Gebäortenisse

jannewarie

26 - Troepe van Franco bezètte Barcelona. Doezende börgers sjtaeke de Franse grens euver en waere óngergebrach in ein vlöchtelingekamp in Le Perthus.

miert

14 - Mèt de hulp van Hitler verklaore Sjlowaakse separatiste de ónaafhankelikheid oet van Slowakije, dat ein vazalsjtaot van nazi-Duutsjlandj wirt.
15 - Duutsje troepe bezètte Praag. 't Euverblievende Tsjechische hartlandj wirt geannexeerd door 't Derde Riek en herneump tot 't Protectoraat Bohemen en Moravië.
22 - Litouwe sjteit 't Memellandj aaf aan nazi-Duutsjlandj.
23 - nazi-Duutsjlandj nump 't Memellandj in. Hitler geuf veur de lètste keër ein toesjpraok nao aanleiding van ein gebeedsoetbreijing zónger dat d'r eine sjöt veur gelos hoofde te waere.

april

1 - Eindj van de Sjpaanse Börgeraorlog, dae mèt hulp van Hitler en Mussolini gewónne wirt door de fascistische generaal Franco.
7 - Italië annexeert Albanië.

mei

3 mei - De Sovjet-Russische volkscommissaris van boetelandjse zake Litwinov wirt óngerèns vervange door Molotov. Hiejmit wirt ein totaal wènjing ingeluud van de Moskouse boetelandjse poletiek.

juli

25 - Beëdiging van 't viefde kabinet-Colijn.

augustus

10 - Beëdiging van 't tweëde kabinet-De Geer, door häöm zelf ein extra-parlementair noad-kabinet geneump.
23 - 't Molotov-Ribbentroppact wirt in Moskou óngerteikend tösje nazi-Duutsjlandj en de Sovjet-Unie.
28 - De Nederlandse motortorpedoboat TM 51 veurt biej eine lange proofvaart nao Nederland óm in besjlaag name van de Britse regering te veurkómme.

september

1 september: Nazi-Duutsjlaand vèlt Pole binne. Begin van d'r Twiede Waeltkrèèg.
3 - Aorlogsverklaoring van 't Verenigd Keuninkriek en Frankriek aan Duutsjlandj. Begin van de Tweëde Waereldaorlog. Zuug ouch Sjemeraorlog.
3 - In Belsj wirt ein regering van Nationale Unie gevörmp, 't Kabinet Pierlot.
9 - De Nederlandse mienevaeger Hr. Ms. Willem van Ewijck löp op ein eige mien wodoor 30 luuj óm 't laeve kómme.
17 - De Sovjet-Unie vilt Pole bènne.

oktober

3 - 't Britse expeditieleger nump pesitie in aan de Franse Kanaalkus en de Belzje grens.
6 - De Ónaafhankelike Operationele Groep 'Polesië' ónger leiding van Generaal Franciszek Kleeberg capituleert, nao ómsingeld te zeen door Duutsje troepe. Dit beteikent 't eindj van de Poolse campagne en 't begin van de Sjemeraorlog.
9 - De eësjte 22 joodse vlöchtelinge kómme aan in 't kamp Westerbork.
26 - Biej 't Groningse Usquert maak ein Duutsj Dornier-17 verkènningsvleegtuug mèt motorpech ein noadlanjing. De drie inzittende waere in ein cel van de marechaussee in Uithuizen opgesjlaote, ómdat ze de Nederlandse neutraliteit zouwe höbbe gesjónje. 't Zjwaor besjadigde vleegtuug wirt gedemonteerd en opgesjlage in ein loads in Soesterberg wo 't nao de inval van mei 1940 door de Duutsje bezèttesj woort trukgevónje.
26 - De Vriej Sjtad Danzig, casus belli van de nuje aorlog, geit op in de Rieksgouw Danzig. Hans Frank wirt gouverneur-generaal van 't bezatte Pole.

november

7 - Keuning Leopold en Keuningin Wilhelmina rope de belligerente op tot óngerhanjele.
9 - Tweë Britse agente, majoor Stevens en kapitein Best waere biej Venlo óntveurd en mitgenómme nao Duutsjlandj.
12 - Groat-Brittannië en Frankriek lègke 't verzeuk van de Belzje en Nederlandse vorste naeve zich neer.
't Nederlandse sjeep de Simon Bolivar löp veur de Èngelsje kus op tweë miene.

december

14 - De Sovjet-Unie wirt gesjors es lid van de Volkerbóndj waeges häör agressie taenge Finlandj.
17 - 't Duutsje veszaksjlaagsjeep Graf Spee wirt door ziene commandant tot zinke gebrach in de baai van Montevideo.

zónger datum

Italië verbeejt de oetveur van antieke kunssjatte.
Gone With the Wind is ein van de groatste bioscoopsuccesse aller tieje.
Eddy Christiani introduceert de elektrische gitaar in Nederlandj.
Duutsjlandj claimt ein deil van Antarctica, genaamp Nuuj-Schwabelandj.
A. den Doolaard kump mèt de roman "De bruiloft der zeven zigeuners".
Aan de Universiteit van Columbia wirt ónger leiding van de oetgeweke Italiaanse natuurkundige Enrico Fermi begoosj mèt de boew van de eësjte experimentele Kernreactor.

Nobelprieze

Natuurkunde: Ernest Lawrence "um de oetvinding en oontwikkeling vaan de cyclotron e veur de daomèt behaolde rizzeltaote, in 't bezunder umtrint kunsmaotege radioactief eleminte."
Sjemie:
- Adolf Butenandt "um zie werk umtrint geslachshormone."
- Leopold Ruzicka "um zie werk aon polymethylene en hoeger terpene."
Geneeskunde: Gerhard Domagk "um de oontdèkking vaan de antibacterieel effekte vaan protonsil."
Literatuur: Frans Eemil Silanpää "um zie deep inziech in de boerestand vaan zie land en de verfiende kuns boemèt heer dee zien meneer vaan leve en relatie mèt de natuur heet geportrètteerd."
Vrei: neet oetgereik

Maan vaan 't Jaor

Jozef Stalin

Literatuur

Norbert Elias: Über den Prozeß der Zivilisation.

Meziek

The Glenn Miller Orchestra neemt het instrumentale nummer In The Mood op.
Erskine Hawkins: Tuxedo junction.

