetere, consistente de duo jocatores que ha cata uno le mesme collection de pecias de duo colores differente, normalmente blanc e nigre. Cata jocator ha dece-sex pecias, a saper un rege, un dama (o regina), duo turres, duo episcopos, duo cavallos e octo pedones. Le chacos es jocate sur un tabula, appellate chachiero o scacchiera, dividite in 64 quadratos dicte casas o casellas (8 x 8), alternativemente clar e obscur como le pecias. Le objectivo del joco es esser le primo que attacca le rege del adversario, de maniera que illo non pote escappar, le chaco mat o scacco mat (del ancian francese: eschec mat, per le arabe: šāh māta, ex le persa: šâh mât, le rege es stupefacte). Un partita pote esser declarate nulle quando le jocatores va in stallo e non pote complir altere actiones.
"Le partita a scaccos" - Sofonisba Anguissola, 1555
Le chacos origina del antique joco indianchaturanga. Illo es probabilemente affin al jocos est-asiatic xiangqi (chacos chinese), janggi (chacos corean) e shogi (chacos japonese). Illo veniva a Europa via Persia e le civilisationes arabo-amasic nord-african. Le regulas actual se consolida in le seculo XV in Espania, e le regulamento canonic esseva codificate in le seculo XIX. Le chacos hodie es regulate per le Fédération Internationale des Échecs[3], con sede apud Lausanna, in Suissa.
Regulas
Le joco es jocate sur un tabuliero, appellate chachiero, dividite inter 64 quadratos (o casas) alternativemente clar e obscur. Le chachiero ha octo columnas (filas) e octo rangos. Le filas es denotate a–h e le rangos es denotate 1–8. Rango 1 es le plus proxime al jocator de blanc, e rango 8 es le plus proxime al jocator de nigre. Le chaciero debe esser orientate con un quadrato obscur in a1 e h8 (le quadrato in basso a sinistre del vista de ambe jocatores). Al initio del partita, le pecias es arrangiate in accordo con le diagramma adjacente.
Le duo partes es Blanc e Nigre. Blanc face le prime movimento. Le jocatores alternatemente face un movimento de un pecia. Il es obligatori pro move un pecia durante un torno, etiam si isto es inopportun.
Cata pecia pote se move verso un quadrato unoccupate o captura un pecia opponente, que remove le pecia opponente del partita. Un pecia debe move al quadrato del pecia opponente pro captura illo, excepte quando un pedon face un captura en passant. Le pedon es etiam le pecia solmente que captura differentemente a su movimentos verso un quadrato unoccupate. Solmente un pecia pote occupa un quadrato.
Le pecias se move e captura in accordo con le regulas subsequente:
Le pedones se move un quadrato in avante. Durante lor prime movimento, illos pote move etiam duo quadratos in avante. Illos pote capturar un pecia que es un quadrato diagonalmente in avante.
Le cavalleros se move e captura in un 'figura L'. Illos se move duo quadratos in un direction orthogonal (i.e. non diagonal) e un quadrato lateralmente a iste direction. Illos es le pecias solmente que pote 'saltar' trans le pecias altere (amic o opponente).
Le episcopos se move e captura diagonalmente. Illos non pote se mover trans un pecia altere.
Le turres se move e captura orthogonalmente. Illos non pote se mover trans un pecia altere.
Le damas se move e captura con le regulas combinate del episcopos e turres, ambe orthogonalmente e diagonalmente.
Le reges se move e capture un quadrato in tote directiones.
Il ha alcun movimentos special:
En passant: Si un pedon se move duo quadratos, un pedon opponente que es in le rango mesme e fila adjacente pote lo capturar le torno subsequente. Si le pedon lo captura, illo se move al quadrato post le pedon capturate. Isto es le vice solmente quando un pecia pote capturar un pecia altere sin un movimento verso su quadrato.
Roc: Le rege se move duo quadratos verso un turre e le turre se move un quadrato al flanco altere del rege. Isto es le solmente vice quando duo pecias pote se mover in un torno. Isto es etiam le solmente vice quando un pecia que non es un cavallero pote 'saltar' trans un pecia altere. Illo require qualque conditiones:
Le rege e le turre non se moveva.
Il non ha pecias inter le rege e le turre.
Le rege non es in chaco.
Le rege non debe passar per un quadrato ubi illo serea in chaco.
Le rege non sera in chaco al fin del movimento (como tote movimentos).
Promotion: Si un pedon arriva al fin del chachiero, illo pote esser excambiate pro un pecia altere, usualmente un dama.
Quand le rege es attaccate (in chaco) sin chaco mat, le jocator debe move le rege a securitate. Nulle movimento altere es permittite usque le rege es secur. Le rege etiam non pote mover verso un position ubi illo es in chaco. Le objectivo del joco es esser le primo que attacca le rege del adversario de maniera que illo non pote escappar. Iste situation se appellate chaco mat (de lingua perseshāh māt, "le rege es inope" o possibile "le rege es morte").
Un jocator pote etiam resignar — finir le partita con un defaite. Al contrario al jocos de novicios, jocos de maestros usualmente fini per resignation. Il es considerate mal spirito sportive si on continue le joco in un situation sin sperantia.
Il ha etiam alcun methodos que fini le partita como un partita nulle:
Pat: Un jocator non pote face un movimento legal durante su torno, ma su rege non es in chaco.
Le jocatores conveni pro un partita nulle.
In torneos, un horologio es usate. Un jocator pote etiam perde si su limite de tempore experira
Notation
Le notation plus commun es notation algebraic. Cata columna es marcate con un littera de A a H, e cata rango con un numero de 1 a 8; assi, le quadrato in basso a sinistre del chachiero es a1, e illo in alto a dextera es h8. Cata pecia ha un symbolo pro identificar lo, a saper:
rege = R
dama = D
episcopo = E
turre = T
cavallero = C
Generalmente, un pedon non necessita esser identificate per un littera mais il es possibile usar un P.
Le plus commun version de notation algebraic non monstra usualmente ubi le pecia comenciava le movemento. Le version es:
Un movimento sin captura per un pedon es denotate per le quadrato de destination. Si un pedon se move ab e2 verso e4, le notation es e4.
Altere movimentos sin captura es denotate per le symbolo del pecia e le quadrato de destination. Si un episcopo se move ab f8 verso c5, le notation es Ec5.
Un captura per un pedon es denotate per le fila, un 'x' e le quadrato de destination. Si un pedon se move ab c3 pro facer un captura a d4, le notation es cxd4.
Altere capturas es denotate per le symbolo del pecia, un 'x' e le quadrato de destination. Si un dama se move ab b5 pro facer un captura a b2, le notation es Dxb2.
Si il ha ambiguitate re que pecia ha se movite, le disambiguation subsequente es addite post le symbolo del pecia, in un ordine descendente de preferentia:
Le fila ubi le pecia comenciava le movimento. Per exemplo: si un cavallero se move ab b1 verso d2 quando le cavallero amic altere es a f3, le notation es Cbd2. Si iste movimento es un captura, le notation es Cbxd2.
Le rango ubi le pecia comenciava le movimento. Per exemplo: si un turre se move ab d2 verso d7 quando le turre amic altere es a d8, le notation es T2d8. Tdd8 serea ambigue in iste exemplo.
Le coordinate complete ubi le pecia comenciava le movimento. Isto es solmente possibile si un jocator ha plus que duo de un typo de pecia post promotiones.
Chaco es denotate per un symbolo post le movimento, usualmente +.
Chaco mat es denotate per un symbolo post le movimento, usualmente #.
Un promotion es dentotate per le typo del nove pecia post le quadrato de destination.
En passant es denotate per e.p. post le movimento (non le quadrato del pedon capturate).
Roc con le turre de rege es denotate 0–0; roc con turre de regina es denotate 0–0–0.
.jpg)
