Jalu Kurek, właściwie Franciszek Kurek, pseudonim „mafarka”, „Jan Skowron” (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie, zm. 10 listopada 1983 w Rabce) – polski pisarz, członek Awangardy Krakowskiej (1922), w latach 1931–1933 redaktor naczelny czasopisma literackiego „Linia”; zdobył rozgłos powieścią Grypa szaleje w Naprawie (1934), za którą otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury (1935).
Życiorys
Urodził się w Krakowie, w rodzinie pochodzenia chłopskiego – syn Piotra, woźnego Zakładu Chemicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Rozalii[1]. Był najmłodszym z czworga rodzeństwa (dwóch braci i siostra)[1]. Absolwent Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska)[2]. Po maturze, równolegle ze studiami, podjął pracę w dziennikarstwie, w dziale literackim „Głosu Narodu”[3]. Związany był też z pismem „Zwrotnica”[4]. Studia pogłębił w latach 1924-25 na uniwersytecie w Neapolu[5]. Był wieloletnim przyjacielem F.T. Marinettiego. W 1925 roku zadebiutował awangardowym tomem poezji Upały, a w kolejnym roku powieścią Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena[6].
Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka była góralką z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utwory Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, recenzje, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów[7]. W latach 1931-33 był jednym z założycieli i redaktorem awangardowej „Linii”[8]. Od 1932 roku pracował jako redaktor w koncernie prasowym IKC[9]. Pisywał także pod pseudonimami: mafarka, Jan Skowron, Franciszek Ruczaj[3]. Zajmował się również teatrem i filmem (krótkometrażowy OR - Obliczenia Rytmiczne z 1932, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych), pisał recenzje i artykuły teoretyczne[10]. Malował obrazy. Wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał amatorsko sport (m.in. kolarstwo, narciarstwo, skoki narciarskie)[11]. Angażował się w ochronę przyrody[11]. Swoją rodzinę i ścieżkę literacką opisał w książce autobiograficznej Mój Kraków (1963), później poszerzanej.
Po wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku przedostał się do Lwowa, anektowanego przez ZSRR, i uczestniczył następnie w tamtejszym polskim życiu literackim pod patronatem Związku Pisarzy Radzieckich aż do zajęcia miasta przez Niemców[12]. Wiosną 1945 roku ponownie zamieszkał w Krakowie[13]. Podczas wojny napisał powieść Janosik, którą sam uważał za swoje najlepsze dzieło – została wydana w małym nakładzie po wyzwoleniu, a następnie wstrzymana przez władze i wznowiona dopiero po upadku stalinizmu w 1959[14]. W 1953 podpisał Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.
W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[15], następnie Krzyżem Komandorskim tego orderu[16]. W 1960 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa (której nie przyjął)[16]. Przez sześć lat[kiedy?] był radnym rady miejskiej w Krakowie[17].
Ochrzczony został imionami Franciszek Andrzej[18]. Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo przez brata bezpośrednio po chrzcie, po czym używanym w domu[18]. Zbieżność z nazwą rzeki Jalu między Chinami i Koreą, gdzie później doszło do bitwy w wojnie rosyjsko-japońskiej, była przypadkowa[18]. Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia[potrzebny przypis].
Po wojnie ożenił się z Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką). W 1957 wraz z żoną rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Mieli dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza[19].
W 1932 roku odbył służbę wojskową, w szkole podchorążych artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, otrzymując stopień podporucznika artylerii rezerwy[9].
