Objawienia Maryjne – wydarzenia, podczas których Maryja, matka Jezusa Chrystusa, miała objawić się w sposób nadprzyrodzony jednej bądź wielu osobom. Objawienia często nazywane są od miejsca, gdzie miały miejsce np. objawienia fatimskie czy objawienie w Gietrzwałdzie. Objawienia w kryteriach teologicznych klasyfikowane są jako teofanie.
Niektóre objawienia maryjne były odnotowywane w tym samym miejscu w dłuższym okresie. W większości przypadków tylko niektórzy ludzie twierdzili, że doznali widzeń.
Wyjątkiem pozostają objawienia z Zeitoun[1][2][3] i Assiut w Egipcie[4][5], gdzie tysiące ludzi było przekonanych, że w pewnym okresie widziało Maryję[6].
Kościół katolicki nie nakazuje wiary w objawienia prywatne, nawet te przez siebie uznane. Według nauki Kościoła całość treści Objawienia została przekazana ludziom w tzw. objawieniu publicznym, które zostało już zakończone. Powtórzył tę prawdę także II Sobór Watykański, który w konstytucji Dei Verbum (O Objawieniu Bożym) przypomniał: „Ekonomia chrześcijańska, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się już spodziewać żadnego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego, Jezusa Chrystusa”[7].
W Katechizmie Kościoła Katolickiego, ogłoszonym w 1992 r., znajduje się krótkie przypomnienie nauki Kościoła na temat objawień prywatnych: „W historii zdarzały się tak zwane objawienia prywatne; niektóre z nich zostały uznane przez autorytet Kościoła. Nie należą one jednak do depozytu wiary. Ich rolą nie jest «ulepszanie» czy «uzupełnianie» ostatecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym przeżywaniu go w jakiejś epoce historycznej[7].
Kościół rzymskokatolicki ustanowił procesy formalnego dochodzenia i uznawania objawień. W 1978 r. Kongregacja Nauki Wiary (dawniej Święte Oficjum) wydała „Normy Kongregacji Postępowania w Orzeczeniu Objawień i Objawień” zawierające następujące postanowienia:
Etapy dochodzenia są określone następująco:
Należy zauważyć, że te pozytywne i negatywne kryteria mają charakter orientacyjny, ale nie bezwzględny, i powinny być stosowane razem bądź we wzajemnym powiązaniu.
Pierwszym udokumentowanym opisem prywatnego objawienia maryjnego jest mowa pochwalna św. Grzegorza z Nyssy poświęcona św. Grzegorzowi Cudotwórcy (ok. 213–273 r.), któremu kilkakrotnie koło roku 231, miała ukazać się Matka Boża w towarzystwie św. Jana Apostoła. Miało to miejsce w Neocezarei. Podczas tych wizji, na polecenie Maryi, Apostoł wyjaśniał Grzegorzowi zagadnienia dotyczące nauki o Trójcy Świętej i podyktował Wyznanie Wiary[9].
Jednak w pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa objawienia maryjne zdarzały się rzadko. Znanych jest około trzydziestu relacji z takich objawień. Podobnie jak w przypadku św. Grzegorza, żadna z nich nie ma oficjalnej aprobaty Kościoła. Najczęściej są to legendy związane z kultem jakiegoś świętego lub powstaniem świątyni[9].
Kolejne stulecia przynoszą nagły wzrost liczby relacji o ukazywaniu się Matki Bożej, co wynika ze wzrostu religijności chrześcijan. Z XII wieku pochodzi 275 znanych dzisiaj świadectw, z wieku XIII – 772, a z XIV – 6131. To zestawienie uwzględnia też bardzo skąpe relacje, gdy ktoś twierdził, że miał jawienia, nie znane są jednak ani okoliczności ukazania się, ani przesłanie Maryi.
W tym okresie w katolicyzmie coraz bardziej rozwijał się również kult Maryi jako Matki Bożej. Objawienia z tego okresu mają charakter mistycznych wizji, w których Maryja ukazuje się wraz z Jezusem, Apostołami lub innymi świętymi. Przychodzi, aby umocnić wiarę widzących i dodać im otuchy. Często zostawia im wskazówki co do duchowego rozwoju, pomaga doświadczać Boga i otwierać się na Jego łaski. Kościół pośrednio potwierdzał autentyczność niektórych jawień przez kanonizację widzących. Najbardziej znane z tego okresu są wizje św. Brygidy Szwedzkiej i św. Gertrudy z Helfty.
