Rotterdam dankt zijn naam aan een dam in de rivier de Rotte. De stad ligt aan de rivier de Nieuwe Maas, die gevoed wordt door water van de Rijn. De haven van Rotterdam was lange tijd de grootste ter wereld en is nog altijd de grootste en belangrijkste van Europa. Het havengebied strekt zich uit over een lengte van 40 kilometer en is een belangrijk logistiek en economisch centrum.[2] Mede vanwege de havenindustrie heeft Rotterdam het imago van een arbeidersstad en kent de stad een zeer diverse bevolking.
Sinds de negende eeuw lag op de plaats van het huidige stadscentrum van Rotterdam de nederzetting Rotta. Deze werd in de twaalfde eeuw onbewoonbaar door overstromingen van de rivier Rotte. Omstreeks 1270 werd in de Rotte een dam gelegd op de plek waar de Hoogstraat de Rotte kruist. Hieraan ontleent Rotterdam zijn naam. Rond deze dam ontstond een nederzetting waar men in eerste instantie leefde van visserij. Al snel werd het ook een handelsplaats en ontstonden de eerste havens. Op 17 maart 1299 kreeg Rotterdam van graaf Jan I van Holland stadsrechten. In het verleden werd er algemeen van uitgegaan dat die nog datzelfde jaar, na de dood van Wolfert I van Borselen (de voogd van Jan I) en Jan I zelf, werden herroepen, maar die visie is niet meer algemeen gangbaar.[3] Hoe het ook zij, op 7 juni 1340 verleende graaf Willem IV van Holland (opnieuw) stadsrechten. In 1360 werd een stadsmuur gebouwd, nadat men daar in 1358 toestemming voor had gekregen van Albrecht van Beieren.
Jonker Frans van Brederode speelde tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten tussen 1488 en 1490 voor Rotterdam een belangrijke rol. Door de oorlogen was de positie van Rotterdam als zijn uitvalsbasis in vergelijking met de omliggende steden enorm versterkt. Zo had het nabijgelegen Delft door hem vrijwel al zijn schepen verloren en Gouda de helft van de huizen. Dankzij jonker Frans werd Rotterdam definitief een stad van betekenis in Holland.
Tussen 1449 en 1525 bouwde men de laat-gotischeSint-Laurenskerk. In het middeleeuwse Rotterdam was dit het enige stenen gebouw. Het was een ambitieus project: Rotterdam bestond destijds uit ongeveer 1200 huizen.
In 1572 werd Rotterdam geplunderd door troepen van de stadhouder van de Spaanse koning, de HenegouwerMaximiliaan van Hénin-Liétard. In 1573 koos de stad de kant van de Nederlandse Opstand. De stad had toen ongeveer 10.000 inwoners. Aan het eind van de 16e eeuw liet Johan van Oldenbarnevelt, die van 1576 tot 1586 raadpensionaris van de stad was, de Rotterdamse haven verder uitbouwen, waarmee de grondslag werd gelegd voor de belangrijke plaats die deze stad zich in de zeehandel zou verwerven. Bij de volkstelling van 1622 was het aantal inwoners gegroeid tot ongeveer 20.000. Tegen het eind van de 17e eeuw zouden het er zelfs 50.000 zijn.
Desondanks breidde de stad zich niet uit buiten zijn wallen en singels. De min of meer driehoekige ruimte tussen Coolsingel, Goudsesingel en de Nieuwe Maas bedroeg niet meer dan 140 hectare, dus de stad raakte overbevolkt. Pas na 1825 zou zij zich buiten deze enge grenzen gaan uitbreiden.
Witte schotel U.S.A. BICENTENNIAL TOWN OF ROTTERDAM, N.Y. 1776-1976 met in zwart wapen en stadsgezichten
In 1661 stichtten landverhuizers onder leiding van Arant Van Curler, die vanuit Rotterdam vertrokken waren, de stad Rotterdam in Schenectady County in de staat New York in de Verenigde Staten van Amerika. In 1942 nam zij het wapen over van het oorspronkelijke Rotterdam, samen met het motto 'Sterker door strijd'.
Van de 17e tot de 19e eeuw voeren vele Nederlandse schepen met slaven van Afrika naar Suriname en de Nederlandse Antillen, waar deze werden geruild voor goederen die onder meer naar Rotterdam werden verscheept.[4] In deze trans-Atlantische slavenhandel speelde onder andere de Rotterdamse firma Coopstad en Rochussen, na de Middelburgsche Commercie Compagnie de grootste slavenhandelsmaatschappij van Nederland, een rol.[5]
Delftsevaart met op de achtergrond de Laurenskerk (1890-1905)Nieuwe Markt, 1915Groot aantal maquettes op de tentoonstelling "Ontdek uw stad" uit 1937. De tentoonstelling geeft een overzicht van gerealiseerde en te realiseren plannen van de stad Rotterdam.
In de 19e eeuw werd de positie van Rotterdam als internationale haven bedreigd door de verzanding van de voornaamste verbindingen met zee, eerst het Scheur en daarna de Brielse Maas. Om dit probleem het hoofd te bieden werd tussen 1827 en 1830 onder koning Willem I (waarschijnlijk aanvankelijk "om met deze verbinding tusschen de marinewerf te Rotterdam en de oorlogshaven Hellevoetsluis de belangen van de oorlogsvloot te dienen")[6] door het eiland Voorne het Voornse kanaal gegraven, tussen Rotterdam en Hellevoetsluis. Naarmate de grootte der zeeschepen in de 19e eeuw meer en meer toenam, bleek dit kanaal evenwel niet aan de behoeften te voldoen. Ingenieur Pieter Caland ontwierp een ambitieus plan voor een nieuwe verbinding met de Noordzee. In 1866 werd begonnen met de uitvoering hiervan. Tussen 1866 en 1872 werd de Nieuwe Waterweg gegraven. Hierdoor ontstond samen met het Scheur en de Nieuwe Maas, een directe scheepvaartverbinding tussen Rotterdam en de Noordzee bij de Hoek van Holland. Na het openstellen van de Nieuwe Waterweg begon de onstuimige groei van Rotterdam. Er werden verschillende nieuwe havens aangelegd, waardoor de werkgelegenheid enorm toenam. Dit trok arbeiders uit alle windstreken aan. Het geld dat door de stad werd verdiend, besteedde men onder meer aan de bouw van statige panden in het centrum. In 1879 werd De Passage in gebruik genomen naar ontwerp van J.C. van Wijk en verwoest tijdens het bombardement op 14 mei 1940.
