Chatsjatoerjan was al vroeg gefascineerd door de Armeense, Georgische en Azerbeidzjaansevolksmuziek in zijn omgeving. Gedurende zijn schooltijd speelde hij althoorn. Hij leerde wat Russisch en verhuisde op negentienjarige leeftijd naar Moskou om er biologie aan de Staatsuniversiteit van Moskou te studeren. Al na enkele maanden stapte hij over naar het instituut voor muziekpedagogie "Gnessin" (nu: Gnessin Staatsacademie voor Muziek), waar hij zich voor cello inschreef. Na drie jaar stapte hij nog een keer over, ditmaal naar de compositieklas en nog een jaar later ging hij naar het Moskou Conservatorium P. I. Tsjaikovski (Russisch: Московская Государственная Консерватория им. П.И.Чайковского), waar hij werd onderwezen door onder meer Nikolaj Mjaskovski en Michael Gnessin. Daar kwam hij - samen met Sergej Prokofjev en Dmitri Sjostakovitsj - tevoorschijn als een van de populairste en meest succesvolle componisten van de Sovjetperiode. In 1933 beëindigde Chatsjatoerjan zijn studie op de leeftijd van 30 jaar en trouwde hij met zijn medestudente Nina Makarova.
Zijn eerste grote werk was zijn eindexamenwerk, zijn eerste symfonie. Door zijn eerste pianoconcert (1937) begon hij internationale bekendheid te krijgen, wat verder toenam met zijn vioolconcert (1940), dat hij voor David Oistrach schreef.
In 1948 werd Chatsjatoerjan door de zogenaamde Zjdanov-resolutie van modernisme en burgerlijke decadentie beschuldigd. Vanwege de dreigende implicaties voelde Chatsjatoerjan zich genoodzaakt zich in het tijdschrift Sovjetskaja Musik te verontschuldigen, waardoor erger werd voorkomen. Toch moet genoemde aantijging hem innerlijk diep geraakt hebben: na de dood van Stalin nam hij openlijk stelling tegen de bureaucratische bevoogding die volgens hem het artistieke creatieve proces tot het niveau van ambtelijke besluitvorming degradeerde.
Vanaf 1950 dirigeerde hij -naast zijn werkzaamheden als componist- in binnen- en buitenland concerten, vooral met eigen werk. In 1951 werd hij als hoogleraar voor compositie aan het Moskou Conservatorium P. I. Tsjaikovski aangesteld en daarnaast ook aan het Gnessin-instituut, nu: Gnessin Staatsacademie voor Muziek. Bovendien was hij jarenlang lid van het organisatiecomité van de Sovjet-Russische componistenvereniging.
In 1984 werd het Huis-Museum Aram Chatsjatoerjan geopend dat gewijd is aan het leven, de carrière en de muziek van de componist.
Kenmerken van zijn werk
Aankomst Chatsjatoerjan op Schiphol
Chatsjatoerjans muziek valt op door haar melodiek, de kleurrijke orkestratie, en de karakteristieke ritmiek. Invloeden uit de Armeense volksmuziek zijn prominent in zijn werken aanwezig. Men heeft Chatsjatoerjan vaak verweten dat hij zich als staatskunstenaar geheel in de ideologie van het sovjet-realisme voegde. Daardoor zouden zijn werken zich beperken tot oppervlakkige indrukken, grenzend aan folkloristische smartlappen. Wie echter zijn viool- en celloconcert beluistert, zal daarin het tegendeel van sovjet-realisme horen. Het celloconcert was zelfs de aanleiding om Chatsjatoerjan van "formalisme" te beschuldigen. Formalisme stond in de stalinistische tijd gelijk aan verraad aan het volk. Met deze term bedoelde het dictatoriale bewind aan te geven dat een bepaald kunstwerk geen inhoud zou hebben, waarmee dan specifiek een gebrek aan socialistisch-realistische inhoud werd bedoeld (alle overige soorten van inhoud werden als oneigenlijk beschouwd). Door het ontbreken van inhoud, zou een dergelijk werk slechts uiterlijke vorm hebben en daardoor het volk misleiden.
Chatsjatoerjans composities omvatten symfonieën en andere werken voor orkest, film- en theatermuziek, werken voor harmonieorkest, kamermuziek, en een groot aantal patriottische en populaire liederen. In het westen is hij voornamelijk bekend geworden als componist van instrumentale concerten en levendige composities voor ballet, zoals Gajaneh (met name de Sabeldans daaruit is erg bekend) en Spartacus (waarvan het adagio later werd gebruikt als thema bij de televisieserie The Onedin Line). Ook zijn toneelmuziek voor LermontovsMasquerade geniet bekendheid.
Stranicy zizni i tvorcestva. Iz besed. s. G.M. Sneersonom. (Aram Chatsjatoerjan: Uit zijn leven en zijn werk.), Moskva: Sov. kompozitor 1982. 198 S.
Stat'i vospominanija, Moskva: Sov. kompozitor 1980. 422 S.
"Sovetskoe iskusstvo velikoe i bol'loe" Po stranicam pisem kompozitora. ("Die sowjetische Kunst ist herrlich und groß" Auszüge aus den Briefen des Komponisten, erste Veröffentlichung), Sovetskaja muzyka. 1980, H. 7, S. 4-17 u. H. 8, S. 62-75.
O muzyke, muzykantsch, o sebe. (Over de muziek, over muzikanten, over mij zelf), Erevan: Izd-vo AN ArmSSR 1980. 325 S.
Piero Sonti: Repertorio di musica sinfonica - Gli autori, le composizioni dal Seicento a oggi, Ricordi, 2001, 1060 p., ISBN 978-88-09-02255-3
Birgit Rauhaut, Michael Rauhut: Personenindex, in: Amiga : die Diskographie aller Rock- und Pop-Produktionen 1964-1990; mit uber 1500 teilweise farbigen Abbildungen, Berlin: Schwarzkopf & Schwarzkopf, 1999, 575 p.
Stewart Gordon: Russian Keyboard Music, in: A History of Keyboard Literature. Music for the Piano and its Forerunners, New York: Schirmer Books, 1996, 566 p., ISBN 978-0-534-25197-0
S. Arzruni: Starring Armenians : the music of Arno Babadjanyan, Keyboard Classics & Piano Stylist: 14:54-9 N1 1994
Frans C. Lemaire: La musique du xx siecle en Russie et dans les anciennes Republiques sovietiques, Paris: Fayard, 1994, 519 p.
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Wolfgang Suppan: Das neue Lexikon des Blasmusikwesens, 3. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1988, ISBN 3-923058-04-7
Wolfgang Suppan: Lexikon des Blasmusikwesens, 2. eränzte und erweiterte Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Fritz Schulz, 1976
Leonid Yakobson: Pis'ma Noveru, ili Stsenicheskaya zhizn' Spartaka i kritika kritiki, Muzykal'Naya Akademiya N2:179-92 1993
Jurij Semenovic Korev: Nepoverzhennaya klassika, Muzykal'Naya Akademiya N4:52-3 1993
Jurij Semenovic Korev: Vstreca s geroem Chacaturjana. (Über das neueste Schaffen von Aram Chacaturjan), Sovetskaja Muzyka. 25 (1961), H. 10, S. 25-29.
N. Shakhnazarova: Muzyka, pomogayushchaya vyzhit, Muzykal'Naya Akademiya N4:53-4 1993
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music : composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
James L. Limbacher, H. Stephen Wright: Keeping score : film and television music, 1980-1988 (with additional coverage of 1921-1979), Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1991. 928 p., ISBN 978-0-8108-2453-9
John L. Holmes,: Composers on composers, New York: Greenwood Press, 1990, 189 p., ISBN 978-0-313-26602-7
S. Arzruni: Master class: Khachaturians In the Folk Idiom, Keyboard Classics & Piano Stylist: 10:40-41 N5 1990
Marie Biesold: Aram Chatschaturjan (1903-1978), Komponist zwischen Kaukasus und Moskau. Studie zur transkaukasischen Musik und zum Klavierwerk des armenischen Nationalkomponisten. Wittmund 1989. ISBN 3-9802019-1-0
Kurtz Myers: Performer Index : Conductors, in: Index to record reviews 1984-1987 : based on material originally published in "Notes", the quarterly journal of the Music Library Association between 1984 AND 1987, Boston, Massachusetts: G.K. Hall, 1989, 639 p., ISBN 978-0-8161-0482-6
Kurtz Myers: Performer Index : Conductors, in: Index to record reviews, 1978-1983 : based on material originally published in "Notes", the quarterly journal of the Music Library Association, between 1978 and 1983, 1st Suppl., Boston, Massachusetts: G K Hall, December 1985, 873 p., ISBN 978-0-8161-0435-2
Allan Benedict Ho, Dmitry Feofanov: A biographical dictionary of Russian and Soviet composers, New York : Greenwood Press, 1989. xxv, 739 p.
Ingeborg Allihn: Konzertbuch : kammermusik A-G, Leipzig: VEB Deutscher Verlag fur Musik, 1988
Helmut Steffens: Musikersilhouetten : Achtzig Schattenbilder von Komponisten und Dirigenten aus der Entstehungszeit der Silhouette bis zur Gegenwart, Leipzig: Edition Peters, 1987, 116 p.
Vasilij Fedosevic Kucharski: Erinnerungen an Aram Chatschaturjan, Musik in der Schule. 36 (1985), S. 130-132.
Enzo Valenti Ferro: Los directores : Teatro Colon 1908-1984, Buenos Aires: Ediciones de Arte Gaglianone, 1985, 406 p., ISBN 978-950-9004-58-0
Lothar Schubert: Für den Frieden der Welt : Werke sowjetischer Komponisten im Unterricht, Musik in der Schule 36:55+ N2-3 1985
Steven D. Wescott: A comprehensive bibliography of music for film and television, Detroit: Information Coordinatores, 1985, 432 p.
V. Zemlemerov: V rabote nad Gayane, Sovetskaya Muzyka N2:139-41 Feb 1984
Walter Salmen, Gabriele Busch-Salmen: Musiker im Porträt, München: C. H. Beck, 1982-1984, 5 Bände p. (I. "Von der Spätantike bis 1600", 1982., 200 S.: ISBN 3-406-08450-8; II. "Das 17. Jahrhundert", 1983., 184 S.: ISBN 3-406-08451-6; III. "Das 18. Jahrhundert", 1983., 186 S.: ISBN 3-406-08452-4; IV. "Das 19. Jahrhundert", 1983., 187 S.: ISBN 3-406-08453-2; V. "Das 20. Jahrhundert", 1984., 191 S.: ISBN 3-406-08454-0)
Z.G. Ter Kazarjan: Rannyj erap formirovanija tvorcestva A. Chacaturjana. V sverc rradicij Vostoka i Zapada, Erevan. 1984. dissertation. 207 S. Mit Ill. (Note: "1984/85")
Na. Mikojan: Kinomuzyka Arama Chacaturjana. (Die Kinomusik von Aram Cbadaturjan.), Moskva: Sov. kompozitos 1984. 73 S.
K. Chebotarevskaya: Ego muzyka prinadlezhit narodu, Sovetskaya Muzyka N7:126-7 Jul 1984
Dewil Amajakowicz Arutjunov: A. Chacaturjan i muzyka Sovetskogo Vostoka. Jaz., stil' i tradicii. Muz.-teoret. issled. (A. Chacaturjan und die Musik des Sowjetischen Ostens. Sprache, Stil, Traditionen.), Moskva: Muzyka 1983. 396 S.
Madelaine Karacasian: Amintiri despre Aram Haciaturian. De vorba cu compozitorul Theodor Grigoriu. (Herinneringen aan Aram Chatsjatoerjan. In het gesprek met de componist Theodor Grigoriu), Muzica. 33 (1983), Nr. 6, S. 22-23.
Reinhard Szeskus: Nationale Züge im Schaffen russischer und sowjetischer Komponisten, Musik in der Schule 33:397-9 N12 1982
K. Dzhagatspanyan: Dom-muzey Arama Khachaturyana, Sovetskaya Muzyka N2:124-5 Feb 1982
V. Vagramian-Nishanian: A journey to the cradle of civilization and a musical profile of Aram Khachaturian, Music Clubs Magazine 62:22-3 N1 1982
Zvuchi vulshebniyat vals, Bulgarska Muzika 33:92-3 Jun 1982
Yu. Belkin: "Muzyka : eto delo serdtsa", Sovetskaya Muzyka N2:123-4 Feb 1982
David Ewen: Composers since 1900 - A biographical and critical guide, First supplement, New York: H. W. Wilson Company, 1981, 328 p., ISBN 978-0-8242-0664-2
A. Grigoryan: Zhivaya, plodotvornaya traditsiya, Sovetskaya Muzyka N2:118-23 Feb 1981
G.G. Tigranov: Aram Il'ic Chacaturjan, Leningrad: Muzyka 1978. 191 S.
Nachruf zum Tode von Aram Iljitsch Chatchaturjan., Mitteilungen. Akademie der Künste der Deutschen Demokratischen Republik. 16 (1978), Nr. 5, S. 13.
Keizerrijk Rusland
Armenië
