Proces indywiduacji (łac. individuum - jednostka, coś niepodzielnego) – rozwój psychiczny, stawanie się całością, a szczególnie proces ku temu prowadzący. Ostateczny cel procesu indywiduacji to jaźń^[1].

W analizie psychologicznej C.G.Junga proces indywiduacji pojawił się jako konsekwencja analizy snów, której główna teza brzmiała, iż podczas snu dusza 'pracuje' nad uzyskaniem owej integralności.

Terminologia

• Indywiduacja w znaczeniu węższym:

naturalny autonomiczny proces przebiegający bez udziału świadomości i refleksji

• Indywiduacja w znaczeniu szerszym:

proces przebiegający świadomie z aktywnym zaangażowaniem człowieka

Fazy

W ramach procesu indywiduacji rozróżnić można dwie fazy:

• faza pierwsza polega na przystosowaniu się do rzeczywistości zewnętrznej i ma charakter inicjacyjny

• faza druga polega na przystosowaniu się do rzeczywistości wewnętrznej i przebiega w przestrzeni archetypów i symboli. Jest to spotkanie z własną duszą, aspektem męskości i kobiecości, animą i animusem

Indywiduacja kobiety

Pia Skogemann wyróżniła następujące, kolejno zachodzące, fazy procesu indywiduacji u kobiet^[2]:

1. Znak ze świata przyrody
2. Konfrontacja z postaciami rodziców
3. Kochanek ze świata przyrody
4. Cień
5. Ostateczne zstąpienie do nadiru
6. Powrót do znanego świata

Alchemia

Carl Gustav Jung poddał badaniom literaturę alchemiczną. W ich wyniku średniowieczne nauki alchemików zinterpretował jako symboliczne opisy psychicznego procesu przemiany, analogicznego do indywiduacji. Reakcje i substancje chemiczne odpowiadają nieświadomym treściom i zachodzącym w psychice procesom^[3].

Inne znaczenia

W analizie językowej indywiduacja stanowi przeciwieństwo abstrakcji.