Bioscoopjournaal uit 1927. Luchtopnames van de besneeuwde buitenwijken en de polders rond Rotterdam, evenals van de havens.
De stad werd op twee manieren uitgebreid: door annexatie van een aantal omliggende gemeenten en door de bouw van veel nieuwe wijken. De eerste golf van annexaties vond plaats aan het einde van de negentiende eeuw met Delfshaven (1886), Kralingen, een deel van Overschie en Charlois in 1895.
De havens werden in hoog tempo uitgebreid, onder invloed van mensen als Lodewijk Pincoffs en G.J. de Jongh. Steeds meer havens werden aangelegd, zoals de Maas-, Rijn- en Waalhavens. Aangetrokken door de werkgelegenheid die hieruit voortvloeide, verhuisden veel boeren, vooral uit Noord-Brabant, naar de stad. De heersende landbouwcrisis versterkte dit effect. Voor de nieuwkomers werden snel rijen goedkope woningen in elkaar gezet, vooral op zuid, op de linker-Maasoever, die daardoor al snel de boerenzij werd genoemd. Tussen 1880 en 1900 groeide de bevolking snel van 160.000 naar 315.000. In 1920 zou de bevolking zelfs al iets boven de 500.000 inwoners bedragen. In 1914 werd Hoek van Holland ingelijfd, waarna in 1933 Pernis en Hoogvliet volgden. In 1934 volgde de annexatie van de gemeente Hoogvliet.
Het centrum van Rotterdam kreeg ondertussen steeds meer allure. De stadswallen waren al enige tijd daarvoor afgebroken, maar de vesten, die eveneens deel uitmaakten van vroegere verdedigingswerken, lagen er nog. Deze werden rond deze tijd grotendeels gedempt om meer ruimte te maken, onder meer voor het sterk toegenomen verkeer. Ook dempte men grote stukken van de Rotte. Havenbaronnen en gemeente investeerden in prestigieuze gebouwen. Na het dempen van de Coolvest ontstond hier een ruime boulevard met een nieuw stadhuis, een chic postkantoor en de Beurs. Moderne architecten kregen een kans.
Gedurende de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was Rotterdam een spionnenstad vanwege de Nederlandse neutraliteit en de gunstige ligging tussen Engeland, Duitsland en bezet België.[7] Al voor de oorlog begon hadden buitenlandse geheime diensten Rotterdam als basis gekozen. De Britse geheime dienst hield kantoor op de burelen van de Uranium Steamship Company aan de Boompjes. De Duitse geheime diensten werden geleid vanuit het Keizerlijke Duitse consulaat-generaal in het Witte Huis. Er waren heel wat Nederlanders actief op het gebied van (contra)spionage. De Nederlandse regering kon dan wel neutraal zijn, niet iedere burger trok zich daar iets van aan. Een gedoogbeleid, gecombineerd met de eerder genoemde gunstige ligging, maakten van Rotterdam het grootste spionnennest van de Eerste Wereldoorlog.[7]
Alles veranderde op 14 mei 1940. Nederland was op dat moment al vijf dagen in oorlog. Reeds op de eerste dag landden er vele Duitseparachutisten en luchtlandingstroepen rond Rotterdam-Zuid. Ook het Noordereiland was bezet. Het Nederlandse garnizoen, aangevoerde infanterie en onderdelen van het Korps Mariniers hielden echter de Maasoever en Maasbruggen voortdurend onder schot, waardoor het de Duitsers niet lukte om het centrum te bereiken. Na enkele dagen hevige gevechten rond de brug stuurden de Duitsers in de ochtend van 14 mei een onderhandelaar. Er werd gedreigd met de vernietiging van de stad. De Duitsers bleken weinig geduld te hebben: om het verzet te breken besloten de nazi's hun dreigement uit te voeren.
Het bombardement op Rotterdam, dat vroeg in de middag plaatsvond, duurde slechts een kwartier, maar de vernietigende uitwerking, mede door de brand die ontstond, was gigantisch. Meer dan 24.000 woningen werden in de as gelegd. Ongeveer 800 mensen vonden de dood en 80.000 Rotterdammers werden dakloos. Toen de Duitsers nog diezelfde middag dreigden om op dezelfde manier ook Utrecht plat te gooien, was dit reden voor de Nederlandse opperbevelhebber Winkelman tot capitulatie.[8]
In Rotterdam was vrijwel het gehele centrum, het hart van de stad, veranderd in een smeulende puinhoop. Tegelijk met de bezetting begon ook het puinruimen. De Schie, ter hoogte van de huidige Schiekade, de Blaak en de Kolk werden gedempt met het vele puin. Ook werd het puin gebruikt voor de aanleg van de eilandjes in het zuidoosten van de Kralingse Plas en voor de bouw van het talud van de huidige Willem Ruyslaan.
Omdat de Maasbruggen, bestaande uit de oude Willemsbrug en de daarnaast gelegen spoorbrug, niet vernield waren, bleven de weg- en spoorwegverbindingen tussen beide stadsdelen intact. Op 14 februari 1942 werd daarnaast de Maastunnel, waarvan de bouw was begonnen in 1937, geopend. Het was de eerste autotunnel van Nederland.
