Bantu – zespół ok. 400 grup etnicznych zamieszkujących tereny przede wszystkim stepowe w środkowej i południowej Afryce. Liczą łącznie ok. 100 mln ludzi, trudnią się głównie rolnictwem i hodowlą. Ich organizacje plemienne zostały rozbite w XIX w. przez europejskich kolonizatorów.
Historia migracji ludów bantu
Wśród specjalistów od bantuistyki nie ma zgody co do pierwotnej siedziby i kierunków ekspansji ludów bantu. Zwykle jednak za ich praojczyznę uważa się tereny dzisiejszego Kamerunu i południowo-wschodniej Nigerii.
W 1980 roku D.W. Phillipson zaproponował następującą chronologię wędrówek ludów bantu, opierając się na materiale leksykograficznym, wskazującym na wzajemne oddziaływania między językami tej rodziny (a także zewnętrzne z językami środkowosudańskimi), oraz danych archeologicznych:
Hipoteza rozprzestrzeniania się języków bantu według D.W. Phillipsona
Faza 1 – około 1000 p.n.e. tworzy się społeczność protobantu. Podobnie jak poprzednicy Phillipson przyjął za praojczyznę języków bantu obszary dzisiejszego Kamerunu i południowo-wschodniej Nigerii.
Faza 2a – w okresie 1000–400 p.n.e. część ludów bantu przemieszcza się na wschód, wzdłuż północnej granicy lasu tropikalnego. Ludy bantu mają tu kontakt z ludnością mówiącą wczesnymi językami środkowosudańskimi (grupa nilo-saharyjska). Świadczą o tym liczne zapożyczenia leksykalne.
Faza 2b – jednocześnie, w okresie 1000–200 p.n.e. inna część ludów bantu wędruje z pierwotnej siedziby w kierunku południowym wzdłuż wybrzeży Atlantyku.
Faza 3 – w okresie 400–300 p.n.e. ludność bantu migrująca na wschód tworzy na terenach Międzyjezierza kulturę Urewe (kultura wczesnej epoki żelaza).
Faza 4 – w okresie 300–100 p.n.e. część ludów kultury Urewe wędruje na zachód południowym skrajem lasu tropikalnego i miesza się tam z ostatnimi ludami fali migracyjnej 2b, dzieląc się z nimi zdobyczami techniki kultury Urewe.
Faza 5 – zmieszane fale migracyjne 2b i 4 wędrują na południe tworząc ok. roku 100 p.n.e. ośrodek późniejszego rozprzestrzeniania się języków bantu na Afrykę Południową.
Faza 6 – w okresie 100–200 n.e. ludy kultury Urewe przemieszczają się ku wybrzeżom Oceanu Indyjskiego na obszarach dzisiejszego pogranicza Tanzanii i Kenii, tworząc tam kulturę Kwale. Powstają tu języki pochodzące bezpośrednio od narzeczy używanych przez ludy fali migracyjnej 2a i kultury Urewe.
Faza 7a i 7b – w okresie 300–400 n.e. ludy kultur Urewe i Kwale wędrują na południe
Faza 8 i 9 – w okresie 400–500 n.e. ludy fali migracyjnej 5 wędrują na wschód i napotykają tam migrujące ludy z kultur Kwale i Urewe. W wyniku zmieszania się tych dwóch kultur powstaje ok. 500 roku n.e. nowy ośrodek kulturowy w regionie wyżyny Katanga na terenach obecnej Demokratycznej Republiki Konga.
Faza 10 – w okresie 1000–1100 n.e. następuje ekspansja kultury 9 na cały obszar Afryki Wschodniej.
