Niet te verwarren met het gelijknamige gerechtelijk arrondissement Antwerpen en Kiesarrondissement Antwerpen.
Antwerpen
Arrondissement in België Vlag van België
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Oppervlakte 1000,31 km²
Coördinaten 51°15'NB, 4°30'OL
Bevolking (bron: ADSEI)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		1.078.084 (01/01/2023)
49,54%
50,46%
1073,52 inw./km²
Buitenlanders 15,83% (01/01/2022)
Economie
Gemiddeld inkomen 20.104 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 9,47% (jan. 2019)
Overige informatie
Gemeenten 30
Deelgemeenten 48
NIS-code 11000
Portaal  Portaalicoon   België

Het arrondissement Antwerpen is een van de drie administratieve arrondissementen van de provincie Antwerpen, zie ook de drie administratieve arrondissementen van de provincie Antwerpen. Het arrondissement heeft een oppervlakte van 1000,31 km² en telde 1.078.084 inwoners op 1 januari 2023.

Het gerechtelijk arrondissement Antwerpen is tevens het kiesarrondissement bij de provincieraadsverkiezingen.

Toponymie

Het toponiem "Antwerpen" verwijst naar de hoofdplaats van dit arrondissement, de stad Antwerpen. De naam is etymologisch en archeologisch te verklaren uit de naam die gegeven werd aan de plaats van de eerste nederzetting bij de ‘anda werpum’, wat eigenlijk Germaans is voor ‘aangeworpen gronden’ (in een bocht van de rivier).

Een 15e-eeuwse sage vertelt dat in het land van de Schelde omstreeks het begin van onze tijdrekening een reus, Druon Antigoon, heerste, die van elke schipper een zware tol eiste. Wanneer deze weigerde te betalen, werd hem de hand afgehakt. Een Romeinse krijger, Silvius Brabo, bevocht, overwon en doodde de reus, hakte zijn hand af en wierp hem in de Schelde. Het bevrijde volk noemde de stad Antwerpen (van handwerpen).

Geschiedenis

Het arrondissement Antwerpen ontstond in 1800 als eerste arrondissement in het departement Twee Neten. Het bestond oorspronkelijk uit de kantons Antwerpen, Boom, Berchem, Brecht, Ekeren en Zandhoven.

In 1923 verhuisden de toenmalige gemeenten Burcht en Zwijndrecht van het arrondissement Sint-Niklaas naar het arrondissement Antwerpen met het oog op de uitbreiding van de haven van Antwerpen en de bouw van woonwijken.

Het arrondissement was tot 2014 zowel een bestuurlijk als een gerechtelijk arrondissement. In 2014 is het gerechtelijk arrondissement Antwerpen opgegaan in het grotere gerechtelijk arrondissement Antwerpen (inclusief de voormalige gerechtelijk arrondissementen Mechelen en Turnhout).

Geografie

Topografie

Het arrondissement Antwerpen ligt grotendeels binnen de Vlaamse Ruit en bevindt zich op de ABC-as. Het territorium van het arrondissement bestrijkt de noordelijke en westelijke gemeenten van de provincie Antwerpen. Van Essen in het noorden tot Rumst in het zuiden en van Bornem in het westen tot Malle in het oosten. De hoofdplaats is Antwerpen. Het arrondissement heeft een oppervlakte van 1000,31 km².

Hydrografie

In het zuiden van het arrondissement ligt in de gemeente Rumst de samenvloeiing van de Nete en de Dijle, die vanaf dat punt samen de Rupel vormen. Te Schelle mondt deze uit in de Schelde.

De Schelde vormt de grens tussen de arrondissementen Antwerpen en Sint-Niklaas. Naast de Rupel monden op het arrondissementele grondgebied ook nog de Potvliet, de Edegemsebeek (Hemiksem) en het Schijn (via het Lobroekdok) in de Schelde.

Het oorsprongsgebied van de Grote Schijn bevindt zich in een moerassig weiland halverwege de Trappistenabdij van Westmalle. Ze stroomt verder langs en door Zoersel, Oelegem, Schilde, Wijnegem, Wommelgem, Deurne en Borgerhout. Ter hoogte van Wommelgem mondt de Koude Beek uit in de rivier. Vanuit Schoten en Wijnegem komen de Kleine Schijn' ; vanuit Schilde de Kleinebeek en de Zwanebeek, vanuit Wommelgem ook nog de Diepenbeek, de Rollebeek en de Dorpsloop.

