Indonesia (Kelainan dialek-dialek Melayu yang terdapat di Indonesia merupakan bahasa-bahasa daerah, manakala bahasa Indonesia ialah bahasa kebangsaan & rasmi)Malaysia (Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan mengikut Perlembagaan Persekutuan Malaysia yang dikawalselia pemiawaiannya oleh Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia)Brunei (Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi manakala dialek bahasa Melayu Brunei dituturkan sebagai bahasa sosial)Singapura (bahasa Melayu ialah salah satu daripada empat bahasa rasmi)
Afrika Selatan (Bahasa Melayu dipakai oleh penduduk Melayu yang bermukim di wilayah Cape Town dan Johannesburg. Bentuk piawai Malaysia yang paling lazim dipakai)
Sebagai salah satu daripada bahasa-bahasa yang paling luas digunakan di Asia Tenggara, bahasa Melayu mempunyai istilah perundangan yang berbeza di negara-negara terlibat bergantung pada sejarah dan budaya penggunaan bahasa Melayu di negara-negara tersebut. Di Malaysia, istilah "bahasa Melayu" ialah istilah de jure untuk pentakrifan rasmi bahasa kebangsaan negara Malaysia,[7] manakala istilah "bahasa Malaysia" atau "bahasa Melayu Malaysia" seringkali digunakan mewakili perkara yang sama secara tidak formal di kalangan rakyat Malaysia. Di Singapura, Bahasa Melayu mempunyai status bahasa kebangsaan pada waktu yang sama merupakan salah satu daripada empat bahasa rasmi (tiga lagi bahasa rasmi lain ialah bahasa Inggeris, bahasa Cina, dan bahasa Tamil).[8] Di Brunei, "bahasa Melayu" juga ditakrifkan sebagai bahasa rasmi negara dan bahasa Melayu diutamakan apabila berlakunya percanggahan dengan versi bahasa Inggeris teks undang-udang.[9] Di Indonesia, bentuk piawai bahasa Melayu dikenali sebagai bahasa Indonesia yang berperanan sebagai bahasa pemersatu di negara Indonesia. Penggunaan istilah "bahasa Melayu" di Indonesia pula hanya terhad kepada bentuk-bentuk vernakular bahasa Melayu (yakni bahasa Melayu tempatan) yang dituturkan di kawasan asli Melayu terletak di zon tengah Sumatra (seperti Riau, Kepulauan Riau, Jambi dan lain-lain), Sumatra Selatan dan Kalimantan Barat Indonesia.[a] Di Timor Leste, Bahasa Indonesia masih tetap dikekalkan sebagai bahasa rasmi utamanya sebagai "bahasa bekerja" walaupun telah merdeka daripada negara Indonesia. Di selatan Thailand, bahasa Melayu digunakan oleh orang-orang dari Kesultanan Melayu Patani (orang Melayu Pattani), tetapi tidak memperolehi sebarang pengiktirafan daripada kerajaan.
Seorang penutur bahasa Melayu piawai di LangkawiSeorang pemuda sedang bercakap dalam dialek Kedah
Bahasa Melayu Klasik, secara spesifiknya "bahasa istana" (atau dikenali sebagai Court Malay dalam bahasa Inggeris), ialah bahasa piawai sastera bersusurgalur daripada kesultanan Melaka dan kesultanan Johor, disebabkan itulah bahasa ini juga dikenali sebagai bahasa Melayu Melaka, Johor atau Riau (atau pelbagai jenis gabungan nama yang berasaskan mana-mana dari tiga nama tempat ini) untuk membezakannya daripada bahasa-bahasa Melayik yang lain. Menurut Ethnologue 26, beberapa kelainan bahasa-bahasa Melayik disenaraikan sebagai bahasa-bahasa yang terpisah, termasuklah kelainan bahasa-bahasa Melayu Semenanjung yang dituturkan oleh Orang Asli, yang sangat rapat hubungannya dengan bahasa Melayu Baku yang boleh dianggap sebagai dialek-dialeknya.[12] Terdapat beberapa bahasa dagang atau bahasa kreol Melayu yang berdasarkan satu bentuk lingua franca yang disusurgalurkan ke bahasa Melayu Klasik.
Asal usul bahasa Melayu اصل اصول بهاس ملايو
Ahli-ahli linguistik bahasa Melayu bersetuju dengan kemungkinan bahawa asal usul bahasa Melayu terletak di barat pulau Borneo.[13] Satu bentuk bahasa yang kini dikenali sebagai bahasa Melayu Purba (dari segi linguistik dikenali sebagai bahasa Melayik Purba) dituturkan di pulau Borneo sekurang-kurangnya pada 1000 tahun sebelum Masihi dan dianggap sebagai leluhur kepada kesemua bahasa di bawah kumpulan Melayik. Leluhur bahasa purba ini ialah bahasa Melayu-Polinesia Purba, yang merupakan turunan dari bahasa Austronesia Purba, mula bercambah sekurang-kurangnya pada 2000 tahun sebelum Masihi, yang mungkin hasil daripada penerokaan orang Austronesia dari pulau Taiwan ke arah kawasan yang terletak lebih selatan yakni kawasan maritim Asia Tenggara[14]
Selama berabad lamanya, Srivijaya melalui perluasan jajahan, kekuasaan ekonomi dan keunggulan tenteranya memainkan peranan yang sangat besar terhadap peluasan penggunaan bahasa Melayu Kuno merentasi Kepulauan Melayu. Ia merupakan bahasa kerja antara pedagang-pedagang dan digunakan di banyak kawasan pelabuhan dan kawasan pasaran. [15]Lawah-Lawah Merah (1875), ialah terjemahan kepada L'araignée rouge oleh René de Pont-Jest dikenalpasti sebagai novel bahasa Melayu yang pertama. Sebelum zaman itu, kesusasteraan dan penceritaan Melayu jumhurnya ditulis dalam bentuk hikayat.
