Rutger Kopland, pseudoniem van Rutger Hendrik (Rudi) van den Hoofdakker (Goor, 4 augustus 1934 – Glimmen, 11 juli 2012) was een Nederlandse dichter en schrijver. Van beroep was hij psychiater, maar bij een groter publiek is hij bekend als dichter.
Leven en werk
Wetenschapper
In 1959 deed Van den Hoofdakker zijn artsexamen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). In 1966 promoveerde hij op een dissertatie over slaapstoornissen, getiteld Behaviour and EEG of drowsy and sleeping cats. Vervolgens werd hij als psychiater een autoriteit op het gebied van depressiebestrijding door lichttherapie en slaapverschuiving. In 1970 leverde hij met het pamflet Het bolwerk van de beterweters scherpe kritiek op de pretenties van de medische stand, waardoor hij een boegbeeld werd van de antiautoritaire zienswijze op de psychiatrie. Hij was van 1981 tot 1995 hoogleraar biologische psychiatrie aan de RUG. Zijn inaugurele rede, uitgesproken op 21 juni 1983, was getiteld Iets over het gebruik van hersenen.
Hij produceerde vele wetenschappelijke publicaties. Hij speelde een belangrijke rol in het onderzoek naar, en de herintroductie van, de elektroconvulsietherapie of ECT, beter bekend als de elektroshock.[1] Deze techniek wordt mede door de inzet van Van den Hoofdakker in Nederland jaarlijks weer op honderden mensen toegepast.[2]
Als wetenschapper, psychiater en dichter trad Van den Hoofdakker in 1999/2000 op in het VPRO-programma Van de Schoonheid en de Troost van Wim Kayzer.[3]
Literatuur
Onder het pseudoniem Rutger Kopland werd hij een van de populairste dichters van Nederland. Hij debuteerde in 1966 met de bundel Onder het vee. Meer dan tien bundels volgden, alsmede enkele banden met gebundelde essays. In een onnadrukkelijke, observerende stijl met veel aandacht voor het gewone woord, worden in zijn poëzie algemeen-menselijke thema's belicht. Veel van zijn gedichten beschrijven een (bijvoorbeeld door een landschap opgeroepen) gestold moment, een kortstondige impressie, die aanleiding vormt tot een bespiegeling over vergankelijkheid, het voorbijgaan van het moment of het scheppingsproces van de dichter. Voor veel lezers en critici weet hij toegankelijkheid, relativering en diepgang te combineren.
Zijn gedicht Jonge sla was aanleiding voor een aflevering van de RVU-televisieserie Mooie woorden van Theo Uittenbogaard, genaamd Jonge sla of De kunst van het vertalen (1995), over de onmogelijkheid om poëzie te vertalen. Bovendien gaf het naam aan een tijdschrift en een toneelgroep.
Een fragment:
- Jonge sla
- Alles kan ik verdragen,
- het verdorren van bonen,
- Stervende bloemen, het hoekje
- aardappelen kan ik met droge ogen
- zien rooien, daar ben ik werkelijk hard in
- Maar jonge sla in september,
- net geplant, slap nog,
- in vochtige bedjes, nee.
Vertalingen van zijn werk verschenen in het Frans, Duits, Engels, Arabisch, Bulgaars, Chinees, Hebreeuws, Hongaars, Italiaans, Portugees, Roemeens, Spaans en Tsjechisch. Rutger Kopland werd verkozen tot Dichter des Vaderlands, maar hij liet die eer aan zich voorbijgaan.[4]
Publiekelijk bekende de dichter dat zijn favoriete plekje aan de Drentsche Aa ligt, vlak bij Schipborg. Een fragment uit een gedicht over deze plek:
- (...)
- het landschap met de rivier doortrekt me
- en laat me achter, zonder een gevoel, zonder
- een gedachte - het laat me weten
- hoe overbodig ik ben
- ik zit hier, zie dit en vergeet dit, hetzelfde moment
- ik ben alleen en niemand weet waar ik ben
- en wat ik zie, ook ikzelf niet
Persoonlijk
Hij was getrouwd, had drie kinderen en woonde sinds de vroege jaren zestig in Glimmen in de Nederlandse provincie Groningen.
Als gevolg van een ernstig auto-ongeluk in december 2005 raakte Kopland enige tijd in coma, veroorzaakt door een hartstilstand. Hierna trok hij zich grotendeels terug. Interviews gaf hij nog maar weinig en hij trad nauwelijks meer op in het openbaar. In 2008 verscheen zijn laatste dichtbundel Toen ik dit zag. De daarna gepubliceerde lezing "Inleiding in de 'Patafysica" over wetenschappelijke onzinbeweringen had hij al in 2000 uitgesproken in de universiteit van Tilburg. Hij gaf in 2009 wel een interview voor het tv-programma Kijken in de ziel.
Kopland overleed op 11 juli 2012 op 77-jarige leeftijd. Hij werd in besloten familiekring gecremeerd. Er was een herdenking in de Martinikerk in Groningen.[5][6]
Onderscheidingen
In april 2005 werd bekend dat Kopland de dat jaar aan hem toegedachte koninklijke onderscheiding zou weigeren, "omdat koninklijke onderscheidingen bedoeld zijn om mensen in het zonnetje te zetten, die normaal gesproken in de schaduw opereren".[5]
Nederland
