Brónne
De Limburgse Wikipedia haet ouch artikele in 't Venloos.
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Venloos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Venloos is 't Limburgs dialek gespraoke in de stad Venlo, in Blierik, en in 't Ven. Al dees kerne hebbe verschille in eur spraok, maar die zien door d'n taligen drök van de stad Venlo minimaal gewaore. Ein klein hempelke ander dialekte, wao-ónder 't Aarces, stale sterk op 't Venloos. De plaatse Tegele en Belvend, die ouk in de gemeinte Venlo ligge, hebbe vuuel ander dialekte.
Binne de Limburgse dialekte neme 't Venloos en 't Aarces 'n unieke plaats in, umdet de Noordlimburgse barrièr, die vanaaf Wiert 'n dudelike grens trek tössen 't Limburg aan de zuudkant en 't Braobants/Zuud-Gelders aan de noordkant, zich beej Venlo spliet in ein bundelke det euver Venlo haer trek, en ein bundelke det tösse Venlo en Tegele doorgeit. De betoëningslien, de doe-gijlien en de verschillende klinkerisoglosses gaon baovenaeve, de Panninger Linie en de Panninger Seitenlinie trekke óndernaeve. De Uerdinger Linie splits zich um Venlo en Aarce op: de grens veur ik/ich en ouk/ouch löp ónder Venlo door, de grens veur mich/mi'j en dich/di'j/ów löp d'reuver haer. Wiejer zaet me in Venlo ald en holt, veur oud en hout. Met dees kinmerke, 't nevenein veurkómme van ik en mich, 't bestaon van ein verschil tösse twieë toeëne, sch- as begincluster, de combinaties -ald en -olt is 't Venloos good gedefinieerd.
Aldere generaties dialectologe deilde 't Venloos neet beej 't Limburgs in, maar beej 't Zuud-Gelders. In Duitsland is dit nog altied gebroekelik. Allewiels is 't in Nederland aevel normaler veur die grens baove Aarce te trekke. 't Gebied wao de twiefelgevalle in veurkomme neump me 't mich-kerteer.
't Venloos haet 'n deil grammaticaal aafwiekinge taegeneuver de ander Limburgse dialekte, die meistal op 'n inger verwantschap met 't Braobants neerkómme. 't Venloos adjectief gedruueg zich gans nao Brabants veurbeeld:
|
En dus neet: "Die schoeën bank, Dat schoeën land". Dees vörm hebbe euverigens waal oeëts in 't Venloos bestaon, wie nog bliek oet columns van de jaore dertig.
Mei wuurt as aldste Venloos waord steinka[o]le(n) gegaeve, det veurkump in 'nen tolinventair oét de Middelieëwe ("carbonib[us] quid steinkalen dicunt[ur]"). 'n Intersanter, maar neet onumstreje melding van middelieëws Venloos is 'n studie oet 1999 nao de Middelnederlandse vertaling van de Franse ridderroman Aiol, gedaon door Harrie Theunissen. Dae kwaam door intensieve studie van d'n teks tot de conclusie det de vertaling Venloos is. In daen tied waas de taal nog minder zujelik van karakter, en woort de h neet oetgespraoke (zoegen. h-deletie). Nao twieë Venlose vertalinge van de geliekenis van de Verlaore Zoon oet 1807 - gepubliceerd in 't book 'Het Limburgs onder Napoleon' - kwaam later in de negentiende ieëw in Venlo 't regelmaotig opschrieve van 't plat veur vastelaovestekste in gebroek: d'n iersten teks van det saort is oét 1843, van Sociëteit Jocus. Sinds daen tied is Venlo nao Mestreech de stad met 't meis bleujende vastelaovendlaeve; de bekindste schriever van vastelaovendleedsjes is Frans Boermans. Serieuze schrievers zien Piet Stroeken, dae in de jaore dertig in de Venlosche Courant edersweek 'n beejdrage in 't Venloos leverde (Dees waek), Mien Meelkop, Jeanne Alsters- van der Hor (Venlo 1932) en in de jaore 1990-2010 Wiel Hermans, Hans Jacobs en Frans Pollux.
Veldeke-krink-Venlo, opgerich in 1947, is ein van de twelf kringe van Veldeke Limburg. De vereiniging haet as doel de volkscultuur met name de plaatselike dialekte laeventig te halde. De krink Venlo besteit oèt de plaatse: Árce, Baolder, Belvend, Blierick, Bree, d’n Bookend, Grevors, Helje (Dörp, Kepèl, Graashook, Beringe, Keuningslös), Houblierick, Kessel, Lómm, Tegele, Velde, Venlo en Zaerum. De krink haet óngevier 500 leje en dónneteurs.
In 1993 is 't Venloos Waordebook oetgegaeve door Stichting Henric van Veldeke ónder redaksie van de hièr en mevrouw Alsters, en de hière Bakker, van Daelen, Reijnders, Rongen en Vissers en mit ein beejdrage van Frens Bakker veur 't Blieriks dialek. In 2016 woort 'n niej waordebook oetgegaeve mit nieje spelling 2003.[1]
Ouk op de website van de vereiniging steit 't waordebook.
In 2009 haet Toine Ambaum ein schriefhölp in 't Venloos geschreve en oetgebrach ónder de naam Brónsgreun Bukske. In 't bukske staon ongevieër 6.000 wäörd in Nederlands-Venloos in de Spelling 2003. Naeve wäördjes steit in 't bukske ouk ein good euverzicht van de spelling van de werkwäörd.
Heejónder staon spraekwäörd in 't Venloos. Vuuel van dees gezekdes kómme aevel ouk in de ander Limburgse dialekte veur! De ierste twieë gezekdes zien zeker oet Venlo.
Op 3 augustus 2006 woort in Venlo 't plat-popprojek Sjerzant Paeper opgeveurd. Dit is 'n vertaling van 't Beatles-album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band door journalis T. Mientjes. Zengers van de 13 nummers zien ó.a. Frans Pollux, Bert van den Bergh, Arno Adams en Michiel van der Grinten. Acteur is ó.a. Huub Stapel. Van Sjerzant Paeper is ouk 'n cd verschene.