Pedologie

De pedologie stelt dat de bodem van het arrondissement voornamelijk bestaat uit natte en droge zand- en lemig-zandgronden, natte leemgronden, historische polders en overdekte pleistocene gronden. Alle vijf worden ze gerekend tot de Podzolgronden (askleurige bodems).

Stratigrafie

De stratigrafie stelt dat de gesteenten in het arrondissement zich tijdens diverse tijdsvakken vormden. Zo stamt de streek rond Antwerpen uit het plioceen. De haven van Antwerpen bevindt zich dan weer in een streek gevormd in het holoceen. De streek van de zuidelijke randgemeenten stamt uit het mioceen en de streek van de noordelijke gemeenten ten slotte uit het pleistoceen.

Lithologie

De lithologie stelt dat de bodem uit klei uit het tertiair in het zuiden van het arrondissement bestaat, uit Polderklei en rivieralluvia in het noorden en uit zand uit het tertiair en pleistoceen in het centrum.

Geografische streken

Het arrondissement ligt bijna geheel in de geografische streek Kempen. Enkele van de meest zuidelijke gemeenten behoren tot de Groentestreek.

Urbanisatiegraad

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen deelt de stad Antwerpen in als grootstedelijk gebied[2]. De agglomeratie van de stad strekt zich ± uit over het ganse arrondissement en de forensenwoonzone strekt zich zelfs tot ver daarbuiten uit. Voorts worden de gemeenten Kontich en Edegem en de stad Mortsel als specifieke economische knooppunten genoemd.

Bestuurlijke indeling

Antwerpen Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente District
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen Antwerpen 30 9
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur Districtscollege
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers		 Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad Districtsraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Antwerpen Antwerpen 6 30 9
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads- Districtsraads-

Provinciedistricten

Kantons

Gemeenten

Stadsdistricten

Deelgemeenten

Aangrenzende arrondissementen

   Aangrenzende arrondissementen   
        Provincie Noord-Brabant (Nederland)        
           
 Sint-Niklaas   Turnhout 
           
        Mechelen        

Demografie

Evolutie van het inwonertal

Inwoneraantal x 1000

Cultuur

Dialect

Globaal genomen worden de dialecten uit het arrondissement ingedeeld onder het Brabants[3]. Daarnaast vallen de dialecten verder onder te verdelen als Kempen-Brabants en meer bepaald de subgroep van de "heirbaan-dialecten" (de dialecten die ontstonden langs de heirbaan richting Dordrecht)[4]. Het echte Antwerps is een typisch stadsdialect, dat duidelijk te onderscheiden is van de dialecten uit het omliggende gebied[5].

Evenementen

Uitgaan

Verleden

Heden

Media

Streekproducten

Religie en levensbeschouwing

Rooms-katholieke kerk

De meeste parochies van het arrondissement Antwerpen liggen in het bisdom Antwerpen. Uitzondering hierop vormen de parochies van de gemeenten Burcht en Zwijndrecht die tot het bisdom Gent behoren.

Anglicaanse kerk

De Anglicaanse Kerk heeft 1 gemeente in het arrondissement Antwerpen en organiseert haar erediensten in de Sint-Bonifaciuskerk. Antwerpen is de zetel van het aartsdekenaat Noordwest-Europa, dat België, Nederland en Luxemburg omvat en deel uitmaakt van het bisdom Europa van de Kerk van Engeland.

Orthodoxe kerk

Het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel telt in het arrondissement één parochie die bevoegd is voor de Grieks-orthodoxen en één parochie van de Russische traditie. Daarnaast is er ook nog één parochie van de Roemeens-orthodoxe Kerk. De erediensten in de Russische traditie gaan door in de Sint-Jozefkerk, die van de Grieks-orthodoxe in de Boodschap-van-de-Moeder-Godskerk en de Roemeens-orthodoxe ten slotte in de Geboorte-Moeder-Godskerk.