Secara umumnya, garis perkembangan bahasa Melayu terbahagi kepada tiga fasa utama iaitu bahasa Melayu Kuno, bahasa Melayu Klasik dan bahasa Melayu Moden, [16] dan terdapat fasa peralihan di antara fasa-fasa utama tersebut. Sesetengah pakar bahasa menganggap bahasa Melayu Kuno ialah bahasa leluhur bahasa Melayu Klasik,[17] tetapi sesetengah ahli linguistik yang lain pula berpendapat bahawa hubungan leluhur antara dua fasa bahasa ini susah untuk ditentusahkan[18] berikutan keganjilan dari segi morfologi dan sintaksis antara dua fasa ini, serta keserentakan penggunaan kedua-dua fasa bahasa ini pada abad ke-14.[19]
Bahasa Melayu Kuno dipengaruhi oleh bahasa Sanskrit yang merupakan bahasa klasik di India. Peminjaman kata-kata Sanskrit boleh didapati dalam perbendaharaan bahasa Melayu Kuno. Batu bersurat terawal dalam bahasa Melayu Kuno dijumpai di Sumatra, Indonesia, dan ditulis dalam huruf-huruf Grantha bervariasi Pallava[20] dan tarikhnya ditentukan pada 1 Mei 683. Batu bersurat ini dikenali sebagai batu bersurat Kedukan Bukit yang dijumpai oleh orang Belanda yang bernama M. Batenburg pada 29 November 1920 di Sungai Musi, Kedukan Bukit, Sumatra Selatan. Ia merupakan batu kecil berukuran 45 kali 80 sentimeter (18 in × 31 in).
Bukti lain ialah naskhah Undang-undang Tanjung Tanah dalam huruf-huruf pasca-Pallava.[21] Teks perundangan pra-Islam pada abad ke-14 ini dihasilkan pada zaman pemerintahan Adityawarman (1345–1377) di kerajaan Dharmasraya, yang merupakan kerajaan Hindu-Buddha yang membangun setelah tamatnya kekuasaan Srivijaya di Sumatra. Undang-undang ini ditulis untuk orang Minangkabau yang masih tinggal di tanah tinggi di barat Sumatra, Indonesia.
Batu bersurat Terengganu (Jawi: باتو برسورت ترڠݢانو) ialah pacakan batu granit dengan inskripsi tulisan Jawi dan dijumpai di Terengganu, Malaysia. Ia adalah bukti terawal kewujudan batu-batu bersurat bahasa Melayu Klasik. Batu bersurat yang bertarikh tahun 702 hijrah (bersamaan tahun 1303 masihi) merupakan bukti terawal tulisan Jawi di alam Melayu Asia Tenggara, dan juga merupakan salah satu daripada bukti terawal kepada kewujudan Islam sebagai agama negeri di rantau ini. Kandungan batu bersurat ini ialah pengisytiharan pemerintah di Terengganu yang dikenali sebagai Seri Padukan Tuan, yang menyuruh pengikutnya untuk mendukung agama Islam, serta memberikan 10 fasal asas undang-undang syariah bagi membimbing pengikutnya.
Bahasa Melayu mendapat penggunaan yang semakin meluas dan kukuh sebagai bahasa perantaraan kawasan maritim Asia Tenggara sewaktu zaman Kesultanan Melayu Melaka (1402–1511). Zaman ini menyaksikan perkembangan bahasa Melayu yang pantas di bawah pengaruh kesusasteraan Islam. Perkembangan bahasa ini mengubah sifat bahasa ini melalui kemasukan perbendaharaan kata secara mendadak dari bahasa Arab, bahasa Tamil dan bahasa Sanskrit, sehingga membentuk kesusasteraan Melayu Klasik yang matang. Bahasa Melayu pada zaman Kesultanan Melayu Melaka ini berevolusi menjadi bentuk yang boleh dikenalpasti oleh penutur bahasa Melayu pada zaman moden. Apabila kerajaan ini berpindah dan mendirikan Kesultanan Johor Lama, ia terus digunapakai sebagai bahasa klasik serantau; sehingga ia amat berhubungkait dengan kerajaan Riau di bawah pengaruh Belanda dan kerajaan Johor di bawah pengaruh British sehingga bahasa Melayu Riau dianggap dekat dengan bahasa klasik itu. Namun, tiada hubungkait antara bahasa Melayu Melaka yang digunakan di istana Riau dan bahasa Riau vernakular yang digunapakai oleh penduduk tempatan Riau.[22]
Surat-surat dari Sultan Abu Hayat yang memerintah Ternate dan Kepulauan Maluku (yang kini di dalam Indonesia) pada tahun 1521-1522 merupakan antara surat-surat tertua yang ditulis dalam bahasa Melayu. Teks surat ini ditulis kepada raja Portugal, selepas berhubung dengan peneroka Portugis bernama Francisco Serrão.[23] Surat-surat ini menunjukkan tanda penggunaan bahasa yang bukan asli; kerana orang Ternate menggunapakai (dari dahulukala sehingga ke hari ini) bahasa Ternate sebagai bahasa ibunda mereka (yakni salah satu daripada bahasa-bahasa di Papua Barat). Bahasa Melayu adalah satu-satunya bahasa yang digunakan sebagai bahasa perantara (atau lingua franca) untuk perhubungan antara pelbagai kaum.[23]
Pengelasan bahasa ڤڠلسن بهاس
Bahasa Melayu ialah salah satu ahli keluarga bahasa Austronesia yang meliputi bahasa-bahasa di kawasan Asia Tenggara dan Lautan Teduh, serta sebilangan kecil di benua Asia. Bahasa Malagasi, yakni bahasa tersisih dari segi geografi, yang dituturkan di Madagaskar terletak di barat Lautan India, juga merupakan ahli keluarga bahasa-bahasa Austronesia. Walaupun bahasa-bahasa ini tidak semestinya mempunyai kesalingfahaman yang jelas, persamaan yang terdapat pada bahasa-bahasa ini sebenarnya agak jelas. Dalam bahasa-bahasa yang lebih konservatif seperti bahasa Melayu, terdapat banyak kata-kata akar yang mengalami perubahan yang agak kecil dari bahasa leluhur mereka yakni bahasa Austronesia Purba. Terdapat banyak kata-kata kognat dalam perbendaharaan bahasa-bahasa ini dari segi hubungan pertalian, kesihatan, bahagian tubuh badan, dan nama-nama haiwan am. Persamaan dijumpai lebih ketara pada nombor-nombor yang ada pada keluarga bahasa ini.
Di bawah keluarga bahasa Austronesia, bahasa Melayu terdiri daripada sekelompok gaya-gaya pertuturan yang rapat hubungkaitnya yang dikenali sebagai bahasa-bahasa Melayik yang tersebar merentasi Semenanjung Tanah Melayu dan kepulauan Indonesia oleh pedagang-pedagang Melayu dari Sumatra. Terdapat perbezaan pendapat mengenai kelainan-kelainan pertuturan yang manakah sepatutnya dikempok sebagai dialek-dialek bahasa Melayu, dan kelainan-kelainan yang manakah sepatutnya dianggap sebagai bahasa-bahasa Melayu yang terpisah. Bahasa vernakular di Brunei yakni bahasa Melayu Brunei misalnya tidak boleh disalingfaham dengan bahasa piawai, dan hal ini turut berlaku pada kelainan bahasa yang terdapat di Semenanjung Tanah Melayu seperti bahasa Melayu Kedah. Tetapi, bahasa Melayu Brunei dan bahasa Melayu Kedah pula mempunyai hubungan yang agak dekat.[24]
Sistem tulisan سيستم توليسن
Huruf-huruf Rencong, salah satu sistem tulisan tempatan yang dijumpai di tengah dan selatan Sumatra. Teks ini dibaca (menggunakan ejaan Voorhoeve) seperti berikut: "haku manangis ma / njaru ka'u ka'u di / saru tijada da / tang [hitu hadik sa]"Batu bersurat Kedukan Bukit menggunakan tulisan Pallava, merupakan spesimen tertua mewakili bahasa Melayu Kuno di Sumatra Selatan, Indonesia.
Bahasa Melayu kini ditulis dalam tulisan Rumi di Brunei, Malaysia dan Singapura atau tulisan Latin di Indonesia, walaupun tulisan Arab yang dikenali sebagai tulisan Arab Melayu atau tulisan Jawi juga wujud. Tulisan Rumi merupakan tulisan rasmi di negara Malaysia, Singapura, dan Indonesia. Bahasa Melayu menggunakan sistem angka Arab.
Beberapa muka surat terakhir Taj al-Salatin, disalin oleh Muhammad bin Umar Syaikh Farid pada 31 Julai 1824 di Penang dalam tulisan Jawi. British Library
Kedua-dua tulisan Rumi dan tulisan Jawi adalah tulisan-tulisan rasmi hanya di Brunei. Nama-nama di institusi atau organisasi di Brunei perlu menggunakan kedua-dua jenis tulisan. Tulisan Jawi digunakan secara penuh di sekolah-sekolah agama yang pelajar-pelajar Muslim berumur 6-7 sehingga 12-14 tahun perlu hadiri pada waktu tengah hari.
Beberapa usaha sedang diambil untuk memelihara tulisan Jawi di Malaysia, dan pelajar-pelajar yang mengambil peperiksaan dalam bahasa Melayu di Malaysia diberi pilihan untuk menjawab soalan-soalan dalam tulisan Jawi.
Namun tulisan Rumi ialah tulisan yang paling kerap digunapakai di Brunei dan Malaysia untuk kegunaan rasmi mahupun tidak rasmi.
Pada masa lampau, bahasa Melayu ditulis dalam pelbagai jenis tulisan lain. Sebelum pengenalan tulisan Arab di rantau kepulauan Melayu, bahasa Melayu ditulis dalam tulisan Pallava, tulisan Kawi dan tulisan Rencong; tulisan-tulisan tersebut kini sudah tidak digunakan lagi tetapi tulisan yang seakan contohnya seperti tulisan Cam masih digunapakai oleh orang Cam di Vietnam dan Kemboja. Bahasa Melayu Kuno ditulis dalam tulisan Pallava dan Kawi seperti pada bukti batu bersurat di kawasan rantau Melayu. Bermula dengan era Kerajaan Samudera-Pasai sehingga ke zaman kemuncak Kesultanan Melaka, tulisan Jawi sedikit demi sedikit menggantikan penggunaan tulisan-tulisan ini sebagai tulisan yang paling banyak digunapakai di alam Melayu. Bermula dengan abad ke-17, di bawah pengaruh Belanda dan British, Jawi sedikit demi sedikit digantikan dengan tulisan Rumi.[25]
Untuk mengetahui kaedah penggunaan abjad, penulisan huruf, penulisan kata, penulisan unsur serapan dan tanda baca umum yang dipraktikkan dalam bahasa Melayu, sila lihat: Laman arkib Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu
Salah satu faktor utama yang menjadikan Bahasa Melayu sebagai bahasa yang sangat mudah untuk dipelajari adalah disebabkan oleh sistem fonologi yang amat mudah. Boleh dikatakan hampir setiap huruf Rumi mewakili satu sebutan fonem. Bahasa Melayu, seperti kebanyakan bahasa lain di bawah keluarga Austronesia, bukanlah bahasa bernada.