Gebore

1 jannewarie - Michèle Mercier, Frans actrice, bekènd van de "Angelique-films"
6 jannewarie - Valeri Lobanovsky, Oekraïens voetbaltrainer (gesjtorve 2002)
8 jannewarie - Manfred de Graaf, Nederlandsen acteur (gestorve 2018)
9 jannewarie - Jimmy Boyd, Amerikaanse zenger en arties (gesjtorve 2009)
9 jannewarie - Rob Hoeke, Nederlandse pianis (gesjtorve 1999)
10 jannewarie - Harrie Geelen, Nederlandse dichter, sjriever en illustrator
12 jannewarie - Jacques Hamelink, Nederlandse dichter, prozasjriever en essayist
29 jannewarie - Germaine Greer, Australische literatuurweitesjapper, publiciste en feministe
1 fibberwarie - Ekaterina Sergeevna Maximova, Russische ballerina (gesjtorve 2009)
3 fibberwarie - Johnny Bristol, Amerikaanse zenger en producer (gesjtorve 2004)
6 fibberwarie - Mike Farrell, Amerikaanse acteur
1 miert - Tzvetan Todorov, Bölgaarsen essayis, historicus, semiotis en literaire kritikus
4 miert - Rob Out, Nederlandse ómroopdirecteur, radio-dj en zenger (gesjtorve 2003)
9 miert - Eef Brouwers, Nederlandse journalis en directeur-generaal van de RVD
13 miert - Neil Sedaka, Amerikaanse zenger en leedjessjriever
18 miert - Peter Kraus, Duutsje toneëlsjpeler en zenger
19 miert - Hermann Becht, Duutsje operazenger (gesjtorve 2009)
21 miert - André Haakmat, Surinaamse politicus en advocaat
29 miert - Terence Hill, Italiaans/Amerikaanse acteur
31 miert - Zviad Gamsachoerdia, Georgische sjriever, president en weitesjapper (gesjtorve 1993)
11 april - Freddie Gorman, Amerikaanse songwriter, producer en zenger (gesjtorve 2006)
11 april - Eric Nordholt, Nederlandse hoofcommissaris van Amsterdam
12 april - Philippe Moureaux, Belzje politicus (gestorve 2018)
16 april - Margreeth de Boer, Nederlandse politica (PvdA) en Commissaris van de Keuningin in Drenthe
16 april - Dusty Springfield, Britse zangeres (gesjtorve 1999)
28 april - Jimmy Frey, Vlaamse zenger
30 april - Pieter van Vollenhoven, Nederlandse man van prinses Margriet
4 mei - Amos Oz, Israëlische sjriever (gestorve 2018)
7 mei - Ruud Lubbers, Nederlandse politicus (CDA), premier en vlöchtelingecommissaris van de VN (gesjtorve 2018)
9 mei - Ralph Boston, Amerikaanse atleet
13 mei - Harvey Keitel, Amerikaanse acteur
17 mei - Wim de Bie, Nederlandse televisiemaker en sjriever
25 mei - Ferdinand Bracke, Belzje fitserenner
26 mei - Corky Trinidad, Amerikaanse cartoonist (gesjtorve 2009)
6 juni - Louis Andriessen, Nederlandse componist
14 juni - Peter Mayle, Britse sjriever
20 juni - Jan Nagel, Nederlandse politicus
1 juli - Hans Emmering, Nederlandse journalis, presentator en programmamaker (gesjtorve 2008)
2 juli - Paul Williams, Amerikaanse baritonzenger van The Temptations (gesjtorve 1973)
4 juli - Ria Bremer, Nederlandse presentatrice
9 juli - Piet Vroon, Nederlandse psycholoog, hoagleëraar en auteur (gesjtorve 1998)
11 juli - Seth Gaaikema, Nederlandse cabaretier en tekssjriever (gesjtorve 2014)
17 juli - Spencer Davis, zenger van The Spencer Davis Group
20 juli - Hanneke Groenteman, Nederlandse presentatrice en journaliste
5 augustus - Irene van Lippe-Biesterfeld, zöster van keuningin Beatrix
9 augustus - Billy Henderson, Amerikaanse zenger van The Spinners (gesjtorve 2007)
9 augustus - Romano Prodi, Italiaanse politicus
12 augustus - George Hamilton, Amerikaanse acteur
15 augustus - Herman van Keeken, Nederlandse zenger ("Pappie loop toch niet zo snel") (gesjtorve 1995)
15 augustus - Onno Ruding, Nederlandse politicus en bankeer
16 augustus - Wim Meijer, Nederlandse politicus (PvdA)
18 augustus - Molly Bee, Amerikaanse countryzangeres (gesjtorve 2009)
18 augustus - Johnny Preston, Amerikaanse zenger
19 augustus - Ginger Baker, Britsen drummer (gesjtorve 2019)
1 september - Frans Halsema, Nederlandse cabaretier en zenger (gesjtorve 1984)
5 september - George Lazenby, Australische acteur (James Bond)
5 september - Clay Regazzoni, Zjwitserse Formule 1-coureur (gesjtorve 2006)
16 september - Breyten Breytenbach, Zuid-Afrikaanse sjriever, dichter en kunstenaer
20 september - Walter Soethoudt, Vlaamse sjriever en oetgaever
25 september - Artoer Tsjilingarov, Russische poolóngerzeuker en politicus
26 september - Maria Gommers, Nederlandse atlete
3 oktober - Velibor Vasović, Joegoslavische voetballer (gesjtorve 2002)
12 oktober - Carolee Schneemann, Amerikaanse conceptueel kunsteneres (gestorve 2019)
14 oktober - Ralph Lauren, Franse couturier en modeóntwerper
16 oktober - Joe Dolan, Ierse zenger (gesjtorve 2006)
16 oktober - Nico Haak, Nederlandse zenger (gesjtorve 1990)
16 oktober - Henk van der Horst, Nederlandse programmamaker en acteur
18 oktober - Lee Harvey Oswald, Amerikaanse (vermeende) moordenaer van John F. Kennedy (gesjtorve 1963)
27 oktober - John Cleese, Britse acteur en komiek, lid van Monty Python
30 oktober - Grace Slick, Amerikaanse zangeres van de groepe Jefferson Airplane en Jefferson Starship
1 november - Barbara Bosson, Amerikaanse actrice
10 november - Eugènie Herlaar, Curaçaos/Nederlandse nuujslaezeres
26 november - Petra Laseur, Nederlandse actrice
26 november - Tina Turner, Amerikaanse zangeres, echte naam Anne Mae Bullock
8 december - James Galway, Ierse klassieke fluitis
15 december - Cindy Birdsong, Amerikaanse zangeres van The Supremes

Gesjtorve

8 jannewarie - Charles Eastman (80), Sioux auteur
9 jannewarie - Nienke van Hichtum (78), Nederlandse kènjerbeuksjriefster
14 jannewarie - Waldemar van Denemarke (80), jóngste zoon van de Deense keuning Christiaan IX
9 fibberwarie - Augusta de Wit (75), Nederlandse sjriefster
10 fibberwarie - Paus Pius XI (81), paus van 1922 pès 1939
11 fibberwarie - Franz Schmidt (64), Oasteriekse componis, cellis en pianis
13 fibberwarie - Søren Sørensen (71), Deense sjeikundige, introduceerde 't begrip pH
27 fibberwarie - Nadezjda Kroepskaja (70), Russische marxistische revolutionair, vrouw van Lenin
2 miert - Howard Carter (64), Èngelsje archeoloog
15 miert - Johannes Dirk Bloemen (74), Nederlandse zjwömmer
18 miert - Albert Gilles von Baumhauer (45), Nederlandse lóchvaartpionier
4 april - Ghazi van Irak (27), keuning van Irak
18 april - Theo Mann-Bouwmeester (88), Nederlandse actrice
22 mei - Willem de Merode (52), Groningse sjriever en dichter, pseudoniem van Willem Eduard Keuning
5 juni - Frank van der Goes (80), Nederlandse marxist en theoreticus
9 juni - Owen Moore (52), Amerikaanse acteur
14 juni - George Arnold Escher (96), Nederlandse waterbouwkundig ingenieur biej Riekswatersjtaot en vader van graficus M.C. Escher
1 juli - Louis Davids (55), Nederlandse cabaretier en revue-arties
22 september - Werner von Fritsch (59), Duutsje generaal
23 september - Sigmund Freud (83), Oasteriekse psycholoog en psychiater
7 oktober - Harvey Cushing (70), Amerikaanse neurochirurg, besjreef de ziekte van Cushing
28 oktober - Alice Brady (46), Amerikaanse actrice
29 november - Philipp Scheidemann (74), Duutsje politicus
3 december - Louise van Saksen-Coburg en Gotha (91), prinses van 't Verenigd Keuninkriek
12 december - Douglas Fairbanks (56), Amerikaanse acteur
13 december - Joan Nieuwenhuis (83), Nederlandse gezèttemaker, journalis en ambtenaer
23 december - Anthony Fokker (49), Nederlandse vleegtuugboewer