De Friese elf steden zijn elf plaatsen in Friesland die stadsrechten verkregen (waar tevens de schaatsmarathon Elfstedentocht naar is vernoemd):

Nederlandse naam	Friese naam	Gemeente	Inwoners *	Stadsrechten
Leeuwarden	Ljouwert	Leeuwarden	93.765	1285 (als Nijehove; eerste vermelding als stad in oorkonde) 1435 (als Leeuwarden)
Sneek	Snits	Súdwest-Fryslân	33.590	1456 (officieel; in 13e eeuw al enige stadsrechten)
IJlst	Drylts	Súdwest-Fryslân	3.015	1268
Sloten	Sleat	De Friese Meren	710	1426 (eerste vermelding als stad in oorkonde)
Stavoren	Starum	Súdwest-Fryslân	965	1061
Hindeloopen	Hylpen	Súdwest-Fryslân	850	1225 (vermoedelijk)
Workum	Warkum	Súdwest-Fryslân	4.475	1399
Bolsward	Boalsert	Súdwest-Fryslân	10.085	1455
Harlingen	Harns	Harlingen	14.810	1234
Franeker	Frjentsjer	Waadhoeke	12.780	1374
Dokkum	Dokkum	Noardeast-Fryslân	12.745	1298

De volgorde is die van de laatst verreden schaatselfstedentochten.

* Aantal inwoners per woonplaats op 2021.

Stavoren was in 1061 de eerste Nederlandse stad die stadsrechten kreeg.^[1] Deze werden door graaf Egbert gegeven, en in 1118 bevestigd door keizer Hendrik V.^[2]

Geschiedenis

Begin 2005 werd gesteld dat Berlikum (Berltsum) in de veertiende eeuw stedelijke kenmerken heeft gehad. Appingedam (provincie Groningen) kreeg in 1327 stadsrechten en hoorde toen bestuurlijk nog bij Friesland. Geen van beide worden echter tot de traditionele elf Friese steden gerekend. De elf steden vormden samen ook een van de kwartieren van Friesland (1579-1795).

Steden versus grote plaatsen

De Friese elf steden zijn niet de elf grootste plaatsen in Friesland. Zo is Leeuwarden wel veruit de grootste plaats in Friesland, maar komt Drachten op de tweede plaats met bijna 45.000 inwoners, Sneek op de derde plaats en Heerenveen op de vierde plaats met bijna 30.000 inwoners. Daar komt bij dat de steden Stavoren, Hindeloopen en Sloten niet eens 1/40 van het aantal inwoners van bijvoorbeeld Drachten hebben.