Protestantse kerk

Antwerpen telt 6 protestantse gemeenten, die deel uitmaken van de Verenigde Protestantse Kerk in België. Hiervan liggen er vijf in Antwerpen en een in Boechout.

Evangelische gemeente

Er zijn een tiental Nederlandstalige evangelische gemeenten in het arrondissement. Zij behoren tot de Evangelische Alliantie Vlaanderen. Samen met de Protestantse gemeenten zijn zij bij de overheid vertegenwoordigd als ARPEE.

Jodendom

Zie Joodse gemeenschap in Antwerpen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De stad Antwerpen, en in mindere mate Wilrijk en Edegem huisvesten een grote Joodse gemeenschap waarvan ongeveer 20.000 gelovigen het orthodox jodendom belijden. Velen van hen behoren tot de streng orthodoxe charedische richting. Antwerpen is na Londen het grootste centrum van charedische joden in Europa. Zij gaan dienovereenkomstig gekleed en zijn daarom een opvallende verschijning in het Antwerpse straatbeeld. Chassidische joden vormen het merendeel van de charedische joden. Grote chassidische bewegingen gevestigd in Antwerpen zijn onder andere Pshevorsk, Satmar, Belz, Bobov, en Lubavitch. De joodse gemeenschap heeft twee hoofdsynagoges in de stad Antwerpen, met name de Machsike Hadass en Shomre Hadas.

Islam

Er zijn verschillende islamitische moskees gevestigd in het arrondissement Antwerpen, de meeste hiervan liggen in de stad Antwerpen. De meeste moskeeën zijn in de Turkse en Marokkaanse traditie. Daarnaast zijn er ook nog vier in de Pakistaanse en telkens één in Bosnische, Bengaalse en Albanese traditie. De overgrote meerderheid van de moslims in het arrondissement is soenniet (سونى).

Economie

Sociaal overleg

Op arrondissementsniveau zijn er twee overlegorganen tussen werkgevers- en werknemersorganisaties: de Sociaal-Economische Raad van de Regio (SERR) en het Regionaal Economisch Sociaal Overlegcomité (RESOC). De SERR Antwerpen is bipartiet samengesteld en de RESOC Antwerpen tripartiet, dit wil zeggen dat er ook vertegenwoordigers van de gemeenten en provincies aan deelnemen. Het bevoegdheidsgebied van de RESOC Antwerpen en de SERR Antwerpen komt overeen met de oppervlakte van het arrondissement. Beide overlegorganen komen op regelmatige basis samen.

RESOC Antwerpen[7] heeft onder meer de bevoegdheid om het streekpact op te stellen[8], dit is een strategische visie op de sociaal-economische ontwikkeling van de streek met een duur van zes jaar. Daarnaast kunnen steden, gemeenten en de Vlaamse Regering het orgaan om advies vragen over sociaal-economische kwesties. De twee voornaamste beleidsterreinen van het RESOC zijn economie en werkgelegenheid. RESOC Antwerpen is samengesteld uit 8 vertegenwoordigers van de lokale werknemersorganisaties (ABVV, ACV en ACLVB), 8 vertegenwoordigers van de werkgeversorganisaties (Voka, UniZO, Boerenbond en Verso) en ten slotte 4 vertegenwoordigers van de gemeenten en 4 voor de provincie. Daarnaast kan RESOC Antwerpen autonoom beslissen om bijkomende organisaties of personen uit te nodigen. Voorzitster van RESOC Antwerpen is Robert Voorhamme[9]

SERR Antwerpen heeft als belangrijkste taak de verschillende overheden te adviseren over hun werkgelegenheidsinitiatieven voor de eigen streek. Daarnaast houdt de raad in de gaten hoe de werkgelegenheid zich ontwikkelt in de regio, met specifieke aandacht voor kansarme groepen.

Beide overlegorganen worden overkoepeld door het Erkend Regionaal Samenwerkingsverband (ERSV), een juridische hulpstructuur op provinciaal niveau, die verantwoordelijk is voor het personeels- en financiële beheer van de verschillende SERR's en RESOC's binnen de provincie Antwerpen.[10]

Onderwijs

Kleuter- en lager onderwijs

In bijna elke gemeente en/of deelgemeente bevindt zich ten minste één kleuter- en lagere school. Alle onderwijsnetten zijn vertegenwoordigd in het arrondissement.

