Een wereldtaal is in zijn algemeenheid een taal die in grote delen van de wereld als communicatiemiddel wordt gebruikt.
Een wereldtaal heeft meestal de volgende kenmerken:
Niet al deze eigenschappen zijn van toepassing op iedere wereldtaal. Daarbij komt dat het vaak een statuskwestie voor een taal is om tot de wereldtalen te behoren.
Een overweging die niet in aanmerking komt om een taal als wereldtaal te beschouwen, is haar veronderstelde geschiktheid. Soms wordt het fungeren van een taal als wereldtaal verklaard op taalkundig onhoudbare gronden, zoals haar interne logica, haar schoonheid, haar gebruiksgemak of andere karakteristieken. Talen zijn niet aldus te vergelijken, doordat de taalkundige instrumenten daartoe ontbreken.[1] Veeleer moet een verklaring worden gezocht in historische, demografische en economische oorzaken.
De wereldtalen die binnen de Verenigde Naties als zodanig gebruikt worden, zijn Arabisch, Chinees, Engels, Frans, Russisch en Spaans.
Het Arabisch wordt door ongeveer 300 miljoen mensen als moedertaal en door ongeveer 250 miljoen mensen als tweede taal gesproken.[2] Het is een officiële taal in 25 landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Daarnaast wordt de taal gesproken door immigranten in vooral Europa.
Arabisch bestaat echter uit veel verschillende varianten, zoals het Marokkaans-Arabisch en het Egyptisch-Arabisch, die onderling vaak moeilijk verstaanbaar zijn.
Het Chinees bestaat uit een aantal varianten, waarvan het Mandarijn de meest gesproken is. Zo'n 885 miljoen mensen hebben Mandarijn als moedertaal en in totaal wordt het door ongeveer 1,3 miljard mensen gesproken. Het Chinese schrift is niet aan één dialect gebonden.
Klassiek Chinees was eeuwenlang de (geschreven) lingua franca in Oost-Azië en door de grote economische rol van Volksrepubliek China wordt met name het Mandarijn internationaal steeds belangrijker. Een opmerkelijke factor is het explosief groeiende aantal mensen dat Chinees leert in het buitenland.
 China[3] (inclusief Hongkong[4] en Macau[5])
|
 Singapore[6]
|
 Taiwan[7]
|
Het Duits kende lange tijd geen standaardvorm, maar wordt al sinds de middeleeuwen gebruikt in een aanzienlijk gebied in Midden-Europa: het huidige Duitsland, de Alpenlanden en de aangrenzende gebieden. Het Duits wordt vandaag de dag door zo'n 100 miljoen mensen als moedertaal gesproken. Vooral vanaf de negentiende eeuw kreeg het Duits een steeds grotere betekenis. De Duitse gebieden in Europa werden militair en economisch steeds belangrijker en veel Duitsers trokken naar de Verenigde Staten. Duitsland had weliswaar relatief weinig eigen koloniën, maar Duitsers waren erg actief in koloniën van andere Europese mogendheden, vooral die van Nederland en Engeland. Het Duits werd een lingua franca in Oost-Europa, met name in Polen, Rusland en Tsjecho-Slowakije, maar ook op de Balkan. Verder is er nog een Duitstalige minderheid in Namibië, het vroegere Zuidwest-Afrika.
.svg){kind=small} België |
 Liechtenstein |
 Oostenrijk
|
 Duitsland |
 Luxemburg |
.svg){kind=small} Zwitserland
|
 Italië (Zuid-Tirol)
|
Officieel in de Europese Unie.
Tot het laatste kwart van de 16e eeuw was het Engels een eilandtaal, slechts gesproken door zo'n vijf tot zeven miljoen moedertaalsprekers.[1] Rond het jaar 2000 was het aantal moedertaalsprekers geëxplodeerd en bedroeg ruim 300 miljoen.[8] Daarnaast spreken nog vele miljoenen het Engels als tweede taal en, als men moedertaalsprekers en tweedetaalsprekers bij elkaar optelt, kent deze taal de meeste gebruikers ter wereld.
Voor de expansie zijn twee oorzaken te noemen. De eerste is de machtsuitbreiding van het Britse rijk, die een aanvang nam met kolonisatie aan het begin van de 17e eeuw, met name die van Amerika. De tweede reden is het gebruik van het Engels in de Verenigde Staten; dat land groeide immers uit tot de grootste economische macht ter wereld.[1]
De meest kwantificeerbare reden om het Engels als wereldtaal aan te merken, is gelegen in de grote mate van verspreiding ervan:
Er zijn tal van andere redenen om het Engels als wereldtaal aan te merken. Het is de internationale taal van de wetenschap, van de automatisering, van de luchtvaart en van internationale organisaties. Toerisme en reclame maken veelvuldig gebruik van deze taal.[1]
De brede geografische verspreiding, het contact met andere talen en het gebruik ervan door tweedetaalsprekers hebben gezorgd voor aanzienlijke taalvariaties. Wellicht het bekendst daarvan is het verschil in uitspraak, woordenschat en grammatica tussen het Amerikaans- en het Brits-Engels, maar er bestaan talloze andere Englishes, vaak met porte-manteaunamen aangegeven (één voorbeeld uit vele is Singlish voor "Singapore English").
Frans is een officiële taal in 29 landen in Europa, Afrika, Amerika en Oceanië, in de overzeese gebiedsdelen van Frankrijk, Puducherry in India, Valle d'Aosta in Italië en op de Kanaaleilanden. Daarnaast wordt het veel gesproken in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en in de Amerikaanse staten Louisiana en Maine.
Frans is een van de officiële talen van onder andere de Verenigde Naties, de Europese Unie, de NAVO, de WEU, de WTO, de OSCE, de NAFTA het Rode kruis, Artsen zonder grenzen, het IOC en vele andere internationale organisaties.
Frans is de voertaal bij diplomatieke betrekkingen en bij de posterijen, telefonie en telegrafie.
Latijn was vanouds de wereldtaal in de wetenschap en de Rooms-Katholieke kerk.
Het Russisch is een officiële taal in vier landen: Rusland, Kazachstan, Kirgizië en Wit-Rusland. In de laatste drie landen moet het die status wel delen met respectievelijk het Kazachs, het Kirgizisch en het Wit-Russisch. Behalve deze vier landen is het Russisch de belangrijkste vreemde taal in de meeste Centraal-Aziatische en Oost-Europese landen, en ook in de Kaukasus. In sommige van die landen wonen grote Russische minderheden, met name in Estland, Letland, Moldavië en Oekraïne. Ook in Israël is er een aanzienlijke Russischtalige minderheid.
 Kazachstan |
 Wit-Rusland
|
 Kirgizië |
 Rusland
|
 Argentinië |
 Ecuador |
 Panama
|
 Bolivia |
 El Salvador |
 Paraguay
|
 Chili |
 Equatoriaal-Guinea |
 Peru
|
 Colombia |
 Guatemala |
 Spanje
|
 Costa Rica |
 Honduras |
 Uruguay
|
 Cuba |
 Mexico |
 Venezuela
|
 Dominicaanse Republiek |
 Nicaragua |
|
|
.svg){kind=small}
