Dilbeek is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Dilbeek ligt in het Pajottenland en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie en bijgevolg ook sterk verstedelijkt. De gemeente heeft een oppervlakte van 4118 hectare en telt ruim 44.000 inwoners. Hiermee is Dilbeek, qua inwoneraantal, de derde grootste gemeente van Vlaams-Brabant (na Leuven en Vilvoorde).
Toponymie
De naam van de gemeente komt voor het eerst voor onder de vorm Dedelbeccha (1075) en is afgeleid van het prehistorische (Keltische of "Belgische") hydroniem Didilone, dat mogelijk teruggaat op de Proto-Indo-Europese wortel *dʰeidʰ- ("schitterend"), enerzijds en het Oergermaanse*baki-z / *bakja-z ("beek") uit de PIE wortel *bʰog- ("beek") anderzijds. Andere – twijfelachtige – etymologieën herleiden de component dil- tot het Germaanse *dalan ("dal") of de eigennaam Theodulf.
Geschiedenis
Dilbeek en zijn deelgemeenten behoorden sinds de Karolingische periode tot de Brabantgouw. Omstreeks 1085/1086 kwam dit landsgedeelte onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen het leenstelsel werd het gebied oorspronkelijk bestuurd door de Anderlechtse heren van Aa. Deze bezittingen gingen later over op onder anderen de heren van Zottegem, Gaasbeek en Kraainem. In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant maakte het tot het einde van het ancien régime deel uit van het kwartier Brussel. In de kerkelijke geografie behoorde Dilbeek tot 1559 tot het oude bisdom Kamerijk, nadien tot het bisdom Mechelen.
Sinds de 16e eeuw is de geschiedenis van de deelgemeente Dilbeek nauw verweven met die van de andere deelgemeenten Itterbeek en Sint-Martens-Bodegem. Samen werden zij namelijk verenigd in het Nieuwe Land van Gaasbeek onder de heerschappij van de Heren van Gaasbeek, met een eigen schepenbank en meier. Vanaf 1690 vormden deze gemeenten samen met andere Gaasbeekse lenen het graafschap Tirimont.
Sint-Alenatoren en gemeentehuis.
Het gemeentehuis "Kasteel de Viron", ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar, is een 19e-eeuws kasteel in neotudorstijl, met een park en vijver. Op het eilandje staat de middeleeuwse Sint-Alenatoren, die een restant is van het 13e- of 14e-eeuwse slot dat bewoond werd door de familie van Heetvelde en later door de bisschoppen van Kamerijk. Volgens de legende woonde de familie van vorst Levold, eind 7e eeuw, ook op deze plaats. Het waterslot werd evenwel verwoest tijdens de Negenjarige Oorlog, nadien gerestaureerd door de nieuwe eigenaar Jean Balthasar Malo (1714) en vervolgens gesloopt in 1862 door de familie de Viron.
Begin 20e eeuw bouwde de gemeente een eigen, zeer prestigieuze paardenrenbaan, gesitueerd in het noorden van de gemeente, vlak bij het station (gehucht Wolsem). De paardenrenbaan werd opgericht door Robert Dansaert. Het ingenieuze gebouw werd in 1951 echter gesloopt (en in 1964 ook de tribune) voor de aanleg van een nieuwe wijk: de Savio-wijk
De gemeente haalde eind jaren zeventig het nationale nieuws met haar actie Dilbeek, waar Vlamingen thuis zijn, als protest tegen de vestiging van Franstaligen vanuit Brussel. Men plaatste borden met deze tekst langs de uitvalswegen. Deze zijn nog altijd aanwezig, ondanks het feit dat de borden regelmatig worden beklad of vernield. Een gedeelte van het publiek ervaart de borden als ongastvrij.[3] Er bestaat overigens wel degelijk een Franstalige minderheid in Dilbeek, die met vier zetels in de gemeenteraad vertegenwoordigd is.
Sinds enige tijd noemt de gemeente zich voor toeristische doeleinden "Poort van het Pajottenland".
Het Spaanse Huisje: restant van een 16e-eeuwse hoeve.