W XV i XVI wieku pojawiają się nowe formy objawień maryjnych: Matka Boża zaczyna pojawiać się sama i przekazuje orędzia, które służą ożywieniu lub wzbudzeniu wiary w jakiejś społeczności. Oprócz tego ostrzega przed przyszłymi kryzysami lub wojnami na świecie. Adresatami wezwań nie są już pojedynczy widzący, ale cała wspólnota, w której żyją, a nierzadko cały Kościół. Z tego okresu pochodzi około siedemdziesiąt odnotowanych świadectw. Jedyne uznane to Objawienie w Guadalupe[9].
W objawieniach maryjnych z XVII w. dominują relacje o interwencjach Maryi w celu nawrócenia poszczególnych osób, uzdrowienia lub uratowania im życia. Z tego okresu pochodzi dużo podań o powstawaniu różnorodnych miejsc kultu maryjnego. XVIII stuleciu, liczba domniemanych objawień gwałtownie spadła, czemu sprzyjała sytuacja kulturowa i polityczna (idee oświecenia). Niemniej jednak spośród trzydziestu udokumentowanych relacji z tego okresu, Kościół uznał sześć[9].
W XIX wieku liczba doniesień o ukazaniu się Maryi znowu zaczęła gwałtownie wzrastać.
W XX wieku Kościół podjął się zbadania 386 przypadków, lecz w sprawie większości z nich nie ogłosił jeszcze decyzji: 79 razy zanegował prawdziwość zdarzeń, dziewięć razy potwierdził. Jako autentyczne określił objawienia w Fatimie (Portugalia), Beauraing (Belgia), Banneaux (Belgia), Akicie (Japonia), Syrakuzach (Włochy), Zeitoun (Egipt), Manili (Filipiny), Betanii (Wenezuela) i Kibeho (Ruanda).
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa widzący zwykle byli mistykami. Od około XVI w. Maryja wybiera na przekazicieli swoich orędzi ludzi wierzących, ale prostych i niewykształconych. Niekiedy, że nawet warunek wiary nie musi być spełniony. Najsłynniejsze uznane objawienia się dotyczyły dzieci. Uwzględniając mniej znane przekazy i te, wobec których Kościół nie podjął decyzji, okazuje się, że w równym stopniu wizji maryjnych doświadczają dzieci, kobiety i mężczyźni[9].
Widzący są w różnym wieku i pochodzą z różnych warstw społecznych. Do XVII wieku najczęściej ukazywał się mężczyznom, przez dwa następne stulecia najwięcej jest objawień z udziałem dzieci, a w XX wieku – kobiet. Wśród widzących są zarówno osoby konsekrowane, jak również samotne i żyjące w małżeństwie. Maryja ukazuje się pojedynczym osobom, grupie ludzi lub tłumowi. Tak było np. w Zeitoun, w jednej z dzielnic Kairu, gdzie w 1968 roku, Matka Boża stała się realnie widzialna nad koptyjskim kościołem dla tysięcy chrześcijan i muzułmanów[9].
Najwięcej przekazów o objawieniach maryjnych pochodzi z Włoch (ok. 200), nieco mniej z Francji i Niemiec. W Polsce znanych jest ich około trzydziestu. Do VII wieku objawienia Matki Bożej ograniczają się terytorialnie do obszaru dzisiejszej Turcji, Włoch, Francji i Hiszpanii, co pokrywa się z zasięgiem Kościoła w tym okresie. W VIII w. pojawia się pierwsza relacja o objawieniu w Niemczech, a z wieku XVI pochodzą doniesienia z Meksyku, Kolumbii, Peru i Ekwadoru. W XX wieku wiele razy notowano ukazywanie się Matki Bożej na kontynencie afrykańskim, m.in. w Egipcie, RPA czy Ruandzie[9].
Matka Boża kontaktuje się z ludźmi w różny sposób. Niekiedy posługuje się wizerunkami (np. obrazami, rzeźbami), które krwawią lub płaczą, czasem świadkowie tych zjawisk słyszą głos wewnętrzny (jak np. w Akicie). Zdarza się, że widzący nie widzą mają jedynie przeświadczenie obecności Matki Bożej. Inni widzą tylko światłość, jeszcze inni zarys postaci. Są wreszcie tacy, którzy widzą osobę Maryi w sposób bardzo rzeczywisty.
W każdej wizji postać Matki Bożej jest inaczej opisywana. Zazwyczaj jest widywana w długiej, przepasanej wstęgą sukni, płaszczu i welonie, jednak kolory ubioru często się różnią. Niekiedy trzyma coś w dłoniach, np. krzyż, serce oplecione cierniową koroną lub przebite mieczem.
Matka Boża mówi językami, a nawet dialektami, używanymi przez osoby, do których przychodzi. Miewa też różny kolor skóry. Rozmaity jest również kolor jej włosów i uczesanie.
Wszystkie te opisy łączy jednak wspólny element – widzący zawsze odbierają Matkę Bożą jako niezwykle piękną promieniującą światłością kobietę[9].