Op 31 maart 1943 bombardeerden de geallieerden bij vergissing een deel van Delfshaven, waarbij nog eens 417 mensen stierven en 400 gewond raakten.[9] Ook de Hongerwinter (1944-1945) kostte in Rotterdam vele levens.
De gevolgen van de Jodenvervolging in Rotterdam zijn door de gemeentelijke herindelingen, de bombardementen en de vele rondtrekkende vluchtelingen moeilijk cijfermatig in kaart te brengen. Geschat wordt dat van de meer dan 11.000 'volljuden' en 'halbjuden' die bij aanvang van de bezetting werden geteld er slechts 1.400 de vervolging en het overige oorlogsgeweld hebben overleefd.[10] Tussen 30 juli 1942 en 22 april 1943 werden in acht transporten 6.790 mensen via Loods 24 gedeporteerd. In 1993 werd door burgemeester Bram Peper bij de herinneringsmuur aan de Stieltjesstraat hiervoor een plaquette onthuld en in 2013 werd het Joods Kindermonument onthuld.
Op 10 en 11 november 1944 werd een grote razzia gehouden, waarbij circa 50.000 mannen tussen 17 en 40 werden weggevoerd. Op de avond voor de razzia werd Rotterdam omsingeld door 8000 Duitse soldaten en werden alle belangrijke bruggen en pleinen bezet en het telefoonverkeer afgesloten. Een belangrijke verzamelplaats was De Kuip. De razzia werd systematisch uitgevoerd, waardoor ontsnappen nauwelijks mogelijk was. Van de opgepakte Rotterdamse en Schiedamse mannen vertrokken er circa 20.000 te voet richting Utrecht, 20.000 werden met rijnaken afgevoerd en 10.000 per trein. Van hen werden circa 10.000 man tewerkgesteld in het oosten van Nederland, de rest ging naar arbeitslagers in Duitsland.
Na de Tweede Wereldoorlog
De bouw van de Euromast, symbool van de Rotterdamse wederopbouw
In de jaren vijftig was de wederopbouw in volle gang. Rotterdam kreeg het imago van 'werkstad' en ontwikkelde zich tot een toonbeeld van moderniteit. In 1953 vond de opening van de Lijnbaan plaats, de eerste autovrije winkelstraat in Europa. Het vooruitstrevende ontwerp trok internationaal veel aandacht. Het nieuwe Centraal Station kwam in 1957 gereed, met ernaast het op dat ogenblik hypermoderne Groothandelsgebouw uit 1953. Ter gelegenheid van de Floriade richtte men in 1960 de Euromast op. Samen met het beroemde beeld 'De verwoeste stad' van Ossip Zadkine werd de Euromast een symbool van het naoorlogse Rotterdam. In 1970 werd de Euromast verhoogd door de toevoeging van een Space Tower, waarmee de totale hoogte op 185 meter kwam.
Ter leniging van de woningnood stampte de gemeente in hoog tempo enkele nieuwe wijken met veel flats uit de grond, zoals Pendrecht, Zuidwijk, Lombardijen, Ommoord en Zevenkamp.
Tegelijk met het herstel van de havens ontwikkelde men ook plannen om stad en havengebied los te koppelen. Dit wilde men bereiken door nieuwe havengebieden aan te leggen in de richting van de zee. Achtereenvolgens legde men ten zuiden van de Nieuwe Waterweg het Botlekgebied, Europoort en de Maasvlakte aan, met enorme tankopslagcapaciteit voor ruwe olie. In Pernis, Rozenburg en verder westwaarts verrezen grote raffinaderijen. De havenactiviteiten groeiden zo snel dat de Rotterdamse haven in 1962 de grootste haven van de wereld werd. In 2013 werd de haven uitgebreid met de Tweede Maasvlakte.
In 1960 begon de aanleg van de Rotterdamse metro, die in 1968 geopend werd als eerste metro in Nederland. Hiermee werden de wijken 'op zuid' verbonden met het centrum. In 1970 vond nabij winkelcentrum Zuidplein de opening van de nieuwe Ahoy-hallen plaats.
Grote plaatsen in de directe omgeving zijn Dordrecht, Delft, Zoetermeer en Spijkenisse. Het metropolitane gebied telt zo'n 1,6 miljoen inwoners.
Klimaat
Zoals heel het vasteland van Nederland, heeft ook Rotterdam een gematigd zeeklimaat met koele zomers en zachte winters. In de zomer liggen de gemiddelde temperaturen veelal onder de 20 graden, terwijl de gemiddelde temperatuur 's winters niet vaak onder het vriespunt zal duiken. De nabijgelegen Noordzee tempert de temperatuur, waardoor er zelden extremen voorkomen. Wel zorgt de Noordzee voor een vochtig klimaat. Neerslag valt er in elk jaargetijde, maar het voorjaar is duidelijk droger dan het najaar.
Rotterdam wordt vaak aangeduid als Maasstad, en in de stad treft men vele verwijzingen naar de rivier de Maas (Maasboulevard, Maasgebouw, Maasbrug, Maastunnel, Maastoren). Dit zijn historische verwijzingen, want de Maas die bij Maastricht stroomt, stroomt niet meer door Rotterdam.
Tot ongeveer 1870 stroomde de Maas via wat nu de Afgedamde Maas is naar de Waal bij Woudrichem, om zo samen de Merwede te vormen. De Merwede stroomde via de Beneden-Merwede naar Dordrecht en splitste zich daar in Oude Maas en Noord, deze laatste wordt later samen met de Lek de Nieuwe Maas. Ten westen van Rotterdam kwamen (en komen) Oude en Nieuwe Maas samen om zo via een dubbele monding rondom het eiland Rozenburg als Scheur en Brielse Maas in de Noordzee te komen. Het water dat toen door het centrum van Rotterdam stroomde, bevatte meer dan de helft van het totale Maaswater en op basis daarvan kan Rotterdam zich best Maasstad noemen.
