Pave Nikolas V | |||
| |||
Nicholas V | |||
Dåpsnamn | Tomaso Parentucelli | ||
---|---|---|---|
Fødd | Truleg 15. november 1397 Sarzana | ||
Død | 24. mars 1455 Roma | ||
Saligkåra: | 1455 | ||
Føregangar: | Eugenius IV | ||
Etterfylgjar: | Callistus III |
Pave Nikolas V, opphavleg Tommaso Parentucelli (15. november 1397–24. mars 1455) var pave frå 1447 til han døydde i 1455.[1] Han var ein humanist som støtta kunst og vitskap, og er rekna som som den fyrste renessansepaven.[1]
Tommaso Parentucelli var fødd i Sarzana i Liguria i Italia. Før han blei vald til pave visekansellist frå 1443 var han erkebiskop av Bologna frå 1444 og kardinal frå 1446, med Santa Susanna som tittelkyrkje. Etter eit konklave i Roma på berre to dagar og 18 deltakande kardinalar blei han vald til pave den 6. mars 1447, og krona 19. mars.
Den fyrste store framgangen hans var då det store skismaet endeleg blei overvunne då (mot)paven som var innsett av Baselkonsilet, Felix, trekte seg i 1449. Så følgde det svært vellykka heilage året 1450, og keisarkroninga av Fredrik III i 1452. Alt dette bidrog til å styrkja prestisjen til pavedømmet etter mange tiår med nærast ynkeleg omdømme.
Samtidig representerer Nikolas V slutten på den såkalla konsiliarismen. Den autokratiske sjølvforståinga og regjeringsstilen til paven utløyste motstand i Kyrkjestaten, og i 1453 braut det ut eit opprør i Roma som snart slo feil. Same år erobra dei osmanske tyrkarane Konstantinopel, noko som gjorde det klart for paven at oppmodinga frå kyrkja om ei europeisk eining for å forsvara den kristne europeiske kulturen mot muslimane hadde slått feil.
Som byggherre, kunstmesen og fremjar av den humanistiske rørsla utretta pave Nikolas store ting. Han går for å vera den fyrste verkeleg humanistisk danna paven, og grunnla Vatikanbiblioteket.
Humanisten Giannozzo Manetti skildrar i sin biografi av paven det omfattande programmet hans for fornying av Roma, eit program han berre fekk byrja på: Restaurering av alle dei 40 stasjonskyrkjene, gjennomgripande ombyggingar av Vatikanet og utvidingar av festningsverket. Han byrja også på ei utviding av Peterskyrkja. Nikolas V tenkte ikkje berre på kyrkjer og palass, men utbetra også gater, bruer, vassleidningar, brønnar og forskansingsverk. Han gav fleire oppdrag, til målarar, ikkje minst Fra Angelico.
Nikolas V var involvert i striden om val av erkebiskop av Nidaros etter at Aslak Bolt døydde. Både han, domkapittelet og kong Kristian I av Danmark og Noreg hadde kvar sin kandidat til embetet. Kandidaten til paven var Henrik Kalteisen, kandidaten til domkapittelet var Olav Trondsson, og kandidaten til kongen var biskop Marcellus av Skálholt. Mannen paven støtta vann valet, og Kalteisen blei vald til erkebiskop av Nidaros 28. februar 1452. Han var ein upopulær erkebiskop, og sa frå seg embetet i 1458.
Pavar i den katolske kyrkja i kronologisk ordning | |
---|---|
Første hundreåret til 400-talet | Peter • Linus • Kletus I • Klemens I • Evaristus • Aleksander I • Sixtus I • Telesphorus • Hyginus • Pius I • Anicetus • Soter • Eleutherus • Viktor I • Zephyrinus • Calixtus I • Urban I • Pontianus • Anterus • Fabianus • Cornelius • Lucius I • Stefan I • Sixtus II • Dionysius • Felix I • Eutychianus • Gaius • Marcellinus • Marcellus I • Eusebius • Miltiades • Sylvester I • Markus • Julius I • Liberius • Damasus I • Siricius • Anastasius I • Innocent I • Zosimus • Bonifatius I • Celestinus I • Sixtus III • Leo I • Hilarius • Simplicius • Felix III • Gelasius I • Anastasius II • Symmachus |
500-talet til 900-talet | Hormisdas • Johannes I • Felix IV • Bonifatius II • Johannes II • Agapetus I • Silverius • Vigilius • Pelagius I • Johannes III • Benedikt I • Pelagius II • Gregor I • Sabinianus • Bonifatius III • Bonifatius IV • Adeodatus I • Bonifatius V • Honorius I • Severinus • Johannes IV • Theodor I • Martin I • Eugenius I • Vitalianus • Adeodatus II • Donus • Agatho • Leo II • Benedikt II • Johannes V • Konon • Sergius I • Johannes VI • Johannes VII • Sisinnius • Konstantin I • Gregor II • Gregor III • Zacharias • (Stefan) • Stefan II • Paul I • Stefan III • Hadrian I • Leo III • Stefan IV • Paschalis I • Eugenius II • Valentinus • Gregor IV • Sergius II • Leo IV • Benedikt III • Nikolas I • Hadrian II • Johannes VIII • Marinus I • Hadrian III • Stefan V • Formosus • Bonifatius VI • Stefan VI • Romanus • Theodor II • Johannes IX • Benedikt IV • Leo V • Sergius III • Anastasius III • Lando • Johannes X • Leo VI • Stefan VII • Johannes XI • Leo VII • Stefan VIII • Marinus II • Agapetus II • Johannes XII • Benedikt V • Leo VIII • Johannes XIII • Benedikt VI • Benedikt VII • Johannes XIV • Johannes XV • Gregor V • Sylvester II |
1000-talet til 1400-talet | Johannes XVII • Johannes XVIII • Sergius IV • Benedikt VIII • Johannes XIX • Benedikt IX • Sylvester III • Benedikt IX • Gregor VI • Klemens II • Benedikt IX • Damasus II • Leo IX • Viktor II • Stefan IX • Nikolas II • Aleksander II • Gregor VII • Viktor III • Urban II • Paschalis II • Gelasius II • Calixtus II • Honorius II • Innocens II • Celestinus II • Lucius II • Eugenius III • Anastasius IV • Hadrian IV • Aleksander III • Lucius III • Urban III • Gregor VIII • Klemens III • Celestinus III • Innocens III • Honorius III • Gregor IX • Celestinus IV • Innocens IV • Aleksander IV • Urban IV • Klemens IV • Gregor X • Innocens V • Hadrian V • Johannes XXI • Nikolas III • Martin IV • Honorius IV • Nikolas IV • pave Celestinus VCelestinus V • Bonifatius VIII • Benedikt XI • Klemens V • Johannes XXII • Benedikt XII • Klemens VI • Innocens VI • Urban V • Gregor XI • Urban VI • Bonifatius IX • Innocens VII • Gregor XII • Martin V • Eugenius IV • Nikolas V • Calixtus III • Pius II • Paul II • Sixtus IV • Innocens VIII • Aleksander VI • Pius III |
1500-talet til 1900-talet | Julius II • Leo X • Hadrian VI • Klemens VII • Paul III • Julius III • Marcellus II • Paul IV • Pius IV • Pius V • Gregor XIII • Sixtus V • Urban VII • Gregor XIV • Innocens IX • Klemens VIII • Leo XI • Paul V • Gregor XV • Urban VIII • Innocens X • Aleksander VII • Klemens IX • Klemens X • Innocens XI • Aleksander VIII • Innocens XII • Klemens XI • Innocens XIII • Benedikt XIII • Klemens XII • Benedikt XIV • Klemens XIII • Klemens XIV • Pius VI • Pius VII • Leo XII • Pius VIII • Gregor XVI • Pius IX • Leo XIII • Pius X • Benedikt XV • Pius XI • Pius XII • Johannes XXIII • Paul VI • Johannes Paul I • Johannes Paul II • |
2000-talet til idag | |