Christen-Democratisch en Vlaams (afgekort als CD&V, sinds april 2022 gestileerd als cd&v) is een Vlaamsechristendemocratische centrumpartij die met ongeveer 15% van de kiezers de op twee na grootste partij van Vlaanderen is, na de N-VA en het Vlaams Belang. Met zo'n 40.000 leden (2021) is ze naar ledental eveneens de derde grootste partij.[1] De partij zit in de Vlaamse en de federale regering en behoort tot de meerderheid in alle Vlaamse provincies. Bovendien levert ze in 107 van de 300 Vlaamse gemeenten de burgemeester. CD&V is de zusterpartij van het Franstalige Les Engagés en de Duitstalige CSP.[2][3][4]
Geschiedenis
Voorgeschiedenis in 19de-eeuws België
België ontstond uit het samengaan van liberalen en katholieken. In de loop van de negentiende eeuw werden de liberalen "la gauche" genoemd en de katholieken "la droite", of "le parti conservateur". Op het einde van de 19de eeuw zorgde de sociale kwestie voor een sociale bewustwording. Binnen de katholieke partij won de jonge generatie, de zogenaamde christendemocraten, aan invloed. Daardoor schoof de partij naar links op.[5][6] Tijdens het interbellum dweepte de katholieke partij nochtans met radicaal rechts. Na de Tweede Wereldoorlog werd de christendemocratie de overkoepelende term voor de katholieke partij. Zo werd de CVP een centrumpartij.
Op 9 oktober 1999 werd Stefaan De Clerck gekozen tot algemeen partijvoorzitter (als opvolger van Marc Van Peel) en startte een organisatorische en ideologische hervorming. Bijgevolg veranderde de partij eind september 2001 haar naam in CD&V.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 zette zich enig herstel in en eind 2007, gedurende de interim-regering-Verhofstadt III, kwam de partij voor het eerst sinds de naamsverandering terug in de federale regering na 8 jaar afwezigheid.
De federale verkiezingen van 18 mei 2003
De uitslag van de federale parlementsverkiezingen van 2003, waarin CD&V met de mediagenieke De Clerck als kandidaat premier naar de kiezer trok, was opnieuw teleurstellend. De Clerck nam ontslag als partijvoorzitter en werd vervangen door Yves Leterme, die voorheen fractieleider in de kamer was.
De Europese en Vlaamse verkiezingen van 13 juni 2004
Bij de verkiezingen van 2004 voor het Vlaamse Parlement haalde dit kartel een overwinning met zo'n 26% van de stemmen. Na korte maar moeilijke onderhandelingen onder leiding van Yves Leterme trad op 22 juli 2004 de regering Leterme I aan, die een coalitie is van het kartel CD&V/N-VA, het kartel sp.a/spirit en het kartel VLD/Vivant. Leterme werd als partijvoorzitter opgevolgd door Jo Vandeurzen.
Het kartel met N-VA hield op met bestaan op 30 november 2006 na de komst van Jean-Marie Dedecker naar de N-VA. CD&V kon zich niet verzoenen met deze beslissing, mede doordat Jan Renders van het ACW, die traditioneel een grote invloed heeft op de partij, de komst van Dedecker streng veroordeelde.[7] De N-VA besliste daarop Jean-Marie Dedecker niet te laten kandideren voor de federale verkiezingen in 2007, waarop hij de N-VA verliet. Het kartel tussen CD&V en N-VA werd hierop tijdelijk hersteld.
De gemeenteraadsververkiezingen van 8 oktober 2006
Op 28 februari 2007 werd het boek "De mythe van het vrije ik. Pleidooi voor een menselijke vrijheid" van senator en huisideoloog Wouter Beke van de CD&V voorgesteld. Zijn boek geldt als de basis van het verkiezingsprogramma van deze partij, aldus partijvoorzitter Jo Vandeurzen. Daarin zullen waarden en normen een vooraanstaande plaats innemen. Het maakt ook komaf met het liberalisme met de boutade: "Liberalisme is een beschaafde vorm van recht van de sterkste". Men stelt ook dat men slechts vrij kan zijn in een samenleving als men niet naast elkaar leeft, maar in verbondenheid. Het individu met de grootste beschikkingsrechten heeft in een democratie pas een stem als hij kan terugvallen op een groep. Het verhaal is dan ook een pleidooi voor waarden en normen, voor respect en duidelijke structuren.
Medio maart 2007 raakte bekend dat Peter Leyman (45), voormalig gedelegeerd bestuurder Volvo Cars Gent, zich kandidaat stelt op de CD&V-kamerlijst voor de parlementsverkiezingen. Hij geraakte verkozen doch zag enkele maanden later teleurgesteld af van zijn mandaat. De partij gaat naar de kiezer met de slogan "Samen werkt". De voorzitter stelt dat "de verkiezingen niet zozeer gaan over punctuele maatregelen dan wel over de vraag welk soort samenleving wij willen. Voor de CD&V is dat een samenleving die meer investeert in de kwaliteit van het leven met als ankerpunten, het gezin, het verenigingsleven en de zorgmaatschappij. De nadruk komt te liggen op het "wij", niet het "ik" is van tel.
De partij organiseerde vier "dagen van morgen" met als thema's:
het gezin
het vrijwilligerswerk
het sociaal-economisch beleid
het goed bestuur dicht bij de mensen
Thema: het gezin
Op de "eerste dag van morgen" die ging over het gezin stelde Inge Vervotte, Vlaams minister van Welzijn een aantal gezinsvriendelijke maatregelen voor:
geen uitbreiding van het aantal zondagse koopdagen
instellen van een "levenslooprekening": een werknemer kan tot 10% van zijn loon sparen om later een periode van onbetaald verlof te financieren om later flexibeler verlof te kunnen nemen bv. voor de ouderzorg
optrekken koopkracht gezin met de verhoging van de kinderbijslag en deze welvaartsvast te maken en te indexeren
daarbuiten een groen vak op het belastingformulier dat alle ecologische steunmaatregelen zichtbaar maakt
Bij de federale verkiezingen van 10 juni 2007 behaalde het kartel CD&V en N-VA nog een grote overwinning (rond 30%) en was alzo aan zet bij de vorming van een nieuwe regering. Yves Leterme behaalde daarbij bijna 800 000 voorkeurstemmen. Kris Peeters werd Vlaams minister-president. Na drie pogingen en lange onderhandelingen waarbij zelfs de uittredende premier Guy Verhofstadt een overgangsregering moest vormen ging Leterme I eindelijk van start. Op 23 september 2008 hield het kartel op te bestaan. Het kartel slaagde er niet in zijn verkiezingsbeloftes wat betreft onder meer de staatshervorming waar te maken, dat leidde tot onenigheid tussen de voormalige kartelpartners.
Regionale en Europese verkiezingen van 7 juni 2009
Bij de regionale verkiezingen van 7 juni 2009 behaalden de christendemocraten opnieuw een overwinning. In het Europees Parlement bleven ze onder leiding van oud-premier Jean-Luc Dehaene de grootste partij van het land en behielden ze hun drie zetels. Ook in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement behielden ze hun drie zetels. In het Vlaams Parlement wonnen ze twee zetels en werd de CD&V de grootste partij met een voorsprong van meer dan zeven procent op eerste achtervolger Vlaams Belang.
Na de verkiezingen vormden CD&V, sp.a en N-VA een nieuwe Vlaamse regering onder leiding van CD&V'er Kris Peeters, de regering-Peeters II. In Brussel vormden Open Vld, CD&V en Groen! langs Nederlandstalige kant en PS, Ecolo en cdH langs Franstalige kant de regering-Picqué IV.
Marianne Thyssen, die voorheen een carrière als Europees Parlementslid had, werd in 2008 partijvoorzitter.