De skyline van Rotterdam, uitkijkend vanaf de Euromast over de Maas
In de periode 1861-1874 werd de Nieuwe Merwede gegraven voor een betere afvoer van de Waal, en daarmee ging het merendeel van het water van de Merwede, en dus van de Maas, niet meer via Dordrecht en Rotterdam naar zee, maar via het Haringvliet. De Nieuwe Maas werd hierdoor voornamelijk afvoer van de Lek.
Uiteindelijk werd in verband met regelmatige overstromingen in het Land van Heusden in 1904 de Bergsche Maas gegraven en de vroegere Maas tussen Heusden en Woudrichem afgedamd. Hierdoor kon in principe het Maaswater Rotterdam niet meer bereiken en wordt sindsdien de Nieuwe Maas alleen door Rijnwater gevoed, terwijl het Maaswater geheel via het Haringvliet naar zee gaat.[12]
Demografie
Bevolkingsafkomst
De groei van de Rotterdamse haven bracht veel buitenlandse arbeiders naar de stad
Na het openstellen van de Nieuwe Waterweg in 1875 begon de onstuimige, en diverse, groei van de haven en bevolking van Rotterdam: in 25 jaar tijd groeide de bevolking met circa 200.000 inwoners. De meeste "bootwerkers" kwamen uit Noord-Brabant, Zeeland en België om in de snel groeiende haven te werken.
In de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw kwamen veel immigranten (toen nog gastarbeiders genoemd) uit Italië, Spanje, Marokko, Turkije, Joegoslavië en Griekenland. Ook woont er een grote bevolkingsgroep van Chinezen, Antillianen, Surinamers, mensen van de Grote Antillen en Kaapverdianen in de stad. In 2020 had in totaal 52% van de Rotterdamse bevolking een migratieachtergrond.[13] In 2008 was dat nog 46%.[14]
De bewoners van Rotterdam vormen een bont geschakeerde cultuur: zo waren er op 1 januari 2020 55.885 mensen ingeschreven met een Surinaamse, 49.699 met een Turkse, 45.676 met een Marokkaanse, 25.562 met een Antilliaanse en 15.971 met een Kaapverdische migratieachtergrond.[14] In 2009 leefden 173 verschillende nationaliteiten in Rotterdam. Een groot deel van de bewoners met een Nederlandse achtergrond heeft Brabantse en Zeeuwse voorouders; deze trokken vanaf de 19e eeuw als arbeiders naar de haven van Rotterdam.
Volgens het CBS hing in 2013 42% van de Rotterdammers een geloof aan: 14,7% was katholiek, 13,3% islamitisch, ongeveer 8% protestants en 6% hing een ander geloof aan.
Doordat het centrum van Rotterdam op enkele historische gebouwen na in de Tweede Wereldoorlog grotendeels is verwoest, was en is er veel ruimte voor nieuwbouw. Rotterdam is dan ook, in tegenstelling tot veel andere oude Nederlandse steden, een moderne stad. De stad profileert zich als internationale architectuurstad met veel wolkenkrabbers, ook wel aangeduid als Manhattan aan de Maas. Reeds in 1928 had men al een idee hoe hoogbouw in de toekomst er uit zou zie, zoals blijkt uit de voorkant van de krant Groot Rotterdam van 27 juli 1928 (6e jaarg. No. 19).[17]
Nog steeds wordt er gebouwd in het gebied rond de Nieuwe Maas. Een voorbeeld hiervan is de Kop van Zuid inclusief de Wilhelminapier. Op deze plaats werden de hoogste wolkenkrabbers van Nederland gerealiseerd: kantoorgebouw De Rotterdam (149 meter), de woontoren New Orleans (160 meter) en het kantoorgebouw Maastoren (164 meter). In de toekomst moeten hier ook Havana (170 meter) en Philadelphia (70 meter) verrijzen. Vlak naast de New Orleans wordt er gebouwd aan twee 70 meter hoge woontorens: Boston en Seattle.
Ook in Rotterdam-Centrum zullen er volgens de plannen nieuwe wolkenkrabbers herrijzen. Van 2005-2014 is, nadat eerst het oude station gesloopt werd, een nieuw centraal station gebouwd. Het eerste deel, de reizigerspassage, werd in november 2012 in gebruik genomen.[18] De rest van het station was begin 2014 klaar en werd op 13 maart van dat jaar officieel door de koning geopend.
In de omgeving van het nieuwe Rotterdam Centraal zijn meerdere complexen gepland. Hierin zullen zich naar verwachting torens bevinden waarvan de hoogte kan oplopen tot zo'n 180 meter. In het centrum van Rotterdam is naast De Bijenkorf aan het eind van de Koopgoot en de Lijnbaan de 70 meter hoge B’Tower. In het Baankwartier, achter de Schiedamsedijk, komen twee torens van 150 meter hoog, de Cooltoren en de Baantoren. Tussenin zijn plannen voor een woontoren van 70 meter.
Aan de rechter Maasoever, naast de Erasmusbrug, wordt gebouwd aan de Zalmhaventoren (220 meter), die in 2022 werd opgeleverd.
Straten, pleinen, buurten en bouwwerken
Wolkenkrabbers op de Kop van Zuid, gezien vanaf de Euromast
Door de grote schade die de stad in de Tweede Wereldoorlog heeft opgelopen, heeft Rotterdam in het centrum beperkt historische panden. (Vrijwel alle wijken en buurten om de stad heen hebben daarentegen een grote hoeveelheid historische panden) De stad heeft daarentegen meer recente als modern te typeren bezienswaardigheden. De volgende plaatsen en bouwwerken zijn bepalend voor het stadsbeeld van Rotterdam of op andere wijze belangrijk voor de stad.
Het Witte Huis, bij opening het hoogste kantoorgebouw van Europa
Delfshaven is een van de overgebleven vooroorlogse pittoreske buurten met onder meer het Zakkendragershuisje, het geboortehuis van Piet Hein en museum De Dubbelde Palmboom. Uit de Oude of Pelgrimvaderskerk aan de haven van Delfshaven vertrokken de eerste kolonisten, via Engeland, naar het Noord-Amerikaanse continent. In Delfshaven bevindt zich ook de Westzeedijk.
Overige buurten/wijken zoals Cool, Het Scheepvaartkwartier, het Oude en Nieuwe Westen, Kralingen, Crooswijk, het Oude Noorden en Hillegersberg zijn nog grotendeels vooroorlogse wijken met veel vooroorlogse panden en bebouwing. Het Scheepvaartkwartier en Kralingen zijn hiervan de chicste wijken van de stad, met grote, rijk gedetailleerde historische panden of (kantoor)villa's.
De Nieuwe Maas wordt overbrugd door enkele grote bruggen, waarvan de Erasmusbrug de bekendste is. Tevens is er een anderhalf kilometer lange tunnel, de Maastunnel, die beide oevers verbindt. Ook de Nieuwe Maas zelf is een belangrijke verkeersaders, voor vracht- en passagiersschepen. Toeristen maken graag gebruik van de Spido-havenrondvaartboten. Deze vertrekken vanaf het Willemsplein in het Scheepvaartkwartier naar allerlei bezienswaardigheden in het gehele havengebied.
Op Zuid, aan de andere zijde van de Nieuwe Maas, bevindt zich het voetbalstadion De Kuip. Begin jaren dertig besloot een groep zakenlieden dat Rotterdam een eigen stadion moest bezitten, als antwoord op het Olympisch Stadion in Amsterdam. Uiteindelijk werd voor een constructie gekozen waarbij de tweede ring met zitplaatsen aan een stalen constructie hing. Daarmee was het Stadion Feyenoord het eerste stadion in Europa dat deze nieuwe bouw toepaste. Als voorbeeld diende het stadion van de Amerikaanse honkbalclub New York Yankees.
Loods 24, Stieltjesstraat, Rotterdam-Zuid, een oude, ommuurde havenloods waar van 1942 tot en met 1945 meer dan 12.000 Joodse Rotterdammers werden samengebracht om via Kamp Westerbork naar Duitse concentratiekampen te worden gebracht. Sinds 2013 is dit verrijkt met het Joods Kindermonument (Rotterdam).
De Directiekeet van architect J.J.P. Oud, vertegenwoordiger van De Stijl bij het Witte Dorp, een bekend voorbeeld van de sociale woningbouw uit 1922-'23.
Symmetric square door Astro op de Westkruiskade, die in 2017 werd benoemd tot 'Rotterdam Street Art Museum'.
Zeus Faber (Zonnevis) door de Amsterdamse kunstenaar Amok Island in 2017 in samenwerking met Rotterdam en CBK Rotterdam op de Erasmusstraat.
De mythe van Aphrodite, dat deel uitmaakt van de serie 'Modern Mythology series' door de Zuid-Afrikaanse streetart-kunstenaar Mr Copy op de hoek Dordtsestraatweg en Vinkenbaan.[20]
Het Park, Rotterdam, met op de achtergrond de De Verloren Parel interactief kunstwerk van Madeleine Berkhemer
Een aantal bekende parken in Rotterdam zijn:
Trompenburg Tuinen & Arboretum in Kralingen. De aanleg dateert van 1820, maar pas na de openstelling voor publiek in 1958, is het park, dat generaties lang beheerd werd door de familie (Van Hoey) Smith, breder in de belangstelling gekomen. Het park, ca. 8 hectaren groot, bevat circa 4.000 verschillende soorten bomen, struiken en vaste planten.
Het Park (28,4 ha) aan de Maas ten zuiden van de Westzeedijk bij de Euromast. De oostelijke helft werd tussen 1852 en 1863 naar een ontwerp van de firma Jan David Zocher aangelegd. Het westelijk deel werd in 1866 met enige aanpassingen toegevoegd. Rijksmonument sinds 2011.
Het Zuiderpark ligt in de deelgemeente Charlois. Het park werd vanaf 1952 aangelegd als gebruikspark en niet als sierpark.
Sinds 28 mei 1994 kent Rotterdam het fenomeen Opzoomeren, 15% van de Rotterdammers (zo’n 100.000 bewoners) zegt deel te nemen aan het opzoomeren.[21] Eind 2020 telde de stad een recordaantal van 2.503 Opzoomerstraten,[22] wat zich voornamelijk uit in de aanleg van geveltuinen. Er kwam in 1994 ook een Stichting Opzoomer Mee Rotterdam, die tot taak heeft het opzoomeren in Rotterdam levend te houden, het belang ervan in stad en land uit de dragen en straten en hun initiatieven te ondersteunen.[23]
Dakpark Rotterdam
Gemeente Rotterdam stimuleert de aanleg van groene daken. Zo is er een aantrekkelijke subsidie voor dakeigenaren en heeft de stad inmiddels een aantal gemeentelijke gebouwen voorzien van een groen dak. Per 1 januari 2020 is de eis van het waterbergend vermogen verhoogd naar 30 liter waterbergend vermogen per vierkante meter. Hierdoor wordt het rioolsysteem bij hevige regenval minder belast en is de kans op wateroverlast op straat kleiner.[24]
Het grootste groene dak van de stad ligt bovenop het Groothandelsgebouw naast het Centraal Station.
De Dakakker is de grootste dakboerderij van Europa bovenop het Schieblok.
Het Dakpark is een langgerekt, smal park in de wijk Bospolder/Tussendijken in Rotterdam-West. Het is op ongeveer negen meter hoogte aangelegd, is ongeveer 85 meter breed en strekt zich over ongeveer een kilometer uit van het Hudsonplein tot vlak bij het Marconiplein.[25]
De gemeente Rotterdam gaat het platte dak van congres- en concertgebouw De Doelen voorzien van groen en waterberging. Het ontwerp voor het dak is gemaakt door Kraaijvanger Architects.[26]
De omtrek van het door de Duitse aanval en de daaropvolgende branden verwoeste gebied, staat in Rotterdam bekend als de brandgrens. Rotterdam heeft na de oorlog gekozen voor vernieuwing van de binnenstad in plaats van herbouw. Lange tijd werd in Rotterdam de wederopbouw gevierd op 18 mei, de dag waarop de stadsarchitect opdracht kreeg een ontwerp voor de wederopbouw te maken.
Het oude centrum is verdwenen en anders dan in de meeste steden is de band met het verleden nauwelijks zichtbaar in de bebouwde omgeving. Het gemeentebestuur besloot in 2006 dat de brandgrens blijvend zou worden gemarkeerd met behulp van fraai vormgegeven lampjes in het plaveisel: de brandgrens als plaats van herinnering. Voor de markering werd een prijsvraag uitgeschreven. In mei 2009 is het eerste deel van de markering opgeleverd. In mei 2010 was het ruim 12 km lange lint voltooid.
In 2007 en 2008 werd de brandgrens incidenteel verlicht met reusachtige schijnwerpers. Meer dan honderd lampen schenen omhoog en gaven de skyline van Rotterdam een extra dimensie. Het exacte tracé van de brandgrens is in kaart gebracht door ir. Koos Hage.[27]
Rotterdam bestond tot 2014 uit 14 deelgemeentes met gezamenlijk 272 deelraadsleden en 49 bestuurders, maar als gevolg van een wetswijziging zijn deze – net als de stadsdelen in Amsterdam – na 28 jaar opgeheven in het kader van het terugbrengen van de "bestuurlijke druk". Hiervoor in de plaats zijn 14 gebiedscommissies gekomen, die het gemeentebestuur adviseren over buitenruimte, veiligheid en voorzieningen in de wijk. De commissies beschikken over een beperkt budget om bewonersinitiatieven te ondersteunen. De gebiedscommissies worden tegelijk met de gemeenteraad gekozen door de kiesgerechtigden in het gebied.
Stedenbanden
Rotterdam heeft meerdere partner- en zustersteden en zusterhavens.[29][30] Tevens heeft het een Pact van Eeuwige Vriendschap met het Franse dorp Carla-Bayle. Sinds 2008 gaat Rotterdam nadrukkelijk geen nieuwe zusterbanden meer aan.[31] Bestaande zuster- en partnerbanden hebben geen prioriteit in het internationale beleid.
13 zustersteden
Vlag van Verenigde StatenBaltimore (Verenigde Staten), sinds 1985
De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan eiste op 15 maart 2017 dat Istanboel de stedenband met Rotterdam zou verbreken. Een woordvoerder van de gemeente Rotterdam verklaarde daarop dat die twee steden geen officiële stedenband hebben, hoewel ze wel vaak hebben samengewerkt.[33]
Regionale indeling
Rotterdam is in ten minste 23 regionale samenwerkingen vertegenwoordigd, die elk een andere samenstelling hebben.[34]
Rotterdam ligt centraal ten opzichte van het achterland en heeft zich mede daardoor kunnen ontwikkelen tot de grootste havenstad van Europa op het gebied van overslag van massagoederen, ook wel bulkoverslag genoemd. Aardolie neemt daarbij de eerste plaats in. Verder is Rotterdam met afstand de belangrijkste containerhaven van Europa. De havenactiviteiten zijn geleidelijk verschoven naar de oevers van de Nieuwe Waterweg en met name de Maasvlakte; sinds 1985 zijn ze niet meer in het centrum van de stad te vinden. Het Havenbedrijf Rotterdam is verzelfstandigd.
Rotterdam is zijn positie als grootste haven ter wereld sinds 2004 kwijt. De explosief groeiende economie van China bracht Shanghai op nummer één en Singapore op nummer twee. De positie van Rotterdam ten opzichte van concurrenten Antwerpen en Hamburg als 'Gateway to Europe' bleef echter ruimschoots onaangetast. De haven verwerkte 2017 een recordhoeveelheid van 467 miljoen ton. Shanghai haalde 705,4 miljoen ton en Singapore 628 miljoen ton.[35]
De Tweede Maasvlakte is in ontwikkeling, omdat in het bestaande haven- en industriegebied geen plaats meer is voor grootschalige activiteiten. Door in de Noordzee nieuw land te creëren kan de Rotterdamse haven zich verder ontwikkelen, hetgeen van belang is voor de regionale en Nederlandse economie. Op 22 mei 2013 werd de Tweede Maasvlakte officieel in gebruik genomen, waarmee 2.000 ha havenbekken werd toegevoegd tot een totaal van 12.500 ha.
Bedrijfsleven
Rotterdam is de vestigingsplaats van een groot aantal bedrijven, waarvan de bekendste zijn: Unilever, Mittal Steel, Nationale Nederlanden en Robeco. Gerelateerd aan de haven zijn er handelscentra gericht op één land gevestigd zoals het Korean Trade & Distribution Center. De nieuwe vestiging van het European China Center wordt bij de Rijnhaven gebouwd.
In het centrum van Rotterdam is een groot winkelgebied met onder andere de Koopgoot, de Lijnbaan, de Hoogstraat en het winkelcentrum Central Plaza. Verder heeft Rotterdam het winkelcentrum Zuidplein in Rotterdam-Zuid, de winkel- en woonmall Alexandrium in Prins Alexander en vele kleinere winkelcentra verspreid over de gehele stad.
De koopavonden zijn op vrijdag. In het centrum van Rotterdam zijn de winkels iedere zondagmiddag geopend.
In Rotterdam zijn veertien weekmarkten. De twee grootste zijn die op de Binnenrotte in het centrum (op dinsdag en zaterdag) en die bij het Afrikaanderplein in Rotterdam-Zuid (op woensdag en zaterdag). In 2014 is bij de Binnenrotte de dagelijks geopende, overdekte Markthal geopend. Op de begane grond en de eerste verdieping van bevinden zich horeca en winkels, op verdiepingen twee tot en met elf luxeappartementen.
