Een transcriptiefactor of sequentie-specifieke DNA-bindingfactor is een eiwit dat zich bindt aan specifieke DNA-sequenties, waardoor de hoeveelheid of transcriptie van genetische informatie van DNA naar mRNA gereguleerd wordt.[1][2] Transcriptiefactoren voeren hun functie alleen uit of in een complex met andere eiwitten door het bevorderen (als een activator) of het blokkeren (als een repressor) van RNA-polymerase voor bepaalde genen.[3][4][5]
Transcriptiefactoren hebben één of meer DNA-bindingsdomeinen (DBDs), die zich hechten aan specifieke DNA-sequenties van het DNA van aangrenzende genen die ze reguleren.[6][7] Aanvullende eiwitten zoals co-activators, chromatine remodelers, histon-acetylasen, deacetylasen, kinasen en methyltransferasen spelen ook een cruciale rol bij de genregulatie ondanks dat ze geen DNA-bindende domeinen hebben en daarom niet behorend tot de transcriptiefactoren.[8]
Transcriptiefactoren binden of aan enhancer- of aan promotorregio's van het DNA van aangrenzende genen die ze reguleren. Afhankelijk van de transcriptiefactor is de transcriptie van een aangrenzend gen omhoog of omlaag gereguleerd. Transcriptiefactoren gebruiken een waaier van mechanismen voor de regulatie van de genexpressie.[9] Deze mechanismen zijn: