Uithuizen
Oethoezen

Plaats in Nederland

(Details)

Situering

53° 24′ NB, 6° 41′ OL

Algemeen

Oppervlakte

33,11^[1] km²

- land

32,74^[1] km²

- water

0,37^[1] km²

Inwoners
(2023-01-01)

5.520^[1]
(167 inw./km²)

Woningvoorraad

2.842 woningen^[1]

Overig

Postcode

9980 - 9981

Netnummer

0595

Woonplaatscode

3483

Website

Officiële website

Foto's

De Menkemaborg in Uithuizen

Portaal

Nederland

Uithuizen (Gronings: Oethoezen) is de hoofdplaats van de gemeente Het Hogeland in de Nederlandse provincie Groningen. De plaats ligt op het Hogeland, aan het uiteinde van het Boterdiep.

De naam Uithuizen betekent huizen uit de wierde, dat wil zeggen de eerste huizen die niet op, maar naast de wierde Brunwerd zijn gebouwd. Brunwerd kreeg hierdoor de naam Oldorp (het oude dorp). De kern van Uithuizen bestaat uit een langgerekte wierde die vanouds Oprijp werd genoemd. Bij Uithuizen hebben de steenhuizen en borgen Almersma, Aylbada, Engersum, Ringeweer en Takuma gestaan. De belangrijkste borg was echter de nog altijd bestaande Menkemaborg.

Uithuizen is over de weg onder meer bereikbaar via de provinciale wegen 363 en 999. Ook beschikt het dorp over een treinstation aan de spoorlijn van Groningen naar Eemshaven.

Tot 1979 was Uithuizen een zelfstandige gemeente.

Bezienswaardigheden

In Uithuizen staat de Menkemaborg, de best bewaarde borg in het Groninger landschap en de laatste die Uithuizen nog rijk is.
De Hervormde Jacobikerk (13e eeuw) te Uithuizen huist een van de best bewaard gebleven orgels van Arp Schnitger, het Arp Schnitgermonument herinnert aan deze orgelbouwer.
De Jacobus de Meerderekerk (1860) is de oudste neogotische kerk van Groningen.
Verder valt er te bezichtigen de koren- en pelmolen De Liefde, gebouwd in 1866. De voorganger van deze molen wordt reeds vermeld in de 15e eeuw; ook de 16e eeuw zijn meerdere vermeldingen bekend.
De directe omgeving rond Uithuizen laat verder de grote (meest vergane) glorie zien van de Ommelander landbouw door de vele grote herenboerderijen die Uithuizen rijk is.
Het Museum Eddy Roos
De haven in het centrum van Uithuizen

De Jacobus de Meerderekerk, gebouwd tussen 1858 en 1861
De 13e-eeuwse Kerk van Uithuizen
Doopsgezinde kerk uit 1868
Molen de Liefde
Het gemeentehuis uit 1909 naar ontwerp van Adrianus van Wissen.

Rijksmonumenten

Lijst van rijksmonumenten in Uithuizen

Geboren in Uithuizen

Gerhard Alberda van Menkema (1764-1828), politicus
Goosen Geurt Alberda (1766-1830), jonker en politicus
Frederik Engel Jeltsema (1879-1971), beeldhouwer, medailleur en kunstschilder
Jan Peutz (1886-1957), internist
Frits Peutz (1896-1974), architect
Ludolf Jan Zandt (1900-1970), burgemeester
Ite Boerema (1902-1980), chirurg en hoogleraar in de heelkunde aan de Universiteit van Amsterdam en grondlegger van de hyperbare zuurstoftherapie
Dirk Haitsma (1922-1996), politicus
Jan Bultena (1927-2016), politicus
Seth Gaaikema (1939-2014), cabaretier, musicalschrijver en vertaler
Siemon Reker (1950), streektaalfunctionaris en hoogleraar Groninger Taal en Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen
Johannes Frieling (1953), oud-wethouder van de gemeente Tynaarlo
Jan Glas (1958), beeldend kunstenaar, schrijver, dichter, fotograaf en redacteur van het Groningse tijdschrift Krödde
Dick Bolt (1960), trombonist en dirigent
Rick Paul van Mulligen (1981), acteur
Siemen Mulder (1983), voetbalscheidsrechter
Christian Mulder (1990), voetbalscheidsrechter

Sport en recreatie

Door Uithuizen loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook Noordzeepad of Wad- en Wierdenpad geheten.
De Jacobus de Meerderekerk is het startpunt van het Jacobspad naar Hasselt, eerste deel van de pelgrimsroute vanuit Groningen en Drenthe naar Santiago de Compostella.
Uithuizen kent ook een voetbalvereniging: Noordpool UFC.
Uithuizen kent momenteel twee fanfares: Christelijke Muziekvereniging 'De Bazuin' en Arbeidersmuziekvereniging 'Opwaarts'.
In 2020 werd de bouw van de haven in Uithuizen afgerond. Hierdoor kunnen bootjes aanmeren in het centrum en ontstaat er extra horeca.

Voormalige gemeente

Tot 1979 was Uithuizen de hoofdplaats van een gelijknamige gemeente, waartoe ook de dorpen, gehuchten en buurtschappen Bovenhuizen, Katershorn, 't Lage van de Weg, Moeshorn, Oldorp, Oudedijk en Valom (gedeeltelijk) behoorden. Bij een gemeentelijke herindeling in 1979 werd de gemeente Uithuizen opgeheven en met de gemeente Uithuizermeeden samengevoegd tot Hefshuizen. Deze gemeente werd in 1992 hernoemd naar Eemsmond. Sinds 2019 is Uithuizen onderdeel (en bestuurscentrum) van de fusiegemeente Het Hogeland.