In het Nederlandse taalgebied zijn onderstaande aanspreekvormen gebruikelijk (met name in formelere, schriftelijke correspondentie), hoewel zij sinds de jaren vijftig minder worden gebruikt.
Hieronder de titulatuur en de aanspreekvormen die gebruikelijk zijn in Nederland en Vlaanderen:
Koninklijk Huis (België)
In België is er een duidelijk verschil tussen het predicaat en de aanspreekvorm. Hoewel alle prinsen en prinsessen het predicaat Koninklijke Hoogheid voeren met de titel van Koninklijke Prins of Aartshertog, worden ze protocollair aangesproken met “Monseigneur” of “Mevrouw”. Dynastieke titels worden wel gerespecteerd met bijhorend predicaat; officieel sprak men over "Hare Koninklijke Hoogheid, de Hertogin van Brabant", en niet over "prinses Elisabeth".
Ambtenarij (Nederland)
Militairen
Zie ook Lijst van militaire rangen van de Nederlandse krijgsmacht
De aanspreekvorm is zowel van toepassing zolang de militair in actieve dienst is maar ook na zijn/haar dienstverlating. Bij gebruik in combinatie met de militaire rang wordt deze aangevuld met "b.d." voor "buiten dienst" (voorbeeld: maj b.d.)
Diplomaten en bestuurders
- Minister: (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie - tegenwoordig (sinds 1970) wordt meestal “Meneer” of “Mevrouw” gezegd
- Minister van staat: (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie
- Staatssecretaris: (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie
- Grootofficier van het koninklijk huis: (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie
- Gouverneur (Aruba, Curaçao of Sint Maarten): (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie
- Ambassadeur: (Zijne, Hare, Uwe) Excellentie
- Oud-minister: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Lid van de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer): De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Lid der Staten-Generaal (Verouderd): Edelmogende heer[2][noot 6]
- Lid van de Raad van State: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Lid van de Algemene Rekenkamer: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Lid van Gedeputeerde Staten: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Nationale ombudsman: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Directeur van het Kabinet van de Koning: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Lid van de Hofhouding van de Koning: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Commissaris van de Koning: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Voorzitter van de Hoge Raad van Adel: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Kanselier der Nederlandse Orden: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Zaakgelastigde: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Gevolmachtigd minister: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Consul-Generaal: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Ambassadesecretaris: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Gezant: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Burgemeester (Amsterdam, Rotterdam en provinciale hoofdstad): De hoogedelachtbare heer/vrouwe
- Burgemeester (grote stad): De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Korpschef, (Eerste) Hoofdcommissaris, Commissaris van politie: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- President van de Nederlandsche Bank: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Directeur-generaal: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Directeur: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Hoofdinspecteur directe belastingen: De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Hoge ambtenaar (schaal 14 en hoger): De hoogedelgestrenge heer/vrouwe
- Voorzitter van het college van bestuur: De hoogedelgestrenge/edelgrootachtbare heer/vrouwe
- Rector magnificus (indien geen hoogleraar): De edelgrootachtbare heer/vrouwe
- Curator (universiteit): De edelgrootachtbare heer/vrouwe
- Burgemeester (kleine stad): De edelachtbare/weledelgestrenge heer/vrouwe
- Wethouder: De edelachtbare heer/vrouwe
- Gemeenteraadslid: De edelachtbare heer/vrouwe
- Lid van Provinciale Staten: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Consul en vice-consul: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Notaris en kandidaat-notaris: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Advocaat: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Attaché: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Hoofdinspecteur (politie): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Middelhoge ambtenaar (schaal 10 t/m 13): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Rector van een middelbare school: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Curator (gymnasium): De weledelgestrenge heer/vrouwe
Rechterlijke macht
Hoger onderwijs
Wetenschappelijk onderwijs
(bij meerdere titels: alleen de vorm behorende bij de hoogste titel gebruiken.)
- Hoogleraar (titel: prof.): De hooggeleerde heer/vrouwe. Aanspraak: professor
- Doctor honoris causa (titel: dr.h.c.): De weledelzeergeleerde heer/vrouwe
- Doctor (titel: dr. of PhD): De weledelzeergeleerde heer/vrouwe
- Engineering Doctorate (titel: PDEng of EngD): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Ingenieur (titel: ir. of MSc): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Meester in de rechten (titel: mr., LLM of MA): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Doctorandus (titel: drs., MSc of MA): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Licentiaat (titel in België: lic., MSc of MA): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Arts (titel in België: de., titel in Nederland: drs.; met achter naam Arts): De weledelgeleerde heer/vrouwe (tenzij gepromoveerd, zie doctor). Aanspraak: dokter (ook indien niet gepromoveerd)
- Apotheker (titel in België: apr.): De weledelgeleerde heer/vrouwe (tenzij gepromoveerd, zie doctor).
- Master of Arts (titel: MA): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Master of Science (titel: MSc): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Master of Science (titel: MSc) (indien ingenieursstudie): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Master of Laws (titel: LLM): De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Bachelor of Arts (titel: BA): De heer/mevrouw
- Bachelor of Science (titel: BSc): De heer/mevrouw
- Bachelor of Laws (titel: LLB): De heer/mevrouw
- Baccalaureus (titel: bacc.): De heer/mevrouw, in Twente met B.t.w. achter de naam
- Kandidaat (titel: cand.): De heer/mevrouw
Hoger beroepsonderwijs en postinitieel onderwijs
- Lector hbo (titel: lec.): De weledelzeergeleerde heer/vrouwe[3]
- Professional Doctorate (titel: PD): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Master (titel: M met toevoeging): De weledelgeleerde heer/vrouwe
- Master (titel: M met toevoeging) op gebied van rechten, landbouw, natuurwetenschappen of techniek: De weledelgestrenge heer/vrouwe
- Bachelor (titel: B met toevoeging): De heer/mevrouw
- Ingenieur (titel: ing., BSc, BEng, BBE of BASc): De heer/mevrouw[noot 7]
- Baccalaureus (titel: bc.): De heer/mevrouw
- Associate Degree (graad achter de naam: AD): De heer/mevrouw