Voor het vervoer over water speelt de haven van Rotterdam een niet te overschatten rol (zie boven), naast goederen worden ook personen vervoerd. Reeds in de middeleeuwen werd met veerdiensten overgezet, roeiend en zeilend. In 1901 werden twee rederijen opgericht, die de verbinding met stoomponten gingen verzorgen. Behalve de gemeentelijke Rotterdamse Reederij Heen en Weer, met de voetveren Heen en Weer I t/m III, was er de firma K. Bohré & Co. Maatschappij tot Exploitatie van Overzetdiensten te Rotterdam, met de voetveren Padang 1 t/m 10. Naar verluidt nam deze firma het niet zo nauw met de verzorging van de schepen en het financieel bewind. In 1909 werd de pachtvergunning van Bohré ingetrokken en per 1 januari 1909 werden de diensten en de 10 schepen van Bohré overgenomen en toegevoegd aan die van de Rotterdamse gemeentelijke rederij. Daarbij kregen de schepen de namen Heen en Weer IV t/m XIII. Daarna liet de gemeente nog drie voetveren bouwen met de namen Heen en Weer XIV t/m XVI en vijf wagenveren. De eerste twee, uit 1911, bleken niet goed te werken en er werden drie betere gebouwd. Na de oorlog werden de stoomponten gemoderniseerd en van dieselmotoren voorzien. Een aantal daarvan is nog in gebruik: de Heen en Weer III (als wachtschip Fram voor Scouting in Barendrecht), de Heen en Weer X (als wachtschip Boekanier voor Scouting in Rotterdam) en de Heen en Weer XV (als varend woonschip in Hitland, sinds mei 2016 weer onder de oorspronkelijke naam).
Veerdiensten voeren tot in de jaren 60 van de twintigste eeuw onder meer tussen de Boompjes en de Nassaukade, Willemsplein en Wilhelminakade, en Veerkade en Linkerveerdam, en zo door tot aan Maassluis. De Rotterdamse metro werd geopend op 9 februari 1968 en verving de veren en de tramlijnen over de Maasbruggen. De gemeentelijke veren werden die dag opgeheven en de schepen opgelegd in de Dokhaven, Charlois.
De plaats van de veerdiensten is ingenomen door bruggen en tunnels. Aanvankelijk werd het bouwen van bruggen vermeden in verband met de inherente hinder van de scheepvaart. In 1870 werd de Koninginnebrug over de Koningshaven aangelegd. Pas in 1878 werd de eerste oeververbinding over de Nieuwe Maas geopend: de (oude) Willemsbrug. Tot de bouw van de Erasmusbrug, ruim een eeuw later, lagen er geen bruggen over de Nieuwe Maas ten westen van de locatie van deze brug. In het verlengde van de oude Willemsbrug, iets ten oosten van de Koninginnebrug, lag (en ligt) De Hef, oorspronkelijk eveneens geopend in 1878 maar in de jaren twintig van de volgende eeuw ingrijpend verbouwd.
Sinds 1996 worden de oevers van de Nieuwe Maas door drie bruggen verbonden. De oudste is de Van Brienenoordbrug, geopend in 1964 en in 1990 verdubbeld. De 'nieuwe' Willemsbrug ligt iets oostelijk van de locatie van de 'oude' Willemsbrug, die na de opening van de nieuwe brug gesloopt werd, en werd geopend in 1981. De opening was de eerste officiële handeling van prins Willem-Alexander. De bekendste brug is de Erasmusbrug ontworpen door architect Ben van Berkel en geopend in 1996. Over de Oude Maas ligt de oude Botlekbrug uit 1955. De nieuwe Botlekbrug werd in 2015 in gebruik genomen, maar levert nog hinder op voor de scheepvaart.
Het stadsvervoerbedrijf RET exploiteert (sinds 1927) in Rotterdam e.o. trams en bussen en sinds 1968 ook metro's. De metro heeft inmiddels vijf lijnen: A, B, C, D en E. Deze laatste lijn rijdt via een geboorde tunnel en de voormalige Hofpleinlijn tussen Rotterdam en station Den Haag Centraal en is onderdeel van RandstadRail. De RET heeft 9 tramlijnen: 2, 4, 7, 8, 20, 21, 23, 24 en 25. De lijnen 2, 20, 21, 23, 24 en 25 zijn trampluslijnen, deze zijn sneller en de trams rijden veelal op vrije banen.
Rotterdam ligt aan de HSL-Zuid, de hogesnelheidslijn die Amsterdam en Schiphol met Antwerpen verbindt. De Intercity direct rijdt op dit traject in de richtingen Schiphol - Amsterdam Centraal en Breda. Met de Thalys kan Parijs tienmaal per dag in 2:37 bereikt worden. 's Zomers is het ook mogelijk om rechtstreeks naar bestemmingen zoals Avignon en Marseille te reizen. 's Winters is Bourg-Saint-Maurice rechtstreeks bereikbaar. Deze bestemmingen zijn in de genoemde periode één keer per week op zaterdag te bereiken met de Thalys.
Internationaal busvervoer wordt aangeboden door het bedrijf Flixbus vanaf Rotterdam Centraal en Rotterdam Zuidpein.
Het meeste treinverkeer komt van en naar station Rotterdam Centraal aan het Stationsplein. Rotterdam Centraal werd tussen 2007 en 2013 vervangen door een nieuwe OV-terminal. In deze OV-terminal komen alle soorten van openbaar vervoer bij elkaar, te weten tram, bus, metro, Randstadrail en trein. De nieuwe terminal is gebouwd voor het verwachte reizigersaantal van 300.000 in 2030. Andere stations in Rotterdam zijn Rotterdam Alexander, Blaak, Lombardijen, Noord, Zuid en de halte Rotterdam Stadion (alleen bij evenementen). Binnen de Rotterdamse gemeentegrenzen lagen tot 1 april 2017 ook nog de stations Hoek van Holland Haven en Hoek van Holland Strand.
