Arvicola amphibius[1] | |||
(Linnaeus, 1758) | |||
![]() | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Nadrodzina | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
karczownik ziemnowodny | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
![]() | |||
Zasięg występowania | |||
![]() |
Karczownik ziemnowodny[5][6], polnik ziemnowodny[4], szczur wodny[4][7], dawniej także karczownik[4][8] (Arvicola amphibius) – gatunek gryzonia z podrodziny karczowników w rodzinie chomikowatych. Zamieszkuje brzegi wód Europy oraz północnej i środkowej Azji. Spotykany jest nad wodami, a także na łąkach i polach uprawnych, w lasach oraz w sadach[4]. Żyją do 4 lat[9].
We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku Arvicola terrestris stosowane były nazwy: polnik ziemnowodny[4], szczur wodny[4][7], a także karczownik[4][8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano nazwę karczownik ziemnowodny, rezerwując nazwę „karczownik” dla rodzaju Arvicola[5].
Długość tułowia z głową 13–25 cm, ogona 6–15 cm[4]. Sierść w części grzbietowej jasnobrązowa, ciemnobrązowa lub prawie czarna. Od spodu jest biaława, rzadziej z żółtym nalotem. Ogon jest słabo owłosiony. Uszy i oczy są małe[4].
Karczownik ziemnowodny kopie rozległe systemy nor z gniazdem i spiżarniami. Populacje mieszkające w oddaleniu od zbiorników wodnych i cieków większą część życia spędzają pod ziemią. Osobniki nadwodne konstruują gniazda z części trzcin. Układają je na wodzie lub zawieszają wśród roślin nadbrzeżnych. Karczownik ziemnowodny wykazuje aktywność głównie nocą. Prowadzi samotniczy tryb życia, jest zwierzęciem bardzo ostrożnym[10]. Nie zapada w sen zimowy[4].
Okres godowy karczownika ziemnowodnego rozpoczyna się, w zależności od warunków atmosferycznych, w lutym bądź marcu i trwa przez całe lato, aż po początek zimy. Po ciąży trwającej 21 dni samice rodzą 2-4[3]lub 3-4 razy w ciągu roku, w miotach 6-8[4] lub 4-6 młodych[3].
Karczownik ziemnowodny jest wszystkożercą. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, w tym podziemnymi częściami roślin, ale także małymi kręgowcami. Poluje na małe ryby[4], mięczaki i owady[3]. Magazynuje zapasy pokarmu. Jest uznawany za szkodnika upraw rolniczych. Podgryza korzenie drzew owocowych i leśnych[4]. Na karczowniki ziemnowodne poluje między innymi introdukowana norka amerykańska; piżmak amerykański konkuruje z nim o pokarm i siedliska[3].
Karczownik ziemnowodny zamieszkuje tereny w niemal całej Europie oraz w zachodniej i środkowej części Azji, aż po Mongolię i jezioro Bajkał[4][3]. W Polsce występuje powszechnie w całym kraju[4].
W Polsce karczownik ziemnowodny jest objęty częściową ochroną gatunkową[11][12].