Budynek dyrekcji przy ul. Żelaznej 9 | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Siedziba | |
Adres |
ul. Żelazna 9 |
Data założenia |
1823 |
Data likwidacji |
2016 |
Forma prawna |
spółka akcyjna |
Nr KRS | |
Położenie na mapie Katowic | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
50°16′04,8086″N 18°59′58,9049″E/50,268002 18,999696 |
Huta Baildon – huta żelaza, położona w Katowicach, na obszarze dwóch dzielnic: Dąb i Załęże. Została założona w 1823 roku przez szkockiego inżyniera – Johna Baildona jako pudlingarnia[1], a po rozbudowaniu stała się jednym z najnowocześniejszych zakładów hutniczych w Europie. Podczas II wojny światowej produkowała dla celów zbrojeniowych. Po 1945 roku ulegała dalszemu rozwojowi, uruchamiając nowe i rozbudowując stare wydziały[2]. Od 2001 roku Huta Baildon S.A. była w stanie upadłości, a w 2016 r. wykreślono ją z listy przedsiębiorców[3][4].
Początek działalności huty wiązał się z obecnością na granicy Załęża i Dębu kuźnicy załęskiej, na terenie której została w późniejszym czasie wybudowana huta. Kuźnica ta funkcjonowała już w XV wieku. W późniejszym czasie została przerobiona na tartak i ponownie uruchomiona w latach 1647–1650. Została ona zamieniona w 1734 roku w młyn[5].
Na obszarze dawnej kuźnicy, w 1823 roku John Baildon zainicjował budowę pudlingarni.[6] Była ona wówczas drugim tego typu zakładem w Europie. Pudlingarnia została wyposażona w cztery piece pudlowe opalane węglem oraz walcownię żelaza sztabowego. Produkowała ona pręty walcowane. W 1846 roku, po śmierci Johna Baildona, pudlingarnia przeszła na własność dwóch mieszczan – J. Domsa i A. Wenzla, co było pierwszym przypadkiem w Prusach, gdzie huta była własnością mieszczan. W 1854 roku huta wytwarzała 36 tys. cetnarów wyrobów walcowanych oraz zatrudniała 180 robotników[7].
W okresie 1863–1864 huta była nieczynna. Została ona uruchomiona w 1865 roku po jej zakupie przez Wilhelma Hegenscheidta, który nadał wyrobom hutniczym znak BHH (prawdopodobnie od Baildon Hütte Hegenscheidt). W tym czasie, pod dyrekcją Wilhelma Kollmanna, w latach 1868–1871 walcownię rozbudowano o cztery zespoły walcownicze[8].
W 1887 roku huta przeszła na własność Oberschlesische Eisenindustrie A.G. für Bergbau und Hüttenbetrieb w Gliwicach. Cztery lata później uruchomiono trzy piece martenowskie o pojemności 12 ton, a w 1894 roku czwarty piec o pojemności 20 ton. Na początku XX w. w hucie zainstalowano pierwszy na Górnym Śląsku piec indukcyjny, umożliwiający produkcję stali narzędziowych, stopowych i szybkotnących. W 1906 roku rozpoczęto produkcję prętów kutych, a w 1908 roku wyrób wierteł ze stali szybkotnących[9]. Na przełomie XIX i XX w. hutę rozbudowano. W miejscu wysuszonego stawu załęskiego wzniesiono hale produkcyjne i budynki administracyjne dla nowych wydziałów, w tym budynek dyrekcji. Dzięki tym inwestycjom i oferowanym przez zakład nowym produktom huta Baildon była przed I wojną światową jednym z czołowych producentów stali na Górnym Śląsku[10].
W 1922 roku huta znalazła się w granicach Polski. W tym czasie zakład przekształcono w spółkę Huta Baildon Spółka Akcyjna z kapitałem niemieckim. Produkcja w hucie spadła, prócz wydziałów przetwórczych, m.in. dzięki uruchomieniu w 1923 roku produkcji łańcuchów. Rozbudowano również hale produkcyjne i park maszynowy. W 1926 roku połączono hutę Baildon z hutą Pokój, a w 1929 roku też kopalnię Eminencja. Utworzony Koncern Huta Pokój – Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. był drugim pod względem wielkości polskim koncernem hutniczym. Huta była częścią koncernu do II wojny światowej. W latach międzywojennych przy hucie powstał zakład badawczo-doświadczalny, a także rozpoczęto produkcję m.in. rur cienkościennych, blach narzędziowych, elektrod, węglików spiekanych i magnesów[11].
Na terenie huty 12 maja 1937 roku odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego, projektu pracownika huty – Gnoińskiego. Składał się z on popiersia Józefa Piłsudskiego i figury orła państwowego na cokole[12]. Podczas II wojny światowej huta należała do koncernu Oberschlesische Hüttenwerke A.G. Gleiwitz i produkowała głównie dla przemysłu zbrojeniowego, w tym matryce do płatowców oraz silniki do samolotów Junkers. W tym celu hutę rozbudowano. Do 1942 roku przy hucie istniał obóz pracy dla 2 tys. jeńców[13].
Huta w kwietniu 1945 roku wznowiła produkcję. W 1949 roku produkcja stali była większa o 40% niż przed wojną. W tym okresie zreorganizowano i zmodernizowano stare wydziały. Wybudowano nowe hale, gdzie m.in. produkowano wyroby ciągnione i łuszczone, a także rozwijano produkcję węglików spiekanych. Pod koniec 1977 roku powstał Zakład Węglików Spiekanych Baildonit. Stalownia wytwarzała wówczas 200 gatunków stali konstrukcyjnych[14].
W okresie PRL zakład został uhonorowany Orderem Sztandaru Pracy I klasy oraz Złotą Odznaką Zasłużonego dla Województwa Katowickiego[15].
Pod koniec lat 70. XX w. nastąpił znaczny spadek produkcji spowodowany kryzysem ekonomicznym w polskiej gospodarce. Po 1989 roku w hucie Baildon przystąpiono do restrukturyzacji (zaczęto z niej wydzielać samodzielne spółki), która nie przyniosła poprawy sytuacji huty. Od 6 maja 2001 roku huta Baildon jest w stanie upadłości[16].
Huta Baildon obejmowała wydziały:
|
|
Teren Huty Baildon to jednolity funkcjonalnie kompleks przemysłowy. W odniesieniu do środowiska kulturowego ochroną konserwatorską zostały objęte obiekty i urządzenia świadczące o tradycji i historii przemysłu hutniczego[17][18], które w 2010 roku znajdowały się na terenie huty:
Huta Baildon posiadała po II wojnie światowej:
Huta wydawała własne czasopismo Głos Baildonu i miała własne radio zakładowe.