Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Narodowość | |
Odznaczenia | |
Ogden Richardson Lindsley (ur. 11 sierpnia 1922 w Providence, Rhode Island, zm. 10 października 2004 w Lawrence, Kansas) – amerykański psycholog związany z Brown University, Harvard University i University of Kansas, uczeń i współpracownik B.F. Skinnera, twórca metody „nauczania precyzyjnego ” (precision teaching), opartej na zasadach behawioryzmu.
W pierwszym okresie pracy zawodowej prowadził badania warunkowania instrumentalnego gołębi i szczurów w laboratorium B.F. Skinnera, a następnie psów – w Medical School Boston University (doktorska). Po uzyskaniu doktoratu wrócił do zespołu Skinnera, włączając się do tworzenia podstaw psychoterapii behawioralnej (m.in. prób leczenia schizofrenii).
Od lat 60. XX w. intensywnie zajmował się nauczaniem precyzyjnym, które polega na:
Urodził się w sierpniu 1922 roku w Providence na Rhode Island. Był najstarszym synem Mildred Flagg Lindsley (z domu Monroe) i prawnika Ogdena Richardsona Lindsleya (syna Ogdena Richardsona Lindsleya i Carrie Edith Lindsley, z domu Richardson). Jego młodszym bratem był Bradford Monroe Lindsley (1925–1960). Rodzina mieszkała w okolicy Providence, gdzie Ogden spędził dzieciństwo[1]. Doskonalił sztukę przetrwania w Boy Scouts i uczestniczył w biegach przełajowych[2].
Do Brown University (Ivy League) wstąpił w 1940 roku. Wybrał kierunek inżynieria, na którym poznał znaczenie częstości[a] w przyrodzie[2].
Studia przerwał w związku z przyłączeniem się Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej (zob. Unia Panamerykańska). W styczniu 1942 roku został przyjęty do US Air Force – chciał być pilotem myśliwca, jednak służył jako inżynier pokładowy bombowca B-24. Wraz z 15th Air Force (98th Bomb Group) stacjonował we Włoszech[2] (Liberatory B-24 latały m.in. z pomocą dla powstania warszawskiego; zob. B-24 – użycie).
Samolot, na którego pokładzie był Ogden Lindsley, zestrzelono 22 lipca 1944 roku w górach Albanii. W dniu swoich 22. urodzin Lindsley został jeńcem niemieckim. Schwytaną załogę przeprowadzono przez obozy w Jugosławii do Groß Tychow (Tychowo, Polska, powiat białogardzki)[2], gdzie mieścił się Stalag Luft IV[2][3]. Gdy w 1945 roku zbliżała się Armia Radziecka (zob. operacja wiślańsko-odrzańska), obóz ewakuowano; od stycznia do kwietnia tegoż roku Lindsley uczestniczył w marszu śmierci z Tychowa do Hamburga (wyjaśniał później, że przeżył dzięki sprawnościom nabytym np. w skautingu)[2].
Po udanej ucieczce z niewoli (ważył wówczas niewiele ponad 50 kg), postanowił połowę życia poświęcić na pomoc światu, a drugą połowę – na zabawę (jego energia, ciekawość i potrzeba zabawy opisywane były jako niewyczerpane)[2].
Po powrocie w 1945 roku do Stanów Zjednoczonych Lindsley zajmował stanowiska w[4]:
Pierwsze behawioralne badania zwierząt, przeprowadzane w laboratorium Skinnera (warunkowanie instrumentalne), dotyczyły zachowań gryzoni i ptaków[9]. Lindsley uczestniczył w nich z wielką rzetelnością i z entuzjazmem. Prowadził również zajęcia dydaktyczne w ramach kursu Natural Sciences (materiały, zgromadzone w czasie przygotowań do tych zajęć, zostały opublikowane w „Science and Human Behavior”, 1953)[9]. W czasie zajęć prezentował m.in. umiejętności nabyte w laboratorium Skinnera przez gołębie[d] i szczury[9].
W 1965 roku został zatrudniony w University of Kansas Medical Center, w którym Norris Haring[10][f] projektował zastosowanie wyników laboratoryjnych badań psychologicznych w dziedzinie edukacji, a zwłaszcza w edukacji specjalnej. Zajmował stanowiska[6][12]:
Jako profesor emeritus był nadal bardzo aktywny, przede wszystkim jako popularyzator opracowanej metody uczenia się i nauczania (dzieci i dorosłych) – próbował udostępnić ją, w przystępnej formie, wszystkim potrzebującym pomocy. Uczestniczył w pracach licznych stowarzyszeń naukowych i redakcji specjalistycznych czasopism (Journal of Precision Teaching, Journal of Organizational Behavior Management i wiele innych). Współtworzył The Standard Celeration Society i był pierwszym prezesem tego stowarzyszenia (1993–1995)[13].
Zmarł 10 października 2004 roku. Cztery dni przed śmiercią przekazał swoim przyjaciołom i współpracownikom serdeczny pożegnalny list. Napisał o swojej chorobie, akceptacji śmierci, życzeniach dotyczących rozporządzania zarchiwizowanymi dokumentami i nadziejach na dalszy rozwój metody precyzyjnego nauczania[13].
Tematem pierwszej rozprawy naukowej Lindsleya – pracy doktorskiej wykonywanej zgodnie z sugestią Skinnera – były psy[9]. Badania prowadził w Boston University Medical School w zespole Waltera Jettera[g], w ramach projektu dotowanego przez Atomic Energy Commission. Celem tego projektu było określenie wpływu napromieniowania na zdrowie i zachowania psów rasy beagle. W zaprojektowanej przez Lindsleya pierwszej klatce Skinnera dla psów otrzymywały one porcje surowego hamburgera po naciśnięciu „manipulandum” łapą. Lindsley badał przebieg instrumentalnego warunkowania 65 dwuletnich doświadczalnych samców, stosując różne bodźce wzmacniające i hamujące (w tym dźwiękowe i świetlne), a następnie zmiany tego przebiegu, spowodowane działaniem różnych leków[16][17].
Prowadząc badania psów utrzymywał ścisły kontakt z B.F. Skinnerem, podejmującym wówczas badania możliwości modyfikowania zachowań ludzi[h]. Wspólnie z nim oraz H.C. Solomonem opublikował 1953 roku artykuł pt. Studies in behavior therapy, dotyczący leczenia chorych z rozpoznaną przewlekłą schizofrenią[5][22] (prawdopodobnie Lindsley użył określenia „psychoterapia behawioralna” jako pierwszy[5]). Skinner i Lindsley wspólnie podjęli starania o grant na dalsze badania w dziedzinie psychoterapii behawioralnej (np. możliwości leczenia psychoz schizofrenicznych z takimi objawami, jak katatoniczny stupor i inne)[16][9]. Na początku lipca 1953 roku rozpoczęto adaptację do nowych zadań części piwnic Metropolitan State Hospital w Waltham (Massachusetts), a we wrześniu do laboratorium (nazwanego Studies in Behavior Therapy) przyjęto pierwszego pacjenta. W następnych latach placówka działała w Harvard Medical School jako Behavior Research Laboratory (BRL)[5][16][17][23]. W laboratorium znajdowały się początkowo dwa pomieszczenia (pow. 6 sq ft), przypominające klatki Skinnera[16] – z „manipulandum”[i] oraz dozownikami różnorodnego pożywienia oraz materiałów wywołujących emocje (np. papierosy, słodycze, pieniądze, zdjęcia nagich kobiet i mężczyzn). Pojawianie się emocji u wycofanych pacjentów miała też zapewniać np. możliwość nakarmienia głodnego kotka[9]. Rejestrowano reakcje na programy telewizji (filmy, reklamy, sesje terapeutyczne). W korytarzu obok tych pomieszczeń znajdowała się aparatura rejestrująca zachowania pacjentów („Apparatus Alley”)[16][j]. W czasie badań stwierdzono, że w laboratorium warunkowanie instrumentalne człowieka przebiega podobnie, jak warunkowanie gołębi, szczurów i psów, jednak brakuje doniesień o sukcesach psychoterapeutycznych (np. o cofaniu się objawów choroby po wykształceniu odruchów, korzystnych w warunkach „klatki Skinnera”)[9][16][17].
Cele badań, wykonywanych w BRL w następnych latach, były związane z wielkim postępem w dziedzinie psychofarmakologii i psychofarmakoterapii[k]. W laboratorium porównywano m.in. wskaźniki zachowań osób chorych oraz zdrowych wolontariuszy przed i po podaniu potencjalnych leków psychotropowych[9][16][17]. Badania przesiewowe realizowano w latach 1958–1965 na zamówienie National Institute of Mental Health (zob. NIH) w ramach programów Screening potential stimulants on inactive psychotics i Drugsensitive free-operant measures of psychosis. Przerywając te prace w 1965 roku Lindsley stwierdził m.in. że gdyby zespół laboratorium miał 16 razy więcej szczęścia od Edisona, wytrwale poszukującego materiału na włókna żarówek, skuteczny lek na schizofrenię znalazłby prawdopodobnie w roku 2065[l][9].
Zaproponowana przez Lindsleya koncepcja „nauczania precyzyjnego” (ang. precision teaching)[32][33][34] jest metodą postępowania, która może być stosowana w każdym rodzaju kształcenia lub samokształcenia, niezależnie od opanowywanych umiejętności i treści (programu nauczania), od wieku, stopnia sprawności intelektualnej (zob. pedagogika specjalna w tym przypadki np. schizofrenii, psychogeriatria[35]) itp.[36][37]
Metoda jest oparta na zasadach behawioryzmu (zob. też behawioryzm metodologiczny) – cele nauczania są definiowane w kategoriach zachowań. Tego rodzaju zachowaniem może być np. szybkie, odruchowe rozpoznanie wyrazu w czasie nauki czytania. Takie działanie, nie wymagające namysłu, przypomina zachowanie instynktowe (zob. też nawyk)[36][37].
Nauczanie metodą PT polega na wielokrotnym wykonywaniu prostych zadań, zgodnie ze szczegółową instrukcją, opracowaną z uwzględnieniem możliwości ucznia. Gdy celem jest wczesne opanowanie umiejętności czytania przez dziecko, bywają stosowane np. listy wyrazów z zestawami obrazków, które dziecko kolejno wskazuje palcem słysząc wyraz odczytany przez nauczyciela/opiekuna. Kolejny etap nauki/zabawy może polegać na pokazywaniu dziecku obrazków, dla których szuka ono i wskazuje odpowiednie wyrazy. Przytoczony przykład nauki czytania „metodą odimienną” staje się przykładem precision teaching (PT), gdy „zabawa” będzie prowadzona regularnie (np. raz dziennie przez tydzień), a postępy dziecka będą rejestrowane z użyciem właściwej miary (pomiar zamiast oceny opisowej, często stosowanej w szkołach), np. jako liczba wskazań odpowiedzi poprawnych (w przypadkach korzystania z innych instrukcji bywa też notowana liczba odpowiedzi poprawnych i błędnych)[m].
Ucząca się obcego języka osoba dorosła może korzystać np. z kompletu kart z odpowiadającymi sobie wyrazami w obu językach po ich obu stronach. Po określeniu liczby własnych odpowiedzi poprawnych może ją porównać z wynikiem uzyskanym w poprzednich dniach, zapisanym na „karcie postępów”. Na poprawność lub niepoprawność stosowanej instrukcji wskazują postępy uczenia się; według Lindsleya student is always „right”[n] – brak oczekiwanych postępów nie świadczy o ograniczonych możliwościach ucznia, lecz o niewłaściwym dostosowaniu instrukcji do jego możliwości[34][43][38].
Nauczanie precyzyjne zyskuje coraz większe uznanie w szkołach[45]. Znajduje też zastosowanie w dziedzinach znacznie wykraczających poza nauczanie elementarne, początkowe i naukę języków obcych, np. w czasie:
Ogden Lindsley jest autorem licznych artykułów naukowych – na stronie internetowej „Ogden Lindsley Vita and Publications” zamieszczono wykaz 116 pozycji naukowego dorobku[49][o]. W przeglądowym artykule pt. Ogden R. Lindsley and the Historical Development of Precision Teaching, opublikowanym w roku 1993 w „The Behavior Analyst”, zacytowano[51]:
Został dwukrotnie odznaczony Medalem „Purpurowe Serce”[2]. Wyrazem uznania dla jego pracy naukowej było przyznanie w 1998 roku najwyższej nagrody International Society for Performance Improvement (ISPI), Thomas F. Gilbert Award for Professional Achievement[p][13][55]. Za osiągnięcia naukowe otrzymał również inne nagrody i wyróżnienia, m.in.[56][6]:
Był wybierany na przewodniczącego stowarzyszeń naukowych[57]:
oraz zapraszany do rad naukowych i doradczych, m.in.[58]: Kansas Association for Retarded Children (1965–1969), Autism Society of America (od 1971), Cambridge Center for Behavioral Studies (od 1982), International Association for Precision Teaching (od 1982).