Okres predynastyczny – okres przedhistoryczny starożytnego Egiptu bezpośrednio poprzedzający panowanie I dynastii, w którym występują kultury Nagada I, II i III, przy czym okres kultury Nagada III pokrywa się w znacznej części z panowaniem I dynastii[1].
Z powodu braku źródeł pisanych niemożliwe jest dokładne przedstawienie historii politycznej tego okresu. Opierając się na badaniach archeologicznych i późniejszych przekazach historycznych można stwierdzić, że jakiś czas przed zjednoczeniem Egipt był podzielony na dwa królestwa: Północne ze stolicą w Buto i Południowe ze stolicą w Nechen (Hierakonpolis)[2], a potem Tinis (Abydos). M. Marciniak pisze: „Źródła określają władców tych dwóch na wpół legendarnych królestw mianem Sług Horusa lub Towarzyszy Horusa. (...) O panowaniu władców tych dwóch królestw mamy bardzo mało wiadomości. Skąpe wzmianki, jakie spotykamy (...) nie pozwalają na szersze omówienie tych czasów”[2]. W ciągu stulecia lub dwóch okresu predynastycznego występują królowie, określani przez historyków jako dynastia zerowa[1]. M. Stepień zauważa: „Różne tradycje podają imiona półboskich władców sprzed I dynastii, przy czym nie ma nawet zgodności pod jakim rzeczywistym imieniem oni panowali ani, czy też wszyscy byli królami i jak dużych części Egiptu”[3].
Znane są imiona tylko dwóch władców dynastii 0. Jest to król Ka' i król Skorpion – obaj władali tylko Górnym Egiptem[2] w okresie Nagada IIIb. Zdaniem części badaczy ostatnim władcą dynastii 0 był Narmer, jednak część historyków uważa, że Narmer jest pierwszym władcą I dynastii[3]. Skorpion podjął działania mające na celu zjednoczenie obu królestw, jednak najprawdopodobniej nie osiągnął celu, choć rozszerzył swoje panowanie aż do Memfis[2]. Dopiero jego następca, Narmer, dokonał zjednoczenia obu królestw[4].
|
Imię Króla Ka' zapisane hieroglifami
Jeszcze w I poł. XX wieku w historiografii okres ten był określany jako „kultura amrańska” i „kultura gerzeńska”, terminy te zostały zastąpione przez Nagada I, II. Ostatecznie wyróżniono trzy fazy kultury Nagada[1]. Okres Nagada III podzielono na cztery podokresy[5]:
Obecnie w historiografii używa się terminologii Okres predynastyczny, jak i Okres Nagada III faza b na kreślenie tego samego etapu w dziejach Egiptu. W szerszym znaczeniu Okres predynastyczny odnosi się do wszystkich kultur przełomu epipaleolitu i neolitu na terenie Egiptu.
W. Chmielewski wymienia następujące kultury w okresie pradziejów Egiptu[6]: