Ramses Shaffy
Algemene informatie
Geboren	Neuilly-sur-Seine, 29 augustus 1933
Geboorteplaats	Neuilly-sur-Seine
Overleden	Amsterdam, 1 december 2009
Overlijdensplaats	Amsterdam
Land	Nederland
Werk
Jaren actief	1960-2009
Genre(s)	Chanson
Beroep	Zanger, muzikant, acteur
Instrument(en)	Piano
Label(s)	PolyGram
Officiële website (en) Discogs-profiel (en) IMDb-profiel (en) MusicBrainz-profiel
Portaal    Muziek

Ramses Shaffy (Neuilly-sur-Seine, 29 augustus 1933 – Amsterdam, 1 december 2009) was een Nederlands chansonnier, componist, liedjesschrijver en acteur.^[1] Na een carrière als acteur bij de Nederlandse Comedie maakte Shaffy sinds de jaren zestig furore als zanger. Liedjes als Sammy, We zullen doorgaan, Pastorale, Laat me, Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder en Shaffy cantate uit de jaren zestig en zeventig werden krachtige meezingers.

Biografie

Jeugd

Ramses Shaffy (koosnaam Didi) werd geboren in de Parijse voorstad Neuilly-sur-Seine, als zoon van de Egyptische consul Ramsès Shaffy Bey en de Poolse gravin Alexandra de Wysocka van Russische afkomst ("comtesse Romanov"). De eerste zeven jaar van zijn leven bracht hij door in Cannes bij zijn moeder. Toen deze tuberculose kreeg, kwam Shaffy — via een tante in Utrecht en een kindertehuis in Zeist^[2] — terecht in het Leidse pleeggezin van Roos en Herman Snellen, waar hij opgroeide als Didi Snellen. Het afscheid van zijn moeder is een ingrijpend moment in zijn leven geweest, getuige zijn liedje De trein naar het noorden.

Carrière

Hij maakte de middelbare school niet af en werd in 1952 aangenomen op de Amsterdamse toneelschool. Vervolgens debuteerde hij in 1955 bij de Nederlandse Comedie. In 1960 reisde hij met zijn partner Joop Admiraal naar Rome in de hoop daar werk te vinden als filmacteur, maar onverrichter zake keerden ze weer terug. De brieven aan hun gezamenlijke vriendin Shireen Strooker werden in 2004 gebundeld in Brieven uit Rome.

In 1961 speelde Shaffy de rol van Mr Darcy in de televisieserie De vier dochters Bennet, naar het boek Pride and Prejudice van Jane Austen. Hij speelde ook in een aflevering van de televisieserie De Fuik, die in 1962-1963 werd uitgezonden. In 1964 richtte hij de theatergroep Shaffy Chantant op.^[3] In dit programma trad naast pianist Polo de Haas, Loesje Hamel en diverse gasten als Joop Admiraal ook zangeres Liesbeth List op, met wie hij langdurig zou samenwerken. Polo de Haas werd later vervangen door Louis van Dijk. Het bekendste lied van de groep werd de Shaffy cantate. Hierna toerden Shaffy en List door het land met het trio Louis van Dijk. In die periode had Shaffy zijn grootste hit: Sammy, waarvoor hij in 1967 een gouden single kreeg uitgereikt door Mies Bouwman. In 1968 kwam er een tweede programma: Shaffy Cantate met wederom Liesbeth List en onder meer Thijs van Leer (aan hem is het lied Jij bent nu daarbinnen gewijd) en met Marjol Flore. Shaffy had weinig muzikale opleiding, werkte vooral op basis van intuïtie, en noteerde zijn muziek niet.^[4]

Met Liesbeth List nam hij in 1968 onder andere het lied Pastorale op. In de jaren daarna tourden ze door Nederland en Vlaanderen. Hun tienjarig samenzijn werd gevierd met de lp Samen (1976) en een nieuwe theatertournee. Ook speelden beiden in de televisiefilm De Liefdeswacht (1974), waarin Shaffy een liefdesjunk speelde die postvatte voor het landhuis van Claudia (Liesbeth List).

Shaffy trad vanaf begin jaren tachtig ook weer op als acteur, zowel in films als op de planken (Toneelgroep Amsterdam). Hij oogstte in 1993 succes met zijn vertolking van Don Quichot in de musical De man van La Mancha van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen. Ook speelde hij in de Vlaams/Nederlandse miniserie Willem van Oranje (1984) de rol van Graaf van Egmont.

Niet lang na de eeuwwisseling werd Shaffy opgenomen in het Dr. Sarphatihuis omdat hij na langdurig overmatig alcoholgebruik verschijnselen vertoonde van het syndroom van Korsakov.^[5]

In het najaar van 2005 stond hij voor het eerst sinds jaren weer in de hitparades, met een nieuwe versie van zijn hit Laat me (1978), dit keer samen gezongen met de band Alderliefste en Liesbeth List.

Daarna trad Shaffy af en toe weer op. Zo zong hij tijdens een benefietconcert in Het Concertgebouw in 2005, en tijdens een openluchtconcert in het Belgische Sint-Niklaas, ter gelegenheid van de 11 juli-feesten in 2008. Na afloop van dat laatste optreden kreeg hij bloemen aangeboden door het zangduo Nicole & Hugo, dat eerder dat jaar met zijn versie van Pastorale in de Vlaamse hitparade stond.

Overlijden

Op 5 mei 2009 werd bekend dat Shaffy aan slokdarmkanker leed. Zijn laatste optreden was op 27 november 2009 in de Sint Laurenskerk te Rotterdam. Hoewel hij inmiddels ernstig ziek was, speelde hij daar piano bij de uitreiking van de Laurenspenning aan Sander de Kramer. Shaffy overleed vier dagen later.^[6] Op 8 december werd hij begraven op Zorgvlied. Zijn graf ligt aan het pleintje Bouwmeester, vlak onder een jonge boom. Tijdens zijn begrafenis was deze boom versierd met rode rozen en witte linten met elk een woord uit de tekst: Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder. Niet zonder ons.^[bron?]

Na zijn overlijden werd het Ramses Shaffy Fonds Voor Jonge Kunstenaars opgericht. Uit de nalatenschap van Shaffy wordt onder andere de Shaffy Cheque uitgekeerd.

Prijzen

In 1967 kreeg Shaffy een Edison. In 2002 ontving hij de Blijvend Applaus Prijs (oeuvreprijs).^[7]

Shaffy ontving op 31 mei 2006 de eerste Edison Oeuvre Prijs voor Kleinkunst, evenals Normaal en Rita Reys. Edison-directeur Kees van Weijnen reikte het bronzen beeldje uit tijdens de presentatie van een cd-box met het gehele solo-oeuvre van de zanger Laat mijn liedjes nu maar zwerven. Shaffy kreeg de prijs voor zijn buitengewone verdiensten voor de Nederlandstalige muziek.

Op 6 november 2007 werd in de Amsterdamse Schouwburg een door de Leidse beeldhouwer Jeroen Spijker vervaardigd borstbeeld van Shaffy onthuld door Liesbeth List. Bij deze gelegenheid werd Shaffy toegezongen en toegedicht door een keur aan vrienden, onder wie Thijs van Leer, Gerard Alderliefste, de Leidse dichter Jaap Montagne en zanger-liedschrijver Xavier Baudet.

Eerbetoon

• 2002: geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
• In 2005 eindigde Shaffy op nr. 99 tijdens de verkiezing van De grootste Nederlander.
• In de winter 2009/2010 werd de Muurschildering Ramses Shaffy gezet op een zijmuur van het Dr. Sarphatihuis.
• In 2011 werd het voorstel gedaan om het metrostation Vijzelgracht van de Noord/Zuidlijn te vernoemen naar Ramses Shaffy, die lange tijd in de buurt heeft gewoond. Dit naar analogie van het metrostation Jacques Brel in Brussel. De gemeente Amsterdam besloot de naam Vijzelgracht te handhaven omdat een metrostation een naam van een straat moet dragen. Wel werden kunstenaars uitgenodigd om een aan de acteur/zanger gewijd kunstwerk voor in het metrostation te maken. In februari 2013 werd bekend dat kunstenares Marjan Laaper een portret van de zanger zou maken, opgebouwd uit de lijnen van een metronet.^[8]
• Op 23 juni 2017 werd aan de Oostelijke Handelskade in Amsterdam het Shaffyhuis geopend, een woon-werkcomplex voor oude en jonge kunstenaars.
• Op 15 juni 2019 is te Leiden, waar Ramses Shaffy tussen 1940 en 1952 bij zijn pleegouders opgroeide, aan de Bargelaan, in het Terweepark, aan de LUMC-zijde van station Leiden Centraal, het monumentje Hoog Sammy onthuld, een ontwerp van Janine Melai.^[9]
• De gemeente Leiden heeft in 2023 het plein aan de LUMC-zijde van station Leiden Centraal (vlakbij het monumentje) semi-officieel omgedoopt tot Ramses Shaffy Plein. Dit is aangegeven met een straatnaambord in een afwijkende kleur. De adressen van de panden aan het plein zijn niet gewijzigd^[10], daarvan is de straatnaam Bargelaan gebleven.

Trivia

• in 1970 verscheen de Engelstalige single The shrine of God. Shaffy werd daarop begeleid door Focus, dan een band in oprichting.
• Shaffy was de eerste bekende Nederlander in een STER-reclame. Hij maakte reclame voor chocoladefabrikant Kwatta.
• Zijn hit We zullen doorgaan werd in 1975 door André van Duin gepersifleerd.
• In de Vlaamse stripreeks De Kiekeboes, in het album De onthoofde sfinx (1977), zoeken Kiekeboe, Fanny en Konstantinopel naar het graf van farao "Ramses Shyffa", een woordspeling op de zanger en de Egyptische farao's met dezelfde naam (Ramses I, Ramses II, Ramses III).
• Shaffy werd geïmiteerd door Dirk Denoyelle.
• In 2004 maakte het team van het programma Kopspijkers een persiflage op een Ramses Shaffy-nummer met Graai, pak, grijp, jat, naai, pik en bedonder, over de graaicultuur in het Nederlandse bedrijfsleven. Hierin imiteerde Alex Klaasen Shaffy.
• In 2011 en 2012 bracht Albert Verlinde Entertainment een theatervoorstelling over het leven van Shaffy. De voorstelling ging op 1 december 2011 in première.
• Vanaf 11 januari 2014 zond de AVRO een vierdelige dramaserie RAMSES uit, over de jonge jaren uit het leven van Ramses Shaffy in Amsterdam. De rol van Shaffy werd vertolkt door Maarten Heijmans en de regie was van Michiel van Erp.
• Op 25 november 2019 zond De Wereld Draait Door van BNNVARA bij gelegenheid van het overlijden tien jaar eerder van Shaffy een special uit met eigentijdse vertolkingen van zijn nummers. Tafelheer was Huub van der Lubbe van De Dijk.
• De muziek van het lied Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder werd gebruikt als soundtrack voor de Nederlandse Netflix televisieserie 'Ares'

Discografie

Albums

Singles

Radio 2 Top 2000

Dvd's

Filmografie (incl. televisie)

In 2002 maakte Pieter Fleury over Shaffy de documentaire Ramses: Où est mon prince, die op het Nederlands Filmfestival in Utrecht een Gouden Kalf won.

Publicaties

• Ramses Shaffy Songbook. Een turbulent leven in liedjes. Samenst. Cor Franc; arrangementen, transcripties en muzikaal-grafische vormgeving Nico van der Linden. [S.l.], Muziekuitgeverij XYZ, 2009. ISBN 978-90-494-0055-2
• Naakt in de orkaan (2003), biografie door Bas Steman
• We zien wel! Het wonderlijke leven van Ramses Shaffy (2011), door Sylvester Hoogmoed

Zie de categorie Ramses Shaffy van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.