Bij de federale verkiezingen van 13 juni 2010, die in het teken stonden van het communautaire, behaalden de christendemocraten onder leiding van Marianne Thyssen slechts 17 zetels en 17,6 % in de Kamer; de laagste score ooit. Marianne Thyssen - die de ondankbare taak had gekregen om lijsttrekker te zijn bij de verkiezingscampagne in de plaats van de onpopulair geworden premier Leterme - nam de verantwoordelijkheid voor de nederlaag op zich. Op 23 juni 2010 nam ze als voorzitter ontslag, wat bij sommigen[bron?] tot de opmerking leidde dat de verkeerde politicus ontslag nam.
De CD&V stapte evenwel als grootste Vlaamse partij in de regering-Di Rupo. Langs Nederlandstalige kant was dat samen met sp.a en Open Vld, langs Franstalige kant kwamen daar nog PS, MR en cdH bij. CD&V leverde met Pieter De Crem de eerste vicepremier. Deze regering realiseerde de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde en de zesde staatshervorming.
Bij de lokale verkiezingen van 14 oktober 2012 bleef CD&V de grootste partij op gemeentelijk niveau. Ze slaagde er evenwel niet in om het kartelresultaat van 2006 te evenaren. Voor de provincieraad haalde de partij over heel Vlaanderen ruim 21%. In Limburg en West-Vlaanderen bleef CD&V de grootste partij; in de drie andere provincies was ze de tweede partij, telkens na de N-VA. CD&V bleef wel deel uitmaken van de meerderheid in alle Vlaamse provincies; op de provincie Antwerpen na telkens als grootste partij.
Overzicht uitslagen
Resultaten van de federale verkiezingen voor de Kamer van volksvertegenwoordigers van 1971 tot heden. De uitslagen van 1971 tot 1999 zijn de resultaten van de CVP. Het resultaat van 2003 is van de CD&V, dat van 2007 van CD&V/N-VA. Vanaf 2010 zijn het opnieuw resultaten van de CD&V.
De grootste zes Vlaamse partijen en hun behaalde resultaten voor de Kamer van volksvertegenwoordigers. Van 1978 tot en met 2014, uitgedrukt in procenten voor 'Het Rijk'.
Politiek gedachtegoed
Daar waar de Katholieke Partij in de 19de en begin 20e eeuw een conservatieve partij was, heeft de CVP zich na de Tweede Wereldoorlog sociaal-economisch als centrumpartij (volkspartij) geprofileerd, met evenwel behoudsgezinde stellingnames in levensbeschouwelijke en ethische vraagstukken. De partij wil brede bevolkingsgroepen vertegenwoordigen met als overkoepelende achtergrond de christelijke oorsprong (christendemocratie).
De huidige CD&V profileert zich als een christendemocratische waardenpartij, ideeënpartij en programmapartij, zoals het ook in de statuten van de partij staat. Ze noemt zich ook een volkspartij voor de gewone mensen 'van en voor het volk'. De partij schuift om die reden drie belangrijke thema's naar voor: een deftig inkomen, een gezond leven en een veilig thuis. De grondslag van CD&V is het personalisme, dat de unieke en onvervangbare waarde van elke mens benadrukt. De huidige generatie christendemocraten is sterk gekant tegen de toegenomen individualisering in de postindustriële maatschappij en pleit voor een warme, respectvolle samenleving. Als gezinspartij staan familie en gezin daarbij centraal, als hoeksteen van de samenleving.
Een ander centraal begrip in de christendemocratie is het rentmeesterschap, dat voorschrijft dat de huidige generatie niet alleen erfgenaam is van de wereld, maar ook erflater. Hiermee benadrukt de christendemocratie het belang van duurzame ontwikkeling.
Waarnemend voorzitter van 23 juni tot 22 december 2010. Officieel verkozen tot voorzitter op 22 december 2010, herkozen op 12 december 2013 en 3 maart 2016.
In België zijn het Franstalige cdH en de Duitstalige CSP de christendemocratische zusterpartijen van de CD&V. In het Europees Parlement behoort CD&V tot de Europese Volkspartij. Grote democratische zusterpartijen zijn er ook in Nederland (CDA, Christendemocratisch Appel) en Duitsland (CDU, Christlich Demokratische Union). In landen met sterke socialistische partijen (bijvoorbeeld Zweden) of sterke conservatieve partijen (bijvoorbeeld Frankrijk) is de betekenis van christendemocratische partijen gering (bijvoorbeeld de Kristdemokraterna in Zweden) of onbestaande.
Sommige andere EVP-leden zoals Fidesz in Hongarije en Forza Italia in Italië sluiten veel minder aan bij het CD&V-gedachtegoed.
Standen en strekkingen
De oude Katholieke Partij was geen ledenpartij, maar een samengaan van drie standen: het Algemeen Christelijk Werknemersverbond (ACW), een middenstandsvleugel (thans de Unie van Zelfstandige Ondernemers of UNIZO) en een kleine maar bijzonder invloedrijke landbouwvleugel (de Boerenbond). Bij de oprichting van de Christelijke Volkspartij werden de standen afgeschaft en koos men voor een ledenpartij. In de praktijk bleven de standen zeer belangrijk, en hoewel de invloed van die groeperingen sinds de voorbije decennia teruggedrongen is, vormen zij nog steeds de belangrijkste basis voor de partij.
Hoewel CD&V zich profileert als een centrumpartij, spreekt men vaak over een centrumrechtse en conservatieve vleugel enerzijds en anderzijds een centrumlinkse vleugel. De eerste groep wordt grotendeels vertegenwoordigd door personen als Herman Van Rompuy en zijn broer, Eric Van Rompuy, Hugo Vandenberghe en Pieter De Crem; wat deze conservatieve vleugel gemeen heeft is om de nadruk te leggen op ethische thema's, een respectvolle en plichtsbewuste samenleving, een sterke nadruk op de Vlaamse regio met eventueel centrumrechtse posities op socio-economische vraagstukken. De linkse vleugel bestaat uit mensen van het ACW, zoals vakbondslid Greta D'Hondt, Brigitte De Pauw van Familiehulp en Luc Goutry van de Christelijke Mutualiteit. Over het algemeen legt deze groep de nadruk op de centristische positie op het socio-economische en de concepten van solidariteit en rechtvaardigheid binnen de christendemocratie.
Studiedienst
Sinds 2002 heeft CD&V een eigen studiedienst, aanvankelijk genaamd Ceder (Centrum voor Democratische Reflectie). Tot dan deelde de partij nog de unitaire studiedienst Cepess met de Franstalige christendemocraten.
Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement op 26 mei 2019 behaalde CD&V 14,5 % van de stemmen in het Nederlandse kiescollege, oftewel 9,2 % van de stemmen voor het hele Rijk. Dat leverde 2 van de 12 Nederlandstalige verkozenen op, oftewel 2 van de 21 Belgische verkozenen. Daarmee was CD&V de vierde partij in het Nederlands kiescollege, na N-VA, Vlaams Belang en Open Vld.
Bij de verkiezingen voor het federale parlement in België op 26 mei 2019 behaalde CD&V bij de Kamerverkiezingen 8,9 % van de stemmen voor het Rijk, wat gelijk is aan 14,2 % van de Nederlandstalige stemmen. Daarmee is CD&V de vierde partij van het land, na de N-VA, het Vlaams Belang en de PS. Dit leverde CD&V 12 van de 150 Kamerzetels op, oftewel 12 van de 91 Nederlandstalige zetels.
In de Senaat werd CD&V de vijfde partij, na de N-VA, Vlaams Belang, PS en MR. CD&V is in de Senaat vertegenwoordigd met 5 van de 60 zetels op, ofwel 5 van de 35 Nederlandstalige zetels.
Van 11 oktober 2014 tot 9 december 2018 was er de federale regering-Michel I bestaande uit N-VA, CD&V, Open Vld en MR waarin de CD&V twee ministers en één staatssecretaris leverde. Vanaf 9 december 2018 was N-VA geen lid meer van de regering en werd een nieuwe regering, Michel II, gevormd, waarin CD&V drie ministers telt.