De Stichting RoMeO (Rotterdams Openbaar Vervoer museum en Exploitatie van Oldtimers) is in 1997 opgericht om verschillende historische transportcollecties samen te brengen in één collectie. Momenteel bestaat de gezamenlijke collectie uit ruim zestig trams, twintig bussen en een ondergrondse metro uit 1967. Een deel van de collectie wordt rijdend in de stad getoond. Sinds 2010 is het Trammuseum Rotterdam gehuisvest in de monumentale Remise Hillegersberg uit 1923.[36]
De homohoreca is vanouds geconcentreerd in en rondom de Van Oldebarneveldtstraat. Na de sluiting van Gay Palace in 2014 is er geen aparte homodiscotheek meer, wel kent de stad nog een homosauna onder de naam Finland.
Vanaf de jaren zeventig tot aan zijn overlijden in 2019 gold dichter en schrijver Jules Deelder als de nachtburgemeester van Rotterdam.
De hoofdredactie van de landelijke editie van het Algemeen Dagblad bevindt zich eveneens in Rotterdam. De landelijke kranten NRC Handelsblad en nrc.next van NRC Media, deels voortgekomen uit de Nieuwe Rotterdamse Courant, waren tot december 2012 in Rotterdam gevestigd, maar verhuisden naar Amsterdam.
Studeren in Rotterdam kan op verschillende onderwijsniveaus. Het loopt uiteen van MBO, HBO tot Universiteit. In Rotterdam studeren 58.668 studenten.[37]
De onderwijsinstellingen die te vinden zijn in Rotterdam zijn:
Rotterdam Atletiek, atletiekvereniging succesvol in de eredivisie bij zowel de mannen als de vrouwen.
In december 2008 onthulde burgemeester Opstelten de plannen voor een "nieuwe Kuip", een project dat in 2013 werd afgevoerd. Er zijn ook plannen voor een nieuw Spartastadion. Dit moet komen in de Spaanse Polder, een industrieterrein, maar deze plannen zijn nog niet concreet.
Sportlocaties die te vinden zijn in Rotterdam zijn:
De Van Oldenbarneveltpenning, is de hoogste gemeentelijke onderscheiding voor mensen die zeer grote verdiensten hebben gehad voor de wetenschap, de economie, de kunst en cultuur of voor het bestuur in Rotterdam. Deze penning wordt hooguit eenmaal per jaar uitgereikt.
De Wolfert van Borselenpenning is bedoeld voor personen die activiteiten hebben ontplooid in een leidinggevende functie op verschillende terreinen van de Rotterdamse samenleving.
De Erasmusspeld kan worden uitgereikt aan personen die zich lange tijd op sociaal, cultureel, economisch of sportief gebied verdienstelijk hebben gemaakt voor de Rotterdamse samenleving.
Het Oog van Rotterdam kan worden uitgereikt aan Rotterdammers die bijgedragen hebben aan de verbetering van de veiligheid en de leefbaarheid in Rotterdam. Zij moeten actie hebben ondernomen om te voorkomen dat anderen schade opliepen en zonder zichzelf daarbij in gevaar te brengen. Ook moet het optreden in Rotterdam op straat zijn gebeurd. Verder mogen de kandidaten geen agent, brandweerman of bijvoorbeeld ambulancemedewerker van beroep zijn.
Naamgeving
In de huidige straattaal wordt Rotterdam ook wel aangeduid met Roffa. Van eerdere datum is de benaming Rotjeknar. Hierop ontstond het (voornamelijk door niet-Rotterdammers gebruikte) enigszins neerbuigende Rotjeknor.[38]
De Rotterdam is een van de grootste en bekendste schepen van de Holland-Amerika Lijn, in de vaart genomen in 1959. Sinds 2008 ligt het schip in Katendrecht afgemeerd om onder andere als hotel dienst te doen.
De Zr.Ms. Rotterdam is een van de twee LPD's (landing platform dock) die in het bezit zijn van de Nederlandse Koninklijke Marine. Het schip wordt gebruikt voor embarkatie van eenheden van het Korps Mariniers. Met zijn 166 meter en 10 dekken is het een van de grotere schepen van de Nederlandse vloot.
↑Een soortgelijke situatie deed zich voor in Beverwijk. Ook Rotterdam wordt expliciet behandeld in G.P. Alders, J.G. Kruisheer, A. Schweitzer, J. van Venetien, Het ontstaan van Beverwijk als stedelijke nederzetting, Verloren, Hilversum, 1998, p. 41-42
↑Het nieuw deed al snel de ronde. In de Herald Tribune, Los Angeles, wordt reeds op 14 mei 1940 op de pagina 7th war extra bericht: HOLLAND SURRENDERS, Rotterdam Bombed Into Submission, Dutch chief orders army 'cease firing' . Zie afbeelding bij: Christi de Roo. Sellotape verwijderen. In: Oud papier!. Thoth, 2006, p. 100-101.
↑Jac. J. Baart, Lennart van Oudheusden, Target Rotterdam. De geallieerde bombardementen op Rotterdam en omgeving, 1940-1945. Boom Uitgevers Amsterdam (2018), 284, 436-439. ISBN 9789024420452.
↑Hoe Rotterdam er binnen enkele jaren uit zal zien, Groot-Rotterdam, 27 juli 1928. "Elk jaar worden de gebouwen in de Rottestad grootscher en hooger. Wanneer straks het Driehavenplan geheel gereed is, zullen we het nog beleven, dat de stoute wolkenkrabbers van Rotterdamsche firma's met een werelnaam aan de oevers van de Maas verrijzen."
Zuid-Holland
Rotterdam
.jpg)
_2011.jpg)
.jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.jpg)
.png)
.JPG)
%E2%80%9D,_objectnr_16229.JPG)
