Multiculturalisme is het streven naar en behoud van een maatschappij waarin verschillende culturen gelijkwaardig naast elkaar bestaan.[1] Het gaat ervan uit dat alle culturen gelijkwaardig zijn en gelijk behandeld dienen te worden. De culturele normen en waarden van de ene cultuur zijn volgens het multiculturalisme niet beter dan die van een andere.
Multiculturalisme is het tegenovergestelde van monoculturalisme, waarin wordt gestreefd naar maximale assimilatie en integratie.
Geschiedenis
Het woord multiculturalisme werd rond het midden van de 19e eeuw voor het eerst gebruikt door Duitse filosofen in Oostenrijk-Hongarije. Dit multi-etnische (maar door de Duitse cultuur en taal gedomineerde) rijk had sterk te kampen met het opkomend nationalisme in de 19e eeuw; en werd geplaagd door opstanden onder de niet-Duitse en niet-Hongaarse inwoners. Om deze conflicten te doen verdwijnen verleende de Oostenrijks-Hongaarse overheid een grote hoeveelheid culturele rechten aan inheemse minderheden in de hoop zo het streven naar zelfbeschikking onder deze groepen te beperken; deze politiek werd 'multiculturalisme' gedoopt.[2]
Na de Tweede Wereldoorlog komt de theorie van het cultuurrelativisme sterk op; deze stelt dat culturen niet vergeleken kunnen worden omdat iemand nooit onpartijdig (ieder mens wordt immers gevormd door de eigen cultuur) een vreemde cultuur kan beoordelen aangezien er altijd sprake is van standplaatsgebondenheid.
Met de toestroom van grote groepen arbeidsmigranten in veel West-Europese landen begin jaren zestig rees ook de vraag hoe om te gaan met de verschillende culturele achtergronden van deze migranten. Het antwoord hierop werd (vooral bij linkse partijen) gezocht bij het cultuurrelativisme, waarvan het huidige multiculturalisme als een politieke en ideologische uitloper kan worden gezien. In Nederland en Vlaanderen was er daarnaast ook grote invloed van het soevereiniteit in eigen kring-concept, een idee dat de grondslag vormde van de verzuiling aan het begin van de twintigste eeuw.
Het huidige multiculturele denken verschilt van het oorspronkelijke concept, omdat bij het laatste enkel wordt gekeken naar inheemse culturele minderheden. Tegen de jaren zestig was deze verandering in betekenis echter nog niet definitief; zo werd de term 'multiculturalisme' in 1957 gebruikt om de inheemse etnisch-culturele samenstelling van Zwitserland, een land met vier talen en twee religies, te beschrijven.
In de huidige literatuur worden beide definities nog steeds gebruikt, waarbij de oudste variant in iets gewijzigde vorm als descriptief multiculturalisme – het vaststellen van meerdere culturen binnen een bepaald gebied – en de latere als normatief multiculturalisme – het accepteren en aanmoedigen van meerdere culturen – wordt bestempeld.
In de rest van dit artikel wordt met multiculturalisme de normatieve variant bedoeld.