Het Neerhof: 13e-eeuwse hoeve, destijds eigendom van de abdij van Vorst, nu een kinderboerderij.
De watermolen Sint-Gertrudis-Pede: de enige nog maalvaardige watermolen van het Pajottenland. Opgekocht door Dilbeek in 1989, en na een grondige restauratie weer geopend sinds 2002. Het oorspronkelijke gebouw dateert van 1776. Open maaldag elke 2e en 4e zondag van de maand in de namiddag.
Het kerkje van Sint-Anna-Pede dat voorkomt op de achtergrond van de schilderij "parabel van de blinden" van Pieter Brueghel de Oude (werk dat in het museum van Napels hangt).
Het Bruegelmuseum in St. Anna-Pede met 19 grote, kleurechte en weerbestendige reproducties van landschappen van Pieter Brueghel de Oude die in de streek inspiratie kwam zoeken.
Hof Ter Smissen: op deze manege vonden regelmatig buitenopnames plaats voor de Vlaamse soapserie Thuis. In augustus 2019 startte de afbraakwerken van de manege. Deze maakt plaats voor nieuwe wooneenheden.
Huis Mostinckx in Sint-Martens Bodegem op het Dorpsplein is een lemen huis. (oorspronkelijk van de 16e eeuw) Tot ver in de 19e eeuw waren de lemen hoevetjes in het Pajottenland de meest voorkomende behuizing en sinds 2011 is het gerenoveerde lemen huis een museale 'kijkwoning', terwijl de bakstenen schuur ruimte biedt voor activiteiten met een toeristisch karakter.
Burgemeester is Willy Segers (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA, Groen-sp.a en CD&V-DNA. Samen vormden ze tot september 2016 de meerderheid met 18 op 35 zetels. In 2016 ruilde gemeenteraadslid Jos Crabbe CD&V in voor Open Vld – zijn enige politieke wapenfeit, waardoor de coalitie niet langer de meerderheid vormt.[9]
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de bestuursmeerderheid staan vet afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: DSP-PSD / 1982: RAD / 1994: W.O.W. (2,44%), VVP (1,07%) / 2018: ONAFHANKELIJK
In het centrum van Dilbeek staat cultureel centrum De Westrand. De gemeentelijke bibliotheek bevindt zich in hetzelfde gebouw.
Bijnaam
De Dilbekenaars dragen de bijnaam "Konijnenfretters". Toen keizer Karel V onverwacht Dilbeek zou bezoeken, werd in 'De Gouden Kroon' snel alles in gereedheid gebracht. Te laat merkte de waard dat hij de maaltijd vergeten had. Op de spijskaart verscheen wel 'Varken aan 't spit' maar in werkelijkheid had de plaatselijke stroper zijn twaalf konijnenstroppen leeggehaald. De keizer genoot van de heerlijke schotel tot zijn hofmeester het bedrog ontdekte. De waard moest bekennen en vreesde al voor zijn leven, maar de keizer toonde genade. Hij gebood iedereen de waard en zijn dorpsgenoten voortaan Konijnenfretters te noemen. Deze legende werd geschreven in 1957 door Robert Vonck.
Sinds 2004 wordt in Dilbeek jaarlijks het Vijverfestival georganiseerd, een gratis zomerfestival met pop- en rockmuziek, wereldmuziek, amusement en een wereldkeuken. Het hoofdpodium is een drijvend vlot op de vijver van het park.
Elke woensdagmiddag vindt er een markt plaats op de Sint-Alenalaan. Op de parking van de Westrand vindt elke zaterdagochtend een boerenmarkt plaats.
Verenigingen
Jong in Dilbeek, de jeugdwerking van de gemeente, is gevestigd in het cultureel centrum de Westrand.[14]
Tussen 2008 en 2011 werd Dilbeek geteisterd door 'de slipjesdief’. De man belaagde vrouwelijke slachtoffers met een vuurwapen en beval hen hun onderbroek af te geven. Minstens zes dergelijke feiten werden officieel vastgesteld, vaak in de omgeving van evenementen zoals fuiven en concerten. De identiteit van de man is nog steeds niet bekend.[15]
.svg){kind=small}
Vlaanderen
Vlaams-Brabant
