Portulaka pospolita

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	portulakowate
Rodzaj	portulaka
Gatunek	portulaka pospolita
Nazwa systematyczna
Portulaca oleracea L. Sp. pl. 1:445. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Multimedia w Wikimedia Commons

Portulaka pospolita, portulaka warzywna (Portulaca oleracea L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny portulakowatych. Obecnie jest to rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej chwast^[4]. Gatunek kosmopolityczny, z wyjątkiem Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach i na bardzo wielu wyspach^[5]. W Polsce gatunek ma liczne stanowiska w zachodniej części kraju i w rejonie Warszawy, poza tym rośnie w rozproszeniu^[6] jako archeofit, miejscami jako roślina uprawna i efemerofit^[7].

Morfologia

Łodyga

Naga, płożąca lub wzniesiona, często podbarwiona czerwonawo, soczysta. Obficie rozgałęzia się.

Liście

Jajowate lub klinowatołopatkowate, mięsiste, przeważnie naprzeciwległe.

Kwiaty

Żółte, niepozorne. Kielich składający się z 2 działek, 5 płatków korony, liczne pręciki (8-15), na wpół dolny słupek. Kwitnie od lipca do września, jest samopylna.

Owoce

Torebka otwierająca się wieczkiem z czarnymi nasionami.

Biologia i ekologia

Występuje na polach uprawnych, przydrożach. Roślina miejsc suchych, często rośnie na piaskach. Do skiełkowania wymaga 8-10ºC^[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Eragrostion^[9]. Liczba chromosomów 2n = 54^[7].

Zmienność

Podgatunki portulaki warzywnej^[7]:

• Portulaca oleracea L. subsp. oleracea – niska roślina o wąskolistnych liściach i pokładających się pędach. Działki kwiatów tępogrzbieciste. Występuje na polach uprawnych, przydrożach.
• Portulaca oleracea L. subsp. sativa (Hav.) Čelak, syn. P. sativa Hav. – roślina o wysokości do 60 cm, szerokich liściach i wzniesionych pędach. Działki kwiatów posiadają na grzbiecie skrzydełko. Roślina uprawiana.

Zastosowanie

• Podgatunek Portulaca oleracea L. subsp. sativa uprawiany czasami jako warzywo. Liście i pędy portulaki zawierają duże ilości orzeźwiającego soku o lekkich właściwościach oczyszczających. Jest to warzywo wspomagające trawienie. Liście przyrządza się jak szpinak, a mięsiste łodygi jak szparagi. Jest też oryginalnym składnikiem sałatek, nadając im lekko kwaskowy smak. Roślina ta jest bogatym źródłem antyoksydantów, omega 3 (0,2 do 0,38 g na 100 g), witamin A i C oraz wapnia, żelaza, sodu, potasu i magnezu. Należy do podstawowych warzyw w kuchni greckiej na Krecie^{[potrzebny przypis]}.

• Sposób uprawy: najlepsze do uprawy są gleby żyzne i słoneczne miejsca. Nasiona wysiewa się od maja do końca lipca w rzędy odległe o 25-30 cm. Zbiera się łodygi wraz z liśćmi w miesiącach czerwiec – wrzesień^{[potrzebny przypis]}.

Udział w kulturze

F. N. Hepper, jeden ze znawców roślin biblijnych uważa, że w wersecie Księgi Hioba (6,6) pod nazwą ślaz kryje się portulaka pospolita. Jest to jednak zdanie odosobnione, inni znawcy roślin biblijnych uważają, ze chodzi tutaj jednak o któryś z gatunków malwy lub ślazu^[10].