Bij de verkiezingen van 26 mei 2019 werd CD&V met 15,4 % de derde partij van Vlaanderen, na de N-VA en Vlaams Belang. Dat leverde 19 van de 124 zetels van het Vlaams Parlement op. Sinds 25 juli 2014 maakt CD&V deel uit van de regering-Bourgeois (Vlaanderen) bestaande uit CD&V, N-VA en Open Vld. Hierin levert ze drie ministers.
Bij de verkiezingen voor het Brussels Hoofdstedelijk Parlement op dezelfde dag behaalde CD&V 7,4 % van de Nederlandstalige stemmen. Daarmee was CD&V de zesde Nederlandstalige partij, na Groen, N-VA, Open Vld, sp.a en Vlaams Belang.
CD&V behaalde 1 van de 17 zetels van de Nederlandse taalgroep, ofwel 1 van de 89 zetels van het volledige Brusselse Hoofdstedelijke Parlement. Sinds 20 juli 2014 maakt de CD&V deel uit van de regering-Vervoort II, bestaande uit PS, DéFI, CDH, Open Vld, CD&V en sp.a. Hierin levert ze één staatssecretaris.
Bij de provincieraadsverkiezingen op 14 oktober 2018 behaalde CD&V in de vijf Vlaamse provincies 19,7 % van de stemmen, goed voor 40 van de 175 provincieraadszetels. Daarmee was CD&V de tweede partij van Vlaanderen, na N-VA. In Limburg en West-Vlaanderen werd CD&V de grootste partij. In Antwerpen en Vlaams-Brabant werd CD&V de tweede grootste partij en in Oost-Vlaanderen de derde grootste partij, in de eerste twee gevallen na N-VA en in het derde geval na N-VA en Open Vld.
Na de verkiezingen kwam CD&V in alle vijf provincies in de meerderheid: in Limburg en West-Vlaanderen als grootste partij, in Antwerpen, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen als de tweede partij.
Bij de provincieraadsverkiezingen van 2018 behaalde CD&V 15,4 % van de stemmen in de provincie Antwerpen, goed voor 6 van de 36 zetels. Daarmee is CD&V de tweede partij van de provincie, na de N-VA. Na de verkiezingen werd een coalitie gevormd tussen N-VA en CD&V
In de Antwerpse deputatie levert CD&V een gedeputeerde: Kathleen Helsen
Bij de provincieraadsverkiezingen van 2018 behaalde CD&V 25,2 % van de stemmen in de provincie Limburg, goed voor 10 van de 31 zetels. Daarmee is CD&V de grootste partij van de provincie. Na de verkiezingen werd een coalitie gevormd tussen CD&V, N-VA en Open Vld
In de Limburgse deputatie levert CD&V twee gedeputeerden: Inge Moors en Tom Vandenput
Bij de provincieraadsverkiezingen van 2018 behaalde CD&V 18,0 % van de stemmen in de provincie Oost-Vlaanderen, goed voor 15 van de 72 zetels. Daarmee is CD&V de derde partij van de provincie, na de N-VA en Open Vld. Na de verkiezingen werd een coalitie gevormd tussen N-VA, CD&V en Groen
In de Oost-Vlaamse deputatie levert CD&V een gedeputeerde: Leentje Grillaert
Bij de provincieraadsverkiezingen van 2018 behaalde CD&V 17,6 % van de stemmen in de provincie Vlaams-Brabant, goed voor 7 van de 36 zetels. Daarmee is CD&V de tweede partij van de provincie, na de N-VA. Na de verkiezingen werd een coalitie gevormd tussen N-VA, CD&V en Open Vld.
In de Vlaams-Brabantse deputatie levert CD&V een gedeputeerde: Tom Dehaene
Bij de provincieraadsverkiezingen van 2018 behaalde CD&V 25,9 % van de stemmen in de provincie West-Vlaanderen, goed voor 10 van de 36 zetels. Daarmee is CD&V de grootste partij van de provincie. Na de verkiezingen werd een coalitie gevormd tussen CD&V, sp.a en Open Vld.
.svg)
Vlaanderen.svg){kind=small}
België
.svg){kind=small}
