Indywidualne konto emerytalne (IKE) – dobrowolna forma ubezpieczenia społecznego w Polsce, stanowiąca element tzw. III filaru emerytalnego.
Przyjęcie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych (IKE) w ramach tzw. III filaru emerytalnego było zapowiadane już w 1997, gdy wprowadzano pracownicze programy emerytalne[1]. Koncepcja IKE została opracowana przez Krzysztofa Patera[2], w latach 1997–1998 wicedyrektora Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Reformy Zabezpieczenia Społecznego, od listopada 2001 podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Jest wzorowana na systemie amerykańskich kont IRA.
Projekt ustawy został przyjęty przez Radę Ministrów 5 sierpnia 2003. Prace w Sejmie trwały do 1 kwietnia 2004 – za uchwaleniem ustawy głosowało 400 posłów, przy tylko 1 głosie wstrzymującym. Po przyjęciu poprawek Senatu ustawa o indywidualnych kontach emerytalnych została ostatecznie uchwalona 20 kwietnia 2004[3]. Określiła zasady gromadzenia oszczędności na indywidualnych kontach emerytalnych oraz dokonywania wpłat, wypłat transferowych, wypłat i zwrotu środków zgromadzonych na tych kontach. Weszła w życie 1 września 2004[4].
Z dniem 1 stycznia 2012 dokument otrzymał nowy tytuł w brzmieniu: ustawa o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (na podstawie Dz.U. z 2011 r. nr 75, poz. 398).
Dwutygodnik „BusinessWeek” uznał IKE za innowację roku na rynku finansowym, przyznając autorowi koncepcji wyróżnienie „Portfel Roku 2004”[5].
Ustawa o IKE umożliwia gromadzenie środków na dodatkową emeryturę. Posiadacz konta IKE może wybrać konkretny sposób oszczędzania, począwszy od obligacji skarbu państwa[6], lokaty bankowej, poprzez ubezpieczenie kapitałowe, fundusze inwestycyjne, aż po samodzielne inwestowanie na giełdzie. Rachunki IKE są oferowane przez towarzystwa ubezpieczeniowe, banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych i domy maklerskie. Dochody z tytułu oszczędzania na IKE są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 19% (tzw. podatku Belki), czyli zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, o którym mowa w art. 30a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647), pod warunkiem dokonania wypłaty po osiągnięciu 60 roku życia lub po ukończeniu 55 lat i uzyskaniu uprawnień emerytalnych.
Środki zgromadzone na IKE podlegają dziedziczeniu. Zawierając umowę o jego prowadzenie oszczędzający może także wskazać osobę lub osoby, którym zostaną wypłacone środki po jego śmierci[7].
Wysokość wpłat na IKE do 2008 była ograniczona do 1,5-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto rocznie. Obecnie limit wpłat wynosi 3-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej. 15 kwietnia 2019 rząd Mateusza Morawieckiego zaprezentował plan przeniesienia oszczędność z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) na indywidualne konta emerytalne (IKE) lub do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych[8].
| Rok | Kwota [PLN] | Krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia |
|---|---|---|
| 2023 | 20 805,00[10] | 3 |
| 2022 | 17 766,00[11] | 3 |
| 2021 | 15777,00 | 3 |
| 2020 | 15681,00 | 3 |
| 2019 | 14295,00 | 3 |
| 2018 | 13329,00 | 3 |
| 2017 | 12789,00 | 3 |
| 2016 | 12165,00 | 3 |
| 2015 | 11877,00 | 3 |
| 2014 | 11238,00 | 3 |
| 2013 | 11139,00 | 3 |
| 2012 | 10578,00 | 3 |
| 2011 | 10077,00 | 3 |
| 2010 | 9579,00 | 3 |
| 2009 | 9579,00 | 3 |
| 2008 | 4055,12 | 1,5 |
| 2007 | 3697,00 | 1,5 |
| 2006 | 3521,00 | 1,5 |
| 2005 | 3635,00 | 1,5 |