La locuzione latina deminutio capitis, tradotta letteralmente, significa diminuzione di diritti.
Per gli antichi romani la deminutio capitis comportava un prioris status permutatio ossia un mutamento nel precedente status della persona.
I giuristi romani distinguevano tre specie di capitis deminutio: maxima, minor o media, e minima.
«Maxima est capitis deminutio, cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit»
«La capitis deminutio è massima allorché qualcuno perde contemporaneamente sia la cittadinanza sia la libertà.»
«Minor sive media est capitis deminutio, cum civitas amittitur,: libertas retinetur; quod accidit ei, cui aqua et ignis interdictum fuerit»
«La capitis deminutio è minore o media allorquando taluno perde la cittadinanza ma mantiene la libertà. Ciò che accade a colui il quale subisce il provvedimento dell'aquae et ignis interdictio.»
«Minima est capitis deminutio, cum et civitas et libertas retinetur, sed status hominis commutatur; quod accidit in his qui adoptantur»
«La capitis deminutio è minima quando si mantiene sia la libertà sia la cittadinanza, ma si modifica uno status della persona; ciò che accade quando taluno sia stato adottato.»
Oggi si usa questa espressione per indicare il cambiamento, in peggio, delle condizioni di una persona, o una riduzione di potere sia sul posto di lavoro sia in politica.