Bunyi-bunyi konsonan
Bunyi-bunyi konsonan bahasa Melayu Malaysia[26][27][28] dan juga bahasa Indonesia[29] ditunjukkan seperti berikut. Bunyi-bunyi konsonan yang bukan asli daripada kata-kata pinjaman bahasa Arab dan bahasa Inggeris ditunjukkan dalam tanda kurung.
* Mengikut takrifan bahasa baku. Penutur tidak semestinya menyebut fonem /r/ sebegini.
Fonem pinjaman dari bahasa Arab:
Fonem-fonem yang hanya wujud dalam kata pinjaman bahasa Arab mungkin disebut dalam fonemnya tersendiri oleh mereka yang mahir tentang cara pelafazan bunyi-bunyi Arab. Jika tidak maka ada kecenderungan untuk penutur asli bahasa Melayu untuk menggantikan bunyi-bunyi fonem tersebut kepada bunyi-bunyi yang kedengaran atau kelihatan seakan.
Jadual konsonan-konsonan pinjaman dari bahasa Arab
Bahasa Melayu pada asalnya mempunyai 4 bunyi vokal, tetapi kebanyakan dialek-dialek yang wujud pada hari ini termasuk juga bahasa Melayu Baku mempunyai enam bunyi vokal dengan fonem /i/ terbelah menjadi /i, e/ dan fonem /u/ terbelah menjadi /u, o/.[26] Banyak perkataan disebut dengan bunyi yang berbeza sama ada berbunyi [i, u] atau [e, o], dan tidak terlalu banyak perkataan asli Melayu yang menggunakan bunyi vokal tengah [e, o].
* Bukan standard, terdapat dalam sebutan loghat atau kata pinjaman.
Nota ortografi: Kedua-dua fonem /e/ dan /ə/ ditulis dengan huruf ⟨e⟩. Penggunaan ortografi mewakili fonem /e, o/ agak kurang dalam perkataan jati Melayu, dan huruf ⟨e⟩ biasanya mewakili bunyi /ə/. Tetapi terdapat juga pasangan homograf seperti perang digunakan untuk mewakili dua sebutan iaitu /pəraŋ/ (kata kerja) dan /peraŋ ~ piraŋ/ (kata sifat melambang warna).
Beberapa kajian menganggap /ai, au, oi/ sebagai diftong.[30][31] Namun, [ai], [au] dan [oi] hanya boleh wujud dalam suku kata terbuka, contoh perkataan: "cukai", "kerbau" dan "dodoi". Perkataan yang dua huruf vokalnya disusun dalam suku kata tertutup, seperti "baik", "laut", "kuat", "biak", "buih" dan "bius" adalah terdiri daripada dua suku kata. Satu analisis alternatif menganggap diftong-diftong fonetik [ai], [au] dan [oi] sebagai jujukan monoftong dengan tambahan satu bunyi konsonan semi-vokal: /aj/, /aw/ dan /oj/.[32]
Terdapat satu hukum keselarasan vokal: bunyi-bunyi vokal yang tidak luas seperti /i, e, u, o/ di perkataan yang mempunyai dua suku kata perlu ada keselarasan dari segi ketinggian vokalnya, contohnya "hidung" /hi.duŋ/ boleh disebut sebagai /hi.doŋ/ tetapi tidak boleh disebut sebagai /he.duŋ/.[33]
Perbandingan beberapa sebutan piawai bahasa Melayu[34]
Sebutan umum (berasaskan dialek Johor-Riau)
Sebutan utara (berasaskan dialek-dialek Utara Semenanjung Malaysia)
Sebutan baku bahasa Melayu Malaysia & bahasa Indonesia
⟨a⟩ di suku kata terbuka akhir perkataan
/ə/
/a/
/a/
⟨i⟩ di suku kata tertutup dengan koda ⟨n⟩ dan ⟨ng⟩ di akhir perkataan
/e/
/i/
/i/
⟨i⟩ di suku kata tertutup dengan konsonan koda lain di akhir perkataan
/e/
/e/
/i/
⟨u⟩ di suku kata tertutup dengan konsonan koda ⟨n⟩ dan ⟨ng⟩ di akhir perkataan
/o/
/u/
/u/
⟨u⟩ di suku kata tertutup dengan konsonan koda lain di akhir perkataan
/o/
/o/
/u/
⟨r⟩ di kedudukan koda sesuatu suku kata
senyap
/r/
/r/
Satu kajian oleh Uri Tadmor yang diterbit pada tahun 2003 menunjukkan mutasi ⟨a⟩ di suku kata terbuka akhir perkataan ialah ciri-ciri berkawasan, secara spesifik merupakan ciri-ciri di kawasan barat Austronesia. Uri Tadmor mengklasifikasi ciri-ciri tersebut ke dalam empat kumpulan seperti berikut:[35]
Mutasi /a/ di akhir kata dalam dialek-dialek Melayu-Indonesia dan bahasa-bahasa Austronesia berdekatan
Perbezaan antara bahasa Melayu piawai dan bahasa Indonesia sebenarnya tidak terlalu jauh berbeza. Bahasa Indonesia sendiri pada dasarnya didasarkan kepada bahasa Melayu dialek Riau. Bahasa Melayu Riau yang juga dipakai di Malaysia sebagai bahasa standard atau lazim disebut dengan "Bahasa Melayu Baku". Namun, jika dibezakan dari segi sejarah, budaya, perlakuan tatabahasa masing-masing, dan lain-lain, jelas adalah perbezaan yang ketara antara kedua-dua bahasa. Penutur bahasa Melayu kebanyakan boleh memahami bahasa Indonesia, tetapi penutur bahasa Indonesia kebanyakan tidak boleh memahami bahasa Melayu sebab ada banyak perbezaan dari segi ejaan dan kosa kata. Bahasa Indonesia pun dimakna berbeza daripada bahasa Melayu yang lazim dituturkan di Malaysia kerana mempunyai banyak perkataan yang berasal dari bahasa Kawi, Jawa, Sunda, Betawi, Bali, Madura, Minangkabau, Belanda, dan lain-lain, walaupun sebenarnya bahasa Melayu yang dipakai di Malaysia pun banyak mempunyai kata pinjaman dari bahasa-bahasa daerah di Indonesia seperti bahasa Melayu Palembang, Minangkabau, Jawa, Lampung, Banjar, dan lain-lain.
