Boso (zm. 1178) – włoski kardynał i historyk, autor żywotów papieży od 817 roku wchodzących w skład Liber Pontificalis, kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego.

Kwestia pochodzenia

Według tradycyjnej historiografii^[1] kardynał Boso był z pochodzenia Anglikiem, nazywał się Boso Breakspear i był siostrzeńcem papieża Adriana IV (Nicholas Breakspear). W młodości miał wstąpić do zakonu benedyktynów w opactwie St. Alban, a do pracy w kurii papieskiej miał trafić dzięki protekcji swego krewnego Nicholasa Breakspeara, kiedy ten uzyskał nominację kardynalską w 1146^[2].

Powyższy pogląd był akceptowany jeszcze w początkach XX wieku^[3], jako że przemawiało za nim sporo danych pośrednich np. przyjaźń Boso z arcybiskupami Canterbury Teobaldem i Tomaszem Becketem oraz niewątpliwe zaufanie, jakim darzył go Adrian IV, niemniej w toku dalszych badań historycznych został on definitywnie obalony^[4]. W latach 50. i 60. Boso występował często jako ekspert w sprawach Toskanii i obrońca toskańskich interesów, co sugeruje raczej jego pochodzenie z tego regionu, a nie z Anglii. Z kolei jego znajomość z Teobaldem oraz Becketem została zawiązana najprawdopodobniej w latach 1143–45, kiedy w Rzymie przebywała angielska legacja z arcybiskupem Teobaldem z Canterbury na czele i młodym Tomaszem Becketem w jej składzie i niekoniecznie dowodzi jego jakichkolwiek bezpośrednich związków z Anglią. Decydującym argumentem jest jednak fakt, że Boso pojawił się w kurii papieskiej nie razem z Nicholasem Breakspearem w roku 1146 (czy też 1149), lecz już w 1135 w otoczeniu pochodzącego z Pizy kardynała Guido z SS. Cosma e Damiano^[5]. Najpewniej więc ojczyzną Boso była Toskania, choć dokładne miejsce pochodzenia pozostaje niepewne. Najwięcej poszlak wskazuje na miejscowość Loppia koło Lukki^[6]. Prawdopodobnie nie był też benedyktynem lecz członkiem kongregacji kanoników regularnych S. Maria di Reno w Bolonii^[7].

Życiorys

Boso około roku 1135 przeszedł na służbę do kardynała Guido Pisano, który w 1146 roku został kanclerzem św. Kościoła Rzymskiego. Prawdopodobnie dzięki jego protekcji Boso został skryptorem i notariuszem Kancelarii. Po śmierci Guido Pisano w 1149 stanął na czele Kancelarii Apostolskiej, jednak bez tytułu kanclerskiego. Występuje jako datariusz bulli papieskich między 6 listopada 1149 a 3 maja 1153. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Nicholasem Breakspearem, biskupem Albano. Kiedy Nicholas został papieżem Adrianem IV w grudniu 1154, niemal natychmiast mianował go kamerlingiem św. Kościoła Rzymskiego. Boso rychło stał się jego najbardziej zaufanym współpracownikiem. Sprawował w jego imieniu kontrolę nad Castel Sant'Angelo w Rzymie, uzyskał też dużą władzę na terytorium całego Patrymonium św. Piotra, m.in. kontrolując kilka twierdz i mając pod swoją komendą zbrojne oddziały. W grudniu 1156 Adrian IV mianował go kardynałem diakonem Santi Cosma e Damiano, w tej roli występuje w dokumentach między 4 stycznia 1157 a 2 sierpnia 1165. Odegrał dużą rolę w trakcie podwójnej papieskiej elekcji 1159, udzielając poparcia Aleksandrowi III. Mimo to po jego wyborze utracił stanowisko kamerlinga i w latach 1159–61 przebywał w rodzinnej Toskanii jako kolektor danin papieskich. W 1162 dołączył do kurii Aleksandra III we Francji. Prawdopodobnie w grudniu 1165 uzyskał promocję do rangi kardynała-prezbitera Santa Pudenziana (po raz pierwszy poświadczony w tej godności 18 marca 1166). Jego imię po raz ostatni występuje w bulli papieskiej datowanej 29 lipca 1178; prawdopodobnie niedługo po tej dacie zmarł, być może 12 września 1178^[8].

Historyk i hagiograf

Kardynał Boso jest autorem żywotów papieży począwszy od śmierci Stefana V w 817 roku aż do współczesnego mu Aleksandra III, które weszły w skład Liber Pontificalis. Jego dzieła należą do pierwszorzędnych źródeł na temat historii papiestwa w XII wieku, zwłaszcza do okresu schizmy 1159–78. Był także autorem żywotów świętych oraz kilku traktatów teologicznych. Ponadto zachowało się ponad 20 wydanych przez niego dokumentów z lat 1157–59, kiedy był kamerlingiem Kościoła, które dają wgląd w sposoby zarządzania terytoriami papieskimi w połowie XII wieku.