Secundair onderwijs

Officieel onderwijs

Gemeenschapsonderwijs

De scholen die onder de onderwijskoepelorganisatie RAGO vallen:

  • Koninklijk Atheneum Kalmthout
  • Koninklijk Atheneum Kapellen
  • Koninklijk Atheneum Merksem
  • Koninklijk Atheneum Mortsel
  • Koninklijk Atheneum Schilde
  • Koninklijk Atheneum Schoten
  • Koninklijk Atheneum I Antwerpen te Wilrijk
  • Koninklijk Technisch Atheneum Zwijndrecht-Cenflumarin
  • Koninklijk Technisch Atheneum Stabroek
  • Koninklijk Technisch Atheneum Niel
  • Koninklijk Technisch Atheneum Kapellen
  • Koninklijk Technisch Atheneum Edegem
  • Koninklijk Technisch Atheneum Ruggeveld te Deurne-Borgerhout
  • Koninklijk Technisch Atheneum Brasschaat
  • Koninklijk Lyceum Antwerpen
Provinciaal onderwijs[bewerken | brontekst bewerken]

De scholen die onder de onderwijskoepelorganisatie POV vallen:

  • Provinciaal Instituut Sint-Godelieve te Antwerpen
  • Provinciaal Instituut PIVA te Antwerpen
  • Provinciaal Instituut voor Technisch Onderwijs Stabroek
Gemeentelijk onderwijs[bewerken | brontekst bewerken]

De scholen die onder de onderwijskoepelorganisatie OVSG vallen:

  • De Leonardo Lyceums te Antwerpen
  • De scholen van Scholengemeenschap Noord (SG Noord) te Antwerpen
  • Stedelijk Instituut voor Sierkunsten en Ambachten (SISA) te Antwerpen
  • Gemeentelijk Instituut Brasschaat Secundair Onderwijs (GIBSO)
  • Gemeentelijk Technisch Instituut Sint-Jozef te Kalmthout
  • Stedelijk Instituut Groensport te Merksem
  • Gesubsidieerd Technisch Instituut Mortsel (GTIM)

Vrij onderwijs

Confessioneel vrij onderwijs

De scholen die onder de onderwijskoepelorganisatie Katholiek Onderwijs Vlaanderen vallen:

  • Sint-Eduardusinstituut te Merksem
  • Sint-Ludgardisschool te Merksem
  • Sint-Elisabeth-Instituut Merksem
  • Groenendaalcollege te Merksem
  • Katholiek Scholencentrum JOMA Merksem
  • Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdes-college Mortsel
  • Heilig Hart van Maria-Instituut te Schilde
  • Anna-Theresia-Instituut te Mortsel
  • Secundaire Handelsschool Sint-Aloïsius te Mortsel
  • Sint-Jozefinstituut Schoten
  • Sint-Michielscollege te Schoten
  • Vita et Pax College te Schoten
  • Sint-Cordula Instituut te Schoten
  • Annuntia-Instituut te Wijnegem
  • Sint-Ursula-instituut Wilrijk
  • Stella Matutina-Instituut te Wuustwezel
  • Vrij Technisch Instituut Zandhoven
Niet-confessioneel vrij onderwijs

Hoger onderwijs en universiteit

De Universiteit Antwerpen vormt een associatie met de hogescholen Antwerp Maritime Academy, Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen en de Karel de Grote-Hogeschool. De Lessius Hogeschool daarentegen was toegetreden tot de Associatie KU Leuven en de academische bachelor- en masteropleidingen werden sinds 2013 opleidingen van de KU Leuven op Campus Antwerpen.

In Antwerpen is ook een Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen gevestigd, die op universitair niveau op basis van totale tolerantie de verschillende religies en wereldbeschouwingen bestudeert.

Sport

Voetbal

De belangrijkste voetbalclubs van het arrondissement zijn KFCO Beerschot-Wilrijk en Antwerp FC. KFCO Beerschot-Wilrijk speelt in de Eerste amateurklasse en is een fusieclub ontstaan uit KFCO Wilrijk en Beerschot AC, die op zijn beurt ontstond uit een fusie tussen Germinal Ekeren en Beerschot VAC. Beerschot VAC werd zevenmaal landskampioen (1921/22 · 1923/24 · 1924/25 · 1925/26 · 1927/28 · 1937/38 · 1938/39) en won tweemaal de Beker van België (1971 & 1979). Germinal Ekeren won eenmaal de Beker van België (1997). De fusieclub won eveneens eenmaal de beker van België (2205).

Antwerp FC, ook wel de Great Old genoemd, speelt in de Eerste klasse en werd viermaal landskampioen (1928/29 · 1930/31 · 1943/44 · 1956/57) en won tweemaal de Beker van België (1955 & 1992). In 1993 was de ploeg de verliezend finalist in de Europese Beker voor Bekerwinnaars.

Daarnaast voetballen ook Rupel Boom FC (Derde klasse), Cappellen FC (Derde klasse) en Berchem Sport, (Derde klasse) in de nationale reeksen. In het vrouwenvoetbal speelt Beerschot AD in de BeNe League.

In het zaalvoetbal speelt er één ploeg, Chase Antwerpen, uit het arrondissement in de hoogste afdeling.

Basketbal

Eén basketbalclub uit het arrondissement, de Antwerp Giants, speelt in de Ethias League. De club ontstond uit een fusie van Sobabee Antwerpen en Racing Mechelen in 1995. De club won tweemaal de Beker van België (2000 en 2007) en werd eenmaal landskampioen (2000). Sobabee Antwerpen won viermaal de Beker van België (1957 · 1961 · 1972 en 1974) en werd achtmaal landskampioen (1956 · 1959 · 1960 · 1961 · 1962 · 1963 · 1964 & 1973).

Daarnaast zijn er ook nog Sint Jan AB en Soba Antwerpen.

Handbal

In het handbal spelen KV Sasja HC bij de mannen en DHW Antwerpen HC bij de vrouwen in de hoogste klasse. KV Sasja HC werd zesmaal kampioen van België (1968, 1974, 1975, 2006, 2007 & 2008) en won eveneens zesmaal de Beker van België (1971, 1973, 1977, 1981, 1982, 2007). Daarnaast won de club eenmaal de BeNeLiga in 2008. De voormalige vrouwenploeg van KV Sasja HC werd eenmaal landskampioen (1985) en won eenmaal de beker (1988). In 2004 fusioneerde de club met Uilenspiegel Wilrijk tot DHW Antwerpen HC. Uilenspiegel Wilrijk werd achtmaal landskampioen (1963, 1964, 1970, 1971, 1972, 1978, 1979 & 1981) en won tweemaal de Beker van België (1978 & 1979). DHW won eenmaal de Beker (2006) en werd eenmaal landskampioen (2005).

Volleybal

In het volleybal speelt Topvolley Antwerpen in de Volleyballiga. De club ontstond na een fusie tussen First Antwerp Volley Team en VC Zorgvliet Hoboken in 1995. De club speelde een aantal jaren mee in de top van de Ereklasse maar degradeerde in 2003. In 2008 promoveerde de club weer naar het hoogste niveau.

Waterpolo

Antwerpen is de bakermat van het Belgische waterpolo. De sport wordt er beoefend quasi sinds het ontstaan ervan en van de 109 titels, werden er 28 gewonnen door Antwerpse clubs. 4 door de ondertussen niet meer bestaande clubs S.C. Maccabi (1) en Z.S. Scaldis (3) en 24 door Antwerpse waterpolo. Na een droogte van 31 jaar, werd in 2018 opnieuw de nationale titel behaald. De Beker van België werd gewonnen in 1990, 2000, 2003 en 2019.

Overige

Daarnaast zijn er ook nog R. Antwerp HC, Braxgata HC, Beerschot HC en KHC Dragons in het hockey, de Antwerp Eagles in het honkbal en Scaldis en AKC in het korfbal.

Bekende inwoners

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in het arrondissement Antwerpen of een andere significante band met het arrondissement hebben:

Externe links

Categorieën