Pengaruh daripada bahasa asing ڤڠاروه درڤد بهاس اسيڠ
Bahasa Melayu banyak menyerap bahasa-bahasa asing seperti Sanskrit, Inggeris, Belanda, Jawa, Arab dan sebagainya.
Pengaruh Bahasa Sanskrit
Bahasa Sanskrit, bahasa perantara agama Hindu dan Buddha, telah banyak mempengaruhi bahasa Melayu apabila bahasa Melayu berada di peringkat kuno, iaitu pada peringkat sebelum bahasa Melayu mencapai zaman klasik pada zaman Kesultanan Melayu Melaka yang mana bahasa Melayu telah mengalami zaman kuno antara abad ke-7 dan abad ke-13. Bukti pengaruh bahasa Sanskrit dalam bahasa kuno dapat dikesan dalam batu bersurat yang ditinggalkan oleh kerajaan Srivijaya. Mengenai bukti bahasa Melayu kuno, terdapat empat batu bersurat yang penting, iaitu yang dijumpai di:
Selain itu sebagai faktor sampingan, faktor kemegahan juga faktor yang mendorong kepada peminjaman bahasa daripada bahasa Sanskrit. Peminjaman ini adalah kerana bahasa Sanskrit merupakan bahasa yang dianggap bahasa yang "tinggi-tinggi" pada zaman kuno. Penyerapan bahasa Sanskrit dalam bahasa seharian dijadikan satu cara perolehan kemegahan. Keadaan ini khususnya menyebabkan peminjaman perkataan yang sudah ada dalam bahasa Melayu asli, tetapi digantikan juga dengan bahasa Sanskrit, kerana barangkali dianggap lebih sesuai, lebih sedap bunyinya ataupun semata-mata kerana disangka lebih "tinggi" mutunya kerana bahasa Sanskrit merupakan bahasa sarjana.
Dalam bahasa Melayu, terdapat 677 perkataan yang berasal daripada bahasa Sanskrit. Berikut disenaraikan beberapa contoh perkataan Sanskrit yang dipinjam ke dalam bahasa Melayu:
Bahasa Sanskrit
Bahasa Melayu
Tulisan Jawi
bhasa
bahasa
بهاس
malaiu
Melayu
ملايو
akasa
angkasa
اڠكاس
samudhara
samudera
سامودرا
maha
maha
مها
rajha
raja
راج
bhumi
bumi
بومي
putra
putera
ڤوترا
nagara
negara
نڬارا
nagari
negeri
نڬري
agama
agama
اڬام
anka
angka
اڠک
vaca
baca
باچ
bhagya
bahagia
بهاڬيا
vamsa
bangsa
بڠسا
balya
belia
بليا
varta
berita
بريتا
buddhi
budi
بودي
chaya
cahaya
چهاي
cakra
cakra
چقرا
dosa
dosa
دوسا
dukkha
duka
دوک
deva
dewa
ديوا
rupa
rupa
روڤا
samsara
sengsara
سڠسارا
maharani
maharani
مهاراني
Pengaruh Bahasa Jawa
Bahasa Jawa dan bahasa Melayu merupakan bahasa serumpun. Kedua-kedua bahasa tergolong kepada keluarga bahasa Indonesia. Terdapat dua faktor utama dalam penyebaran pengaruh bahasa Jawa ke Bahasa Melayu, iaitu:
Pengaruh melalui penyebaran cerita panji
Pengaruh melalui interaksi sosial dan ekonomi
Cerita panji ialah sejenis cerita yang berasal dari Jawa. Isinya mengenai wira dan wirawati. Cerita ini terdapat banyak versi, dan boleh dikesan di seluruh nusantara sehingga di Kemboja.
Migrasi orang Jawa ke Tanah Melayu telah berlaku semenjak zaman Kesultanan Melayu Melaka. Pertempatan orang Jawa sudah dapat dikesan di bandar Melaka pada zaman itu, iaitu Kampung Jawa dan Parit Jawa. Walau bagaimanapun, migrasi orang Jawa ke Tanah Melayu yang ketara berlaku bermula pada awal abad ke-19. Tumpuan migrasi Jawa adalah di negeri-negeri Selat dan juga negeri Selangor dan negeri Johor.
Pertembungan orang tempatan yang menutur bahasa Melayu dengan pendatang Jawa yang menutur dalam bahasa Jawa telah menyebabkan unsur-unsur bahasa Jawa meresap ke dalam Bahasa Melayu. Walau bagaimanapun, perlu diketahui bahawa kata-kata pinjaman Jawa meresap ke dalam Bahasa Melayu secara terpencil dan tidak tersebar luas. Ia dikatakan diserap ke dalam Bahasa Melayu kerana migrasi orang-orang Jawa yang masih mengekalkan bahasa mereka dan tidak menguasai perbendaharaan bahasa Melayu yang sebenar.
Berikut disenaraikan beberapa kata-kata pinjaman Jawa dalam bahasa Melayu:
Perkataan
Tulisan Jawi
Maksudnya
andong
اندوڠ
Kereta kuda(sewaan)
batok
باتوق
tempurung
berangasan
بيرڠاسان
mudah naik marah
wedana
ويدنا
ketua daerah
adipati
اديڤتي
raja
Pengaruh Arab-Islam
Bahasa Arab dan agama Islam sangat mempengaruhi perkembangan bahasa Melayu. Status bahasa Melayu yang bertaraf lingua franca dan keunikannya telah menyebabkan agama Islam disebarkan dalam bahasa Melayu dan bukan dengan bahasa Arab. Walau bagaimanapun, bahasa Arab melalui kedatangan agama Islam telah mempengaruhi perkembangan bahasa Melayu dalam beberapa aspek, antaranya:
1- perbendaharaan kata
2- sebutan kata
3- tulisan
Perbendaharaan Kata
Hampir sebahagian besar perbendaharaan bahasa Melayu meminjam perkataan bahasa Arab. Berikut disenaraikan beberapa contoh perkataan Arab yang dipinjam ke dalam bahasa Melayu:
Bahasa Arab
Bahasa Melayu
Tulisan Jawi
abba
abah
ابه
syukr
syukur
شكور
jadwal
jadual
جدوال
qamus
kamus
كاموس
subh
subuh
صبح
waqtu
waktu
وقتو
hayawan
haiwan
حيوان
wajh
wajah
وجه
aqal
akal
عقل
dunya
dunia
دنيا
mahkamah
mahkamah
محكمه
asal
asal
اصل
mas'alah
masalah
مسئله
hadyah
hadiah
هديه
sadaqah
sedekah
صدقه
mawt
maut
موت
quwat
kuat
كوات
janin
janin
جنين
kitab
kitab
كتاب
Sebutan Kata
Pengaruh Arab-Islam memberi kesan yang sangat besar kepada sebutan perkataan dalam bahasa Melayu. Bahasa Melayu mula dituturkan supaya menghampiri sebutan bahasa Arab, kerana masyarakat Melayu terdorong untuk membaca Al-Qur'an dengan betul.
Sebutan dengan pengaruh Arab-Islam ini turut membezakan antara penutur asal bahasa Melayu (iaitu orang-orang Melayu) dengan penutur bukan asal (seperti kaum Cina, India, atau bangsa Eropah) kerana penutur bukan asal ini tidak dapat menyebut beberapa perkataan yang menerima pengaruh Arab.
Contoh-contoh perkataan yang berbeza sebutan antara sebutan penutur Melayu dan penutur bukan Melayu:
Bahasa Melayu
Tulisan Jawi
Abdullah
عبدالله
maklumat
معلومت
iklan
اكلان
kadi
قاضي
Tulisan
Kedatangan pengaruh Arab-Islam telah menyumbang kepada penulisan bahasa Melayu dalam tulisan Arab yang akhirnya disebut tulisan Jawi. Tulisan Jawi ini digunakan antara lain bagi memudahkan orang-orang Melayu yang rata-rata beragama Islam membaca Al-Quran.
Hal ini dapat dilihat dengan jelas apabila sistem pendidikan Malaysia menukar tulisan Jawi kepada tulisan Rumi, ramai orang-orang Melayu mula tidak mampu membaca Al-Quran dengan baik. Ia dinamakan sindrom Buta Jawi atau Buta Al-Quran.
Pengaruh Bahasa Cina
Dalam Kamus Dewan, terdapat kata-kata yang mempunyai etimologi berlabel C. Perkataan ini merupakan kata-kata yang dipinjam daripada bahasa Cina. Tetapi bukan semua kata-kata yang berlabel C dalam Kamus Dewan Bahasa merupakan kata-kata yang dipinjam daripada bahasa Cina. Dalam kajian Kong 1993, telah disimpulkan bahawa lebih kurang 261 patah perkataan Bahasa Melayu telah dipinjam daripada bahasa Cina.
Terdapat 10 pengelasan kata yang telah disimpulkan oleh Kong iaitu:
Sayur-sayuran, buah-buahan, dan makanan.
Barang kegunaan harian.
Adat istiadat.
Bangunan dan tempat.
Permainan perjudian dan kepercayaan
Jabatan, kerjaya, dan posisi sosial.
Kenderaan dan alat pengangkutan.
Perkataan lain-lain.
Kajian ini juga dilakukan oleh Mashudi dan Yeong pada tahun 1989. Hasil kajian mereka mendapati terdapat lebih kurang 341 patah perkataan Bahasa Melayu dipinjam daripada bahasa Cina. Kajian melihat pada fonologi perkataan bahasa Melayu tersebut. Sistem fonologi kata asli bahasa Melayu tidak bertepatan dengan sistem fonologi kata bahasa Cina.
Antara kata Bahasa Cina yang dipinjam dalam Kamus Dewan Bahasa ialah:
Pinjaman kata Bahasa Cina yang bertentangan dengan sistem penyelarasan vokal
Anglo اڠلو
apek اڤيك
cingge چيڠڬ
kaleng كلاڠ
kongsi كوڠسي
lio ليو
liong ليوڠ
lisong ليسوڠ
lokcuan لوقچوان
mahjong مهجوڠ
panglong ڤڠلوڠ
singkong سيڠكوڠ
taikong تايكوڠ
Pinjaman kata Bahasa Cina yang bertentangan dengan rangkap bunyi homorgan sengauan
angpau اڠڤاو
bangpak بڠڤق
camca چمچا
kamsia كمسيا
samsu سمسو
samseng سمسڠ
Pinjaman kata Bahasa Cina yang tidak berlaku pengurangan vokal
beca بيچا
camca چمچا
kekwa كيكوا
nyonya ڽوڽا
popia ڤوڤيا
misoa ميسوا
mua موا
sempoa سمڤوا
taukua تاوكوا
Pinjaman kata Bahasa Cina yang mengalami penyengauan vokal
popia ڤوڤيا
misoa ميسوا
sempoa سمڤوا
siya سيا
taukua تاوكوا
Prilaku fonologi pinjaman kata Bahasa Cina adalah bertentangan dengan sistem fonologi bahasa Melayu.
Pengaruh Portugis
Terdapat 131 perkataan yang berkemungkinan berasal daripada bahasa Portugis. Beberapa contoh perkataan Portugis yang diserap dalam bahasa Melayu ialah:
Bahasa Portugis
Bahasa Melayu
Tulisan Jawi
armário
almari
الماري
bola
bola
بولا
bandeira
bendera
بنديرا
camisa
kemeja
كمجا
dado
dadu
دادو
garfo
garpu
ڬرڤو
igreja
gereja
ڬرجا
limão
limau
ليماو
manteiga
mentega
منتيڬ
domingo
minggu
ميڠڬو
padre
paderi
ڤادري
toalha
tuala
توالا
janela
jendela
جنديلا
escola
sekolah
سكوله
sábado
Sabtu
سبتو
sabão
sabun
سابون
sapato
sepatu
سڤاتو
abba
abah
ابه
almari
almari
الماري
kameja
kemeja
كمجا
salwar
seluar
سلوار
Pengaruh Inggeris
Pengaruh bahasa Inggeris dalam bahasa Melayu merupakan pengaruh paling ketara dan paling meluas masa kini, dan lazimnya perkataan Inggeris dipinjam ke dalam bahasa Melayu apabila tiada perkataan tempatan untuk menggambarkan situasi baru yang memerlukan satu panggilan khusus untuk merujuk kepadanya. Contoh perkataan sebegini ialah konotasi (Jawi: كونوتاسيcode: ms is deprecated ; connotation), kompromi (Jawi: كومڤروميcode: ms is deprecated ; compromise) dan siri (Jawi: سيريcode: ms is deprecated ; series). Tetapi kebingungan dan bantahan sering timbul apabila perkataan Inggeris yang diterima masuk ke dalam bahasa Melayu terlalu banyak sehinggakan ada yang bertindak sebagai pengganti perkataan yang telah wujud. Dewan Bahasa dan Pustaka telah terus membenarkan kemasukan perkataan sebegini dalam kosa kata bahasa Melayu dan tidak menghiraukan bantahan yang dikemukakan. Penggunaan perkataan sebegini yang meluas di media percetakan dalam bahasa Melayu di Malaysia seperti pada akhbar Utusan Malaysia telah mengeruhkan lagi permasalahan ini. Satu-satunya kenyataan bernada bimbang terhadap situasi ini pernah dilafazkan bekas perdana menteri Malaysia, Mahathir bin Mohamad meskipun beliau sendiri telah memperkenalkan suatu perkataan baru "bajet" (Jawi: باجيتcode: ms is deprecated ) menggantikan perkataan "belanjawan" (Jawi: بلنجاوانcode: ms is deprecated ) semasa pembentangan belanjawannya yang terakhir, dengan alasan bahawa istilah belanjawan tidak tepat kerana anggaran kewangan kerajaan turut melibatkan hasil, dan bukan belanja semata-mata.
Berikut merupakan beberapa perkataan yang telah diterima dalam bahasa Melayu secara rasmi dan digunakan secara meluas dan dianggap telah diterima.
Bahasa Inggeris
Bahasa Melayu
Tulisan Jawi
book
buku
بوكو
lamp
lampu
لمڤو
ball
bola
بولا
mind
minda
ميندا
cheque
cek
چيك
bus
bas
بس
taxi
teksi
تكسي
Beberapa tahun kebelakangan ini (sekitar 2003), stesen televisyen milik kerajaan MalaysiaRTM 1 (dahulu dikenali sebagai TV 1) telah menukar tema salurannya kepada "Saluran Infotainmen Anda" (Jawi: سالورن اينفوتاينمن انداcode: ms is deprecated ; daripada bahasa Inggeris Your Infotainment Channel) dan ini menimbulkan kontroversi apabila Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) mendakwa perkataan "Infortainmen" merosakkan penggunaan bahasa Melayu. Alasan yang diberikan adalah bahawa -tain- yang harus disebut seakan perkataan Melayu main, dan ini kedengaran agak janggal. Penukaran ejaan ke "Infotenmen" pula tidak diterima sebagai piawai DBP dan kerajaan disaran menggantikannya dengan perkataan lain seperti "Infohibur" tetapi Kementerian Penerangan yang mengendalikan stesen televisyen kerajaan Radio Televisyen Malaysia enggan menuruti saranan berkenaan. Pada tahun 2006 tema ini ditukarkan ke Saluran Inforia (Jawi: سالورن اينفورياcode: ms is deprecated ).
Definisi bahasa Melayu tinggi dan bahasa Melayu baku ديفينيسي بهاس ملايو تيڠݢي دان بهاس ملايو باکو
Konsep bahasa Melayu tinggi merujuk kepada penggunaan bahasa Melayu dalam konteks wacana ilmiah dan berkaitan dengan ketamadunan. Bahasa Melayu tinggi sering dirujuk sebagai wahana bagi melahirkan idea dan wawasan yang berkaitan dengan kesarjanaan dan kebudayaan. Bahasa Melayu tinggi lazimnya digunakan dalam seminar, persidangan atau kongres yang berkaitan dengan bahasa, budaya ataupun bidang ilmiah yang lain.
Bahasa Melayu baku pula ialah bahasa Melayu yang sempurna dari segi penggunaan aspek bahasanya, iaitu ejaan, tatabahasa, istilah, penggunaan kata, laras bahasa dan sebutan.
Frasa mudah dalam Bahasa Melayu فراسا موده دالم بهاس ملايو
Di Malaysia, biasanya masyarakat Melayu bertegur sapa sesama sendiri dengan ucapan salam, tetapi ucapan formal seperti "Selamat pagi" atau "Selamat sejahtera" turut digunakan bagi penutur bukan Islam. Ucapan "Hai" juga sering digunakan apabila bertegur sama sesama rakan-rakan, sebagaimana perkataan "Bye-bye" semasa meminta diri untuk beredar.
Saya tidak tahu (tidak formal: "tak tau" ataupun "sik tau" di Sarawak)
/saja tidak tahu/
ساي تيدق تاهو
(Minta) maaf
/minta ma'af/
مينت) معاف)
Tumpang tanya
/tumpaŋ taɲa/
تومڤڠ تاڽ
(Minta) tolong
/toloŋ/
مينت) تولوڠ)
Apa
/apa/
اڤ
Tiada
/tiada/
تياد
Penggunaan tidak formal pada zaman kontemporari
Di keempat-empat negara yang menggunakan bahasa-bahasa Melayik yakni negara Indonesia, Malaysia, Singapura dan Brunei, penggunaan ragam bahasa Melayu yang tidak formal adalah sesuatu yang pasti berlaku dalam kehidupan harian kerana agak mustahil untuk setiap orang bertutur dalam ragam formal sepanjang masa. Penggunaan ragam tidak formal kebiasaannya berlaku melalui pemendekkan kata dari bahasa formal, peminjaman kosa kata dari dialek-dialek/bahasa-bahasa tempatan (seperti dialek Melayu Kelantan, bahasa Minangkabau atau bahasa Jawa) mahupun bahasa-bahasa negara berdekatan (seperti bahasa Thai, bahasa Cina dan bahasa India) serta penyerapan sebutan langsung dari kosa kata bahasa asing khususnya bahasa Inggeris ekoran globalisasi.
Untuk rencana berkaitan penggunaan bahasa Indonesia yang tidak formal, sila lihat Bahasa gaul Indonesia
Gisaburo Yamamichi, 1912 Marai-go yon shu-kan, Shogo Kimata ed, Tokyo : Okazakiya syoten. Salah satu penerbitan awal bagi mempelajari bahasa Melayu di Jepun.
^Eberhard, David M.; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D. (8 Mei 2023). "Malay (macrolanguage), Ethnologue Essentials" (ed. 26). Dallas, Texas: SIL International. Diarkibkan daripada yang asal pada 28 Jun 2023. Dicapai pada 8 Mei 2023. Sejumlah 82,223,886 orang penutur asli bahasa makro Melayu (kod "msa"), meliputi kesemua variasi-variasi di bawah kumpulan bahasa Melayik, tetapi tidak termasuk kumpulan bahasa Ibanik, bahasa Kendayan, bahasa Keninjal, bahasa Urak-Lawoi dan bahasa Dayak Melayik.
^Uli, Kozok (30 Ogos 2022). "How many people speak Indonesian". University of Hawaii at Manoa. Dicapai pada 30 Ogos 2022. James T. Collins (Bahasa Sanskerta dan Bahasa Melayu, Jakarta: KPG 2009) gives a conservative estimate of approximately 200 million, and a maximum estimate of 250 million speakers of Malay (Collins 2009, p. 17).
^10 juta di Malaysia, 5 juta penutur bahasa Melayu serta tambahan 260 juta penutur bahasa Indonesia di Indonesia, dan lain-lain kelainan bahasa Melayu.
^Blust, Robert (2013). The Austronesian Languages (ed. revised). Australian National University. hdl:1885/10191. ISBN978-1-922185-07-5.
^Tadmor, Uri (2009). "Malay-Indonesian". Dalam Bernard Comrie (penyunting). The World's Major Languages (ed. 2nd). London: Routledge. m/s. 791–818.
^Eberhard, David M.; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D. (8 Mei 2023). "Austronesian (Subgroup of 1256 languages), Ethnologue Essentials" (ed. 26). Dallas, Texas: SIL International. Dicapai pada 8 Mei 2023. Kaedah pengelasan yang dikemukakan oleh Ethnologue 26, kumpulan bahasa Melayik terdiri daripada bahasa makro Melayu (kod "msa"), serta kumpulan bahasa Ibanik, bahasa Kendayan, bahasa Keninjal, bahasa Urak-Lawoi dan bahasa Dayak Melayik.
^"Entri "bahasa"". Kamus Dewan Perdana (ed. 1). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2020. m/s. 178. ISBN978-983-49-2644-1. Dicapai pada 30 April 2023.
^"Bahasa Melayu Kuno". Bahasa-malaysia-simple-fun.com. 15 September 2007. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 Disember 2010. Dicapai pada 22 Disember 2010.
^Ethnologue 16 mengklasifikasi mereka sebagai bahasa-bahasa yang terpisah, ISO3 kxd and meo, tetapi juga menyatakan bahawa mereka "sangat rapat sehingga mungkin suatu hari nanti dikira sebagai dialek-dialek Melayu".
^Disebabkan bentuk-bentuk piawai bahasa rasmi negara Indonesia, Malaysia, Brunei dan Singapura adalah hampir serupa dari segi struktur bahasa dan kebanyakannya hanya berbeza dari segi perbendaharaan kata dan sedikit sahaja bezanya dari segi butiran fonetik, istilah payung "bahasa Melayu/Indonesia"[10] atau "bahasa Melayu-Indonesia"[11] sering digunakan dalam catatan-catatan linguistik apabila berbincang mengenai struktur dan sejarah bahasa ini.
Indonesia
Malaysia
Brunei
Singapura
Filipina (Sulu dan Mindanao)
Thailand (Pattani, Narathiwat, Yala, Songkhla, Ranong, Trang dan Satun)
Myanmar (Tanintharyi)
Kemboja (Phnom Penh, Kampong Cham, Kampong Speu, Kampong Chhnang, Kampong Thom, Battambang, dan Pursat)
Australia (Pulau Krismas dan Kepulauan Cocos)
Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (bahasa Indonesia dipakai dalam Majlis Keselamatan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu)
Afrika Selatan (Bahasa Melayu dipakai oleh penduduk Melayu yang bermukim di wilayah Cape Town dan Johannesburg. Bentuk piawai Malaysia yang paling lazim dipakai)
.jpg)
