Franciscus Baco
Franciscus Baco,[1] seu Baconus,[2] de Verulamio, Vice-Comes Sancti Albani (vulgo Francis Bacon, First Viscount of St. Albans, 1561–1626), fuit homo universalis, philosophus, scriptor, iuris consultus, vir publicus Anglicus, qui pater empirismi habetur. Notus est proverbio "scientia potestas est."[3]
Franciscus Baco Londini die 22 Ianuarii anno 1561 natus est. Pater eius erat Nicolaus Baco, vir publicus et quidem custos magni sigilli[4] Elisabetha I regnante. Franciscus domi eruditus est, quod infirma valetudine esset. Mater eius erat Anna Cooke, femina doctissima, quae non solum Graece et Latine, sed etiam Francice et Italiane optime callebat. Franciscus una cum Antonio fratre maiore in contextu potestatis politicae, eruditionis humanisticae, studii Calvinistici crevit.[5]
Anno 1573 Franciscus, cum duodecim annos natus esset, Antonium secutus in Collegio Trinitatis Cantabrigiae in universitate studere coepit. Tribus annis post, anno 1576, studia iuris prudentiae exercere coepit apud Hospitium Grayense (Gray’s Inn),[6] sed paulo post studia sua intermisit, cum in Francia adiutor legati conductus esset.
Anno 1579 decessit Nicolaus pater, et Franciscus in Angliam rediit, ut iuris studia continuaret. Anno 1582 graduatus est. Morte patris in inopiam argentariam incidit, qua de causa apud Hospitium Grayense docendi munus accepit. His temporibus rem publicam capessere in domo communium ingressus est. Per sex et triginta annos in parlamento versatus est.
Anno 1603, mortua regina Elizabetha I, Franciscus Baco Iacobo I servire coepit, quo facto vitae cursus illi re vera in meliorem versus est. Eodem anno equestri dignitate ornatus est. Anno 1613, Baco iudex factus est, et post quinquennium domini cancellarii et baronis de Verulamio nomen obtinuit. Sexagenarius vicecomes Sancti Albani factus est. Eodem anno de accepta pecunia accusatus est, quod commisisse se confessus est. Quadraginta milibus sterlingarum multatus in turrim Londinii compactus est, sed quadriduo post liberatus est.
Baco in scientia ratiocinationem inductivam auxit, cum naturam caloris explorabat. Calidorum et frigidorum corpusculorum catalogos confecit, sperans se in his tabulis tale aliquid invenire posse, quod, ut exemplum adferamus, corpusculis calidis semper adsit, frigidisque desit.
Ioannes Aubreius in Brief Lives[7] Baconem tamquam martyrem scientiae empiricae exhibere videtur. Narrat enim Baconem quodam die hiemali raeda vectum cum doctore Witherborne medico regio, vim frigoris in carne conservanda experiri voluisse. Quo impulsu animi gallinam emerunt evisceratam, eamque nive implerunt et intus portarunt. Eodem tempore Baco frigore nivis rigens ipse morbo implicatus decubuit. Paulo post mortuus est pneumonia.
Aliae quoque sunt de morte Francisci Baconis narrationes. Sed constat eum die 9 Aprilis anno 1626 defunctum esse.
Hominem dominari naturam non posse putabat, nisi eam cognovit et sequitur. Qua de causa scientiam potestatem esse dicebat.[8] Ad consequendam scientiam naturae inveniri debent principia, quae mentem adiuvent, ut in natura contextus causae et effectus comprehendat. Qui contextus probari debent experimentis, atque ad novos casus aptari. His opinionibus obstabant principia scholasticorum religione comprobata, nec non dialectice et logice concepta. Quae principia sine ulla experimentorum conexione cum rerum natura reali adhibebantur ut fundamenta scientiae scholasticae. Bacon hanc "methodum anticipandi(en)" putabat non aptum esse ad novas res in scientiis adsequendas.
Methodo anticipandi suam opposuit methodum interpretandi, quae ad accuratum subtilemque intellectum rerum naturalium tendit. Methodus anticipandi hucusque adhibita a singulis casibus incipiens solis gradibus logicis praemature ad notiones abstractas pervenit, et quidem sine accurata ceterorum processuum naturalium consideratione, ibique perstat. Novus autem interpretandi methodus a variis singularibus naturae eventis proficiscitur, ex quibus prima principia nuclearia concluduntur. Quae iterum ad alios casus singulares adhibentur, quibus casibus, novis adiunctis rerum condicionibus, principia nuclearia immutantur.
Methodus interpretandi etiam obsequium naturae poscit, nam "natura non nisi parendo vincitur."[9] Ideo homines scientiarum periti se liberare debent a variis praeiudiciis sive idolis mentis, quae nullo sentiente adspectus scientificos obscurant. Idola in has species quattuor divisit:
Huius generis investigatione vera fit imago naturae, quae in novis adiunctis iterum atque iterum creari ac mutari possit.[10]
Conclusionem per inductionem factam novis exemplis iterum iterumque confirmare satis non est, immo oportet indagatorem quam diligentissime exceptiones sive casus inopinatos examinare. Hoc enim modo principium falsificationis formavit: in philosophia vel unum exemplum exceptionis satis esse ad refutandam veritatem conclusionis prius probatam. Securitas experientià adeo augetur, ut casus inopinati aut respici aut refutari possint. Quae exempla negativa eo consilio examinantur, ne leves fiant coniecturae.
Baconi etiam persuasum erat scientiam humanam continuo cumulari. Ita se alienavit a scholasticis, qui putabant omnia scibilia, quae ad rerum naturam pertinerent, in sacris scripturis et in operibus in ecclesia probatis (sicut in Aristotelis operibus) iam praesto esse. Probabantur facta non per concretam observationem, sed praedictis auctoritatum. In libro de augmentis scientiarum (1623) multos quidem nominat locos (sicut litteras, historiam morborum, scientiam commercii), qui etiam tunc modo scientifico pervestigari possent.
Baco, adversarius subtilium disputationum quae nullam novam perceptionem inducunt, empirismo confidit. Itaque experimentis et observatione naturae nititur. Nam processus physicos dicit non entibus arcanis sicut numinibus, sed solis legibus naturae per experimenta et conclusiones inductivas inventis explanari posse.
|
Vicimedia Communia plura habent quae ad Franciscum Baconum spectant. |