Andrzej Paczkowski (2019) | |
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
1 października 1938 |
Profesor nauk humanistycznych | |
Specjalność: historia najnowsza | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1966 |
Habilitacja |
1975 |
Profesura |
29 lipca 1991 |
Nauczyciel akademicki, badacz | |
Jednostka | |
Stanowisko |
kierownik Zakładu Historii Najnowszej |
Okres zatrudn. |
od 1990 |
Jednostka | |
Okres zatrudn. |
1980–1990 |
Jednostka | |
Okres zatrudn. |
1975–1980 |
Odznaczenia | |
Andrzej Paczkowski (ur. 1 października 1938 w Krasnymstawie) – polski historyk, naukowiec, wykładowca akademicki, profesor nauk humanistycznych, a także alpinista. W okresie PRL działacz opozycji demokratycznej, w III RP członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej dwóch kadencji (1999–2011), następnie do 2016 członek Rady IPN. W latach 1974–1995 (przez siedem kadencji) prezes Polskiego Związku Alpinizmu.
W 1960 ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego (jego promotorem był Henryk Jabłoński). W 1966 obronił doktorat, habilitował się w 1975. Do 1974 był zatrudniony w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W latach 1975–1980 pracował w Bibliotece Narodowej, a w latach 1980–1990 w Instytucie Historii PAN. Początkowo jego zainteresowania naukowe były związane z historią prasy polskiej. W latach 80. był wydawcą wielu materiałów źródłowych związanych z działalnością „Solidarności” w latach 1980–1981, a w 1986 wydał zasadniczo niedostępne wówczas dokumenty KC PZPR w zbiorze Gomułka i inni. Dokumenty z archiwum KC 1948–1982.
Od września 1980 był członkiem NSZZ „Solidarność”. Był ekspertem Ośrodka Prac Społeczno-Zawodowych przy Krajowej Komisji Porozumiewawczej związku. Jesienią 1981 uczestniczył w formułowaniu programu Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej „Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość”. Prowadził wykłady i publikował w prasie związkowej artykuły dotyczące najnowszej historii Polski. Po ogłoszeniu stanu wojennego pisał w drugoobiegowym „Tygodniku Wojennym”, współpracował z „Tygodnikiem Mazowsze”. Był członkiem Społecznego Komitetu Nauki opiniującym wnioski o pomoc finansową dla wydawnictw podziemnych i o stypendia w zakresie nauk humanistycznych. W 1983 był jednym z założycieli Archiwum Solidarności, w ramach którego do 1989 wydano 24 tomy relacji i dokumentów.
W 1990 rozpoczął pracę w Instytucie Studiów Politycznych PAN, gdzie następnie został kierownikiem Zakładu Historii Najnowszej. W 1991 otrzymał tytuł naukowy profesora. Był stypendystą m.in. Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (1996), Woodrow Wilson International Center for Scholars w Waszyngtonie (2000–2001), Norweskiego Instytutu Noblowskiego (2002). Wszedł w skład zespołów redakcyjnych „Totalitarian Movements and Political Religions” (Frank Cass Publishers), „Cold War History” (Frank Cass Publishers), „Journal of Cold War Studies” (MIT Press). Został także wykładowcą w Collegium Civitas. Jest autorem wielu monografii poświęconych najnowszej historii Polski, w tym aparatowi represji PRL i przygotowaniom oraz przebiegowi stanu wojennego w Polsce, a także wydawcą źródeł do najnowszej historii Polski. Napisał poświęcony Polsce rozdział Czarnej księgi komunizmu (wyd. 1997, wyd. polskie 1999). W latach 90. był ekspertem komisji sejmowych badających kwestię legalności stanu wojennego i postawienia osób za niego odpowiedzialnych przed Trybunałem Stanu.
W 1999 z rekomendacji parlamentarzystów Unii Wolności został powołany w skład Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej I kadencji. W 2007 Sejm wybrał go na tę funkcję na II kadencję, był wówczas kandydatem posłów Platformy Obywatelskiej. W 2011 został wybrany do nowo powołanej Rady IPN[1], a następnie powołany na jej przewodniczącego[2]; organ ten został jednak zniesiony nowelizacją ustawy o IPN w 2016.
W 2002 zasiadł w Radzie Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich[3]. Członek jury Nagrody Literackiej i Historycznej Identitas[4]. W 2013 powołany w skład Rady Muzeum przy Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie[5].
W 2019 ukazała się jego biografia, opracowana przez Patryka Pleskota w formie wywiadu, pt. Góry i teczki. Opowieść człowieka umiarkowanego. Biografia mówiona Andrzeja Paczkowskiego (IPN, Warszawa 2019, ISBN 978-83-8098-635-0). Wśród wypromowanych przez niego doktorów znaleźli się Anita Magowska (1993), Ewa Roszkowska (1997), Adam Burakowski (2007)[6]. Jest autorem biogramu Józefa Światły w Polskim Słowniku Biograficznym (tom 51 z 2016).
W 1980 został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, w 2000 Krzyżem Kawalerskim[7], a w 2011 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[8]. Udekorowany nim został podczas II ogólnopolskiego seminarium pt. Archiwa Przełomu 1989–1991 w czasach przełomu zorganizowanego w Pałacu Prezydenckim 15 października 2012[9].
W 2005 otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[10].
Wyróżniony ponadto m.in. Nagrodą Publicystyczną im. Juliusza Mieroszewskiego (1995)[11], Nagrodą Naukową KLIO (1996, za książkę Pół wieku dziejów Polski 1939–1989), Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1997), Nagrodą Edukacyjną Prezydenta miasta stołecznego Warszawy dla Najlepszego Nauczyciela Akademickiego (2003).