Prognozowanie (późnołac. prognosis, od starogr. πρόγνωσις, nowogr. πρόγνωση prōgnosis, od πρoγιγνώσκειν progignōskein, „wiedzieć wcześniej”, od pro- „wcześniej, przed” i gignōskein, „dowiedzieć się”) lub predykcja (łac. prædictus, im. od prædicere, „przepowiadać”, od præ-, „przed, wcześniej, pra-” i dicere, „mówić”) – naukowy sposób wnioskowania służący przewidzeniu tego, w jaki sposób będą kształtowały się w przyszłości procesy lub zdarzenia. W trakcie procesu prognozowania formułuje się sąd na temat przyszłych stanów zjawisk i zdarzeń nazywany prognozą.
Na kształtowanie się procesów lub zjawisk mają wpływ różne czynniki, które można podzielić na:
Prognozowanie wykorzystuje informację dotyczącą tych czynników i ich wpływu na badane zjawisko. W prognozowaniu bada się relacje między tymi czynnikami a badanym zjawiskiem oraz kształtowanie się ich w przeszłości do wnioskowania o przyszłości. Do prognozowania stosuje się nauki statystyczne i matematyczne.
Proces prognozowania jest postępowaniem wieloetapowym, dzielącym się na:
Z uwagi na okres, który obejmuje, prognozowanie dzieli się na:
Z uwagi na charakter prognozowanych zjawisk, można je podzielić na:
Z uwagi na cel prognozowania, wyróżnia się:
Metoda prognozowania – sposób przetwarzania informacji opisujących sytuację prognostyczną w prognozę, dostosowany do przyjętej zasady prognozowania.
Metody te są stosowane, gdy w szeregu czasowym występuje składowa systematyczna w postaci stałego poziomu i wahania przypadkowe. Wykorzystuje się tu zasadę ekstrapolacji i status quo.
W przypadku badania prognostycznego na podstawie szeregów czasowych wykorzystuje się następujące metody:
Wykorzystuje formalne metody matematyczne i statystyczne do budowy modeli prognostycznych.
W zależności od prognozowanej zmiennej, w prognozowaniu stosowane są:
Wykorzystujące wiedzę ekspertów na temat prognozowanych zjawisk i procesów.
W metodach myślowych wyróżnia się:
Dokładność prognozy można ocenić:
Prognozowanie znajduje szczególne zastosowanie w ekonomii i zarządzaniu.
Przykładowo w mikroekonomii prognozowanie popytu jest niezmiernie ważnym elementem działalności marketingowej, którego prawidłowość wpływa w przedsiębiorstwie produkcyjnym na procesy zaopatrzenia w surowce i materiały, a także planowanie procesów produkcji, sprzedaży i działań logistycznych. W przedsiębiorstwie handlowym prognozowanie popytu wyznacza wielkość sprzedaży, a tym samym umożliwia planowanie zakupów od dostawców i gromadzenie zapasów, kształtowanie sieci sprzedaży. Prognoza sprzedaży, to oczekiwany poziom sprzedaży oferowanych przez przedsiębiorstwo produktów i usług zależny od wybranego planu marketingowego i uwzględnienia warunków otoczenia marketingowego, a głównie możliwego wpływu i siły konkurentów. Prognozowanie jest sztuką przewidywania zachowania się nabywców, przyszłego stanu rynku, relacji podaży i popytu oraz spodziewanej koniunktury gospodarczej na obszarach działania przedsiębiorstwa.
Do prognozowania w zarządzaniu strategicznym i marketingu wykorzystywane są: