Data i miejsce urodzenia |
18 kwietnia 1964 |
---|---|
Zawód, zajęcie |
historyk |
Alma Mater | |
Uczelnia | |
Małżeństwo | |
Dzieci |
5 |
Strona internetowa |
Niall Ferguson (/ˈni:l ˈfɜ:rɡəsən/ ur. 18 kwietnia 1964 w Glasgow) – szkocki profesor historii Uniwersytetu Oksfordzkiego i Uniwersytetu Harvarda. Specjalizuje się w globalnej historii politycznej i gospodarczej czasów nowożytnych. Ceniony analityk sytuacji geopolitycznej świata i konserwatywny komentator, uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych historyków[1][2][3][4]. Felietonista Bloomberg Opinion[5]. Obecnie zajmuje się pracą badawczą jako Senior Fellow w czołowym amerykańskim think-tanku Hoover Institution przy Uniwersytecie Stanforda oraz programem „Applied History Project” na Uniwersytecie Harvarda[6][7]. Wspólnie z generałem w stanie spoczynku H.R. McMasterem, byłym doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego USA, prowadzi podcast Goodfellows.[8]
Ferguson jest autorem ponad 15 książek, w tym cenionych i popularnych publikacji o historii imperiów brytyjskiego i amerykańskiego – Empire (Imperium) (2003) i Colossus (Kolos) (2004). Wielokrotnie powracał do tematyki związanej z wybuchem I wojny światowej m.in. w 1914: Why the World Went to War (1914: Dlaczego świat poszedł na wojnę, 2005).
W książce War of the World: History’s Age of Hatred, 1914-1989 (Wojna Światowa: Epoka nienawiści, 1914-1989, 2006), przedstawia koncepcję jednej wojny światowej 1914-1945, w której traktat wersalski był – trawestując klasyczną dewizę Clausewitza – jedynie kontynuacją wojny innymi środkami. Ferguson przedstawia też określenie „Epoka Nienawiści” i szuka odpowiedzi na pytania: Dlaczego XX wiek okazał się być najbardziej ponurym i dzikim w dziejach ludzkości? Jak to się stało? Jak mogliśmy to sobie zrobić?
W 2004 roku został wyróżniony na liście 100 najbardziej wpływowych ludzi na świecie miesięcznika Time[3]. W 2008 roku doradzał kampanii prezydenckiej Johna McCaina[9][10]. Jego wystąpienie „6 zabójczych aplikacji dobrobytu” na konferencji TED z 2011 roku uzyskało ponad 2 miliony wyświetleń[11][12]. Jest regularnym gościem Światowego Forum Ekonomicznego w Davos[13][14][15][16].
Jest biografem Henry’ego Kissingera[17], Jako pierwszy badacz w historii uzyskał dostęp do prywatnego archiwum Kissingera liczącego ponad 8000 dokumentów. Po ponad dziesięciu latach pracy, w 2015 roku ukończył prace nad pierwszą częścią biografii (obejmującą lata 1923–1968)[18][18].
Wraz z Moritzem Schularickiem ukuł termin „Chimeryka” w odniesieniu do bigemonii USA i Chin[19]. Samo zagadnienie stanowi część jego książki Potęga pieniądza. Finansowa historia świata (rozdział "Od Imperium do Chimeryki")[20].
Ferguson jest zwolennikiem historii kontrfaktycznej (counterfactual history), polegającej na stosowaniu hipotetycznych założeń i próbie odpowiedzi na pytania „co by było gdyby...?”[21]. Swoje podejście zaprezentował w redagowanym przez siebie zbiorze esejów Virtual History: Alternatives and Counterfactuals (1997)[22]. Zawarta w książce jego praca Unia Europejska Kaisera: A gdyby Wielka Brytania nie przystąpiła do wojny w sierpniu 1914? (The Kaiser's European Union: What if Britain had "stood aside" in August 1914?) stanowi typowy przykład historii kontrfaktycznej[23][24]. Metoda stosowana przez Fergusona była jednak niejednokrotnie krytykowana[25].
W wydanej w 2011 roku książce Cywilizacja. Zachód i reszta świata (Civilization: The West and the Rest) Ferguson przedstawia swoją wizję historii i próbuje odpowiedzieć na pytanie jak to się stało, że zacofana względem m.in. Chin Europa Zachodnia od XV wieku stawała się światową potęgą, a wpływ cywilizacji Zachodu rozprzestrzenił się na cały glob.
Ferguson zauważa, że obecnie na świecie w prawie każdej dziedzinie życia przeważają Zachodnie wzorce – niezależnie czy chodzi tu o system gospodarczy, instytucje naukowe, kategorie zdrowia, mody, religii czy stylu życia[26]. To co pozwoliło zaściankowi (jak określa Europę Zachodnią XV wieku[27]) zdominować świat na pięćset lat to sześć instytucji, które Ferguson nazywa mianem „zabójczych aplikacji” („killer apps”). Są to:
Metodą, którą Ferguson stosuje w swojej pracy jest podejście do historii Robina George'a Collingwooda polegające w uproszczeniu na połączeniu historii z teraźniejszością, poprzez odtwarzanie jej za pomocą wyobraźni[29].
Ferguson zauważa jednak, że dominacja Zachodu powoli się kończy, a po niej nastąpić może „nowa epoka Wschodu”[30]. Wskazuje obecne słabości „killer apps” i zadaje tym samym pytanie czy „cywilizację 2.0” („druga zachodnia cywilizacja” po cesarstwie rzymskim) również musi czekać upadek[31].
W książce Rynek i ratusz. O ukrytej sieci powiązań, która rządzi światem (The Square and Tower: Networks, Hierarchies and the Struggle for Global Power) wydanej pierwotnie w 2017 roku, Ferguson prezentuje swoje spojrzenie na mechanizmy kształtujące świat od starożytności po czasy obecne, wskazując rozmaite sieci powiązań między władzą, a innymi, nieformalnymi wpływami.
W pracy tej korzysta on z prozopografii i konektografii[32] („połączeniografii”[33]) w celu stworzenia sieci połączeń, istotnych historycznie, wpływowych osób[34][35]. Krytykuje tym samym „tyranię archiwów” ("tyranny of the archives") czyli klasyczną formę historii[36][37].
Ze względu na zdolność gatunku ludzkiego do tworzenia sieci, Ferguson sugeruje nawet zmianę nazwy z Homo sapiens na Homo dictyous („człowiek sieciowy”, „network man”)[38][39].
Książki Fergusona niejednokrotnie adaptowane były jako dokumentalne seriale telewizyjne, w Wielkiej Brytanii dla stacji Channel 4[40], w USA dla PBS[41]. Część z nich tworzona była przez założoną w 2006 roku (m.in. przez niego samego) firmę produkcyjną Chimerica Media[42]. W 2009 roku serial dokumentalny The Ascent of Money (Potęga pieniądza), za który Ferguson był współodpowiedzialny (jako pomysłodawca i narrator) otrzymał nagrodę Emmy dla najlepszego programu dokumentalnego[43].
Wybrane produkcje telewizyjne, których był autorem lub współtwórcą[44]:
Od 2011 roku jest żonaty z aktywistką i byłą polityk Ayaan Hirsi Ali[45], z którą ma dwójkę dzieci[46]. Zadedykował jej książkę Cywilizacja. Zachód i reszta świata pisząc w przedmowie: "Jest ona [książka] dedykowana komuś, kto najlepiej ze znanych mi osób rozumie, co zachodnia cywilizacja naprawdę znaczy i co wciąż ma światu do zaoferowania"[47]. Poprzednią żoną Fergusona (w latach 1994-2011[48]) była brytyjska dziennikarka Susan Douglas[49], z którego to związku na świat przyszło troje dzieci: Felix, Freya i Lachlan[50].
W 2018 uzyskał amerykańskie